De bekendheid van Fra Angelico reikte verder dan de congregaties van zijn orde. In overeenstemming met de missie van de heilige Dominicus om te evangeliseren, bracht de monnik de lessen van zijn geloof over aan talrijke klanten. Uit documenten blijkt dat een reeks opdrachtgevers in de jaren 1420 een beroep op hem deden. In 1429 betaalde de boetvaardige broederschap van San Francesco, die bijeenkwam in het klooster van Santa Croce, Fra Angelico (‘frate Guido’) voor zijn altaarstuk. Hoewel het altaarstuk op een bepaald moment in zijn geschiedenis uit elkaar is gehaald, zijn de onderdelen ervan geïdentificeerd. De centrale en zijpanelen bevinden zich in het Museo di San Marco in Firenze, terwijl de predellapanelen verspreid zijn over verschillende collecties.

Zaal 3: San Marco

Deze zaal is volledig gewijd aan werken uit het klooster van San Marco in Firenze. Het San Marcoklooster werd in de 13de eeuw gesticht en in 1437 uitgebreid toen dominicaner monniken van het nabijgelegen Fiesole, op uitnodiging van Cosimo de' Medici de Oude, hierheen verhuisden. Deze laatste liet het klooster door Michelozzo herbouwen en uitbreiden. Cosimo de' Medici ondersteunde de transformatie ervan tot een van de belangrijkste spirituele en culturele centra van de stad. Het complex zou het middelpunt worden van Angelico's artistieke activiteiten.

Een van de hoogtepunten van de tentoonstelling is de reconstructie van het altaarstuk van San Marco, dat door Cosimo de'Medici werd besteld voor het hoofdaltaar van de gelijknamige kerk. De reconstructie is een unieke gebeurtenis: voor het eerst in meer dan driehonderd jaar worden 17 van de 18 bekende delen van het werk, afkomstig uit belangrijke musea over de hele wereld, waaronder het Louvre, de National Gallery in Washington, de Alte Pinakothek in München en de National Gallery of Ireland in Dublin, samengebracht.

Pala di San Marco, 1438-1442

Het altaarstuk, dat tussen 1438 en 1442 in opdracht van Cosimo en zijn broer Lorenzo voor het hoofdaltaar van de kerk werd gemaakt en al in 1678-1679 werd verwijderd en ontmanteld, is hier uitzonderlijk opnieuw samengesteld met 17 van de 18 vandaag bekende delen: het centrale paneel, de scènes van de predella met episodes uit het leveb van de heilige beschermheiligen van de Medici, Cosma en Damiano, en de zijpijlers van het altaarstuk met figuren van heiligen. De oorspronkelijke opstelling wordt geïllustreerd op het paneel met de reconstructie, gebaseerd op de analyse van de houten dragers en recent radiografisch onderzoek.[2]

Het altaarstuk van San Marco, dat zich nog steeds in het Museo Nazionale di San Marco, is een van de belangrijkste werken en een belangrijk voorbeeld van zijn stijl, waarin de late gotische traditie met de vernieuwingen van de renaissance verenigd wordt.
Het altaarstuk van San Marco is vrijwel intact gebleven, met uitzondering van de uiteinden van de dwarsbalken. Het vormt een mijlpaal in de geschiedenis en technologie van het maken van schilderijen op hout tijdens de overgang van de middeleeuwse figuratieve cultuur naar die van de renaissance. Het formaat van het “Pala quadra” is zeker een belangrijk onderdeel van deze verandering en gaat gepaard met een aanzienlijke vooruitgang in de bouwtechnieken.[4]  

De stamvader van de hier tentoongestelde werken is de Kruisiging van Lorenzo Monaco, die zich vandaag de dag in San Giovannino dei Cavalieri bevindt, waarin de verfijnde kleuren en de formele zorgvuldigheid samensmelten met een intense menselijkheid, waardoor een model ontstond dat langdurig invloed zou uitoefenen.

Zaal 5: Heilige gezichten, de Madonna dell'Umiltà en het Portret van Christus

In de schilderijen die Angelico en zijn volgelingen maakten voor gilden, ziekenhuizen, kloosters en huizen, ontwikkelden ze twee verschillende maar complementaire iconografische stromingen: de Madonna dell'Umiltà (Madonna van de Nederigheid) en het geïsoleerde beeld van Christus.
In de eerste wordt Maria afgebeeld terwijl ze op de grond zit, in contrast met de majestueuze tronen van de altaarstukken. Deze iconografie, die al in de veertiende eeuw wijdverbreid was, vertaalde het thema van de mariale nederigheid, dat de dominicanen na aan het hart lag, in toegankelijke beelden. Elementen zoals de hortus conclusus, de omheinde tuin die symbool staat voor de zuiverheid van de Madonna, de engelen die het gordijn vasthouden, kostbare draperieën en bijbelse inscripties versmelten de theologische taal met motieven van hoofse pracht en praal, waardoor zowel nederigheid als koninklijkheid worden benadrukt[2].

Angelico introduceerde de visie van de lijdende Christus als ‘Koning van de Apocalyps’, geïnspireerd door Romeinse cultusiconen en Vlaamse modellen. Het frontale gezicht, gekroond met doornen en weergegeven met naturalistische precisie, heeft een directe impact, versterkt door de inscripties uit de evangeliën en de Apocalyps. Replica's en bewerkingen door medewerkers als Benozzo Gozzoli en Benedetto Bonfigli verspreidden deze afbeeldingen in kleinere formaten, geschikt voor privé-contemplatie of voor plaatsing in huistabernakels en kloostercellen. De directheid van deze afbeeldingen maakte deze werken tot instrumenten voor meditatie en gebed, die een intense en persoonlijke betrokkenheid konden opwekken [2].

Sala 6: Le grandi committenze, de grote opdrachten

Het prestige van de families werd in de vijftiende eeuw ook bevestigd door de opdracht voor altaarstukken, waarin devotie en vertegenwoordiging met elkaar verweven waren. De Annunciatie is een van de beroemdste thema's van Angelico, afgebeeld op panelen, zoals dat welke vandaag in San Giovanni Valdarno in deze zaal wordt tentoongesteld, maar ook in de fresco's van San Marco en vaak in de bovenste delen van de veelluiken. In de zaal zijn ook werken te zien van Giovanni di Paolo, Bernardo Rossellino en Filippo Lippi, die getuigen van enkele van de vele interpretaties die in de Renaissance aan het onderwerp van de Annunciatie werden gegeven. [2].

In Cortona verkrijgt de koopman Giovanni di Tommaso di ser Cecco, een van de promotors van de nieuwe kerk van San Domenico, in 1432 het patronaat over een kapel en geeft hij Angelico de opdracht een drieluik te maken met de Maagd met het Kind en de beschermheiligen van de familie. Het formaat, in de laatgotische traditie, is ontworpen om te harmoniëren met het drieluik van de Sienese schilder Sassetta op het tegenoverliggende altaar. Hetzelfde formaat komt terug in het altaarstuk (1437-1443), geschilderd door Angelico voor Elisabetta Guidalotti en bestemd voor de familiekapel in San Domenico in Perugia, vergelijkbaar met dat van het Altaarstuk van Fiesole (vóór de transformatie door Lorenzo di Credi in 1501, en tentoongesteld in San Marco) en het Franciscaanse drieluik (hier tentoongesteld in Strozzi in zaal 3). [2].

Zaal 8: De Medici

Voor Cosimo de' Medici realiseerde Angelico belangrijke werken voor het privé- en openbare leven van de familie. Na de dood van de opdrachtgever werd de band met de kunstenaar voortgezet door zijn zoon Piero “il Gottoso”, die hem rond 1450 de decoratie van de Armadio degli Argenti in de Santissima Annunziata toevertrouwde: vijfendertig panelen met scènes uit het leven van Christus, bedoeld om kostbare ex-voto's te bewaren, waarin de narratieve nauwkeurigheid wordt gecombineerd met de monumentaliteit van de Romeinse voorbeelden, verrijkt met Vlaamse en klassieke verwijzingen die Piero zo dierbaar waren [2].

Tot dezelfde periode behoort het altaarstuk van Bosco ai Frati, voor het franciscanenklooster in Mugello, het geboorteland van de dynastie, waarin de heiligen Cosma en Damiano verwijzen naar de beschermheiligen van de Medici; de aanwezigheid van Sint-Bernardino in de predella dateert het werk na 1450, het jaar van zijn heiligverklaring. De hier verzamelde werken documenteren de rol van de Medici als opdrachtgevers in de laatste jaren van Angelico's activiteit. De marmeren portretten van Piero en zijn vader, symbool van de door de familie gepromote dynastieke viering, maken het parcours compleet. [2].

Angelico als miniatuurschilder

Naast het schilderen legde Angelico zich toe op het maken van miniaturen, met buitengewoon belangrijke resultaten. Zijn kunst is gebaseerd op illustere voorgangers: de Florentijnse Camaldolese traditie van Santa Maria degli Angeli, die door Lorenzo Monaco tot grote hoogten werd gebracht, en andere stadsateliers, zoals dat van Mariotto di Nardo, waaruit Angelico ornamentele motieven, pagina-indeling en compositorische soberheid ontleende en deze op persoonlijke wijze herinterpreteerde.
Het oudste bekende verluchte manuscript van Angelico is het Graduale 558 van San Domenico in Fiesole, gemaakt in de vroege jaren twintig van de vijftiende eeuw, dat een keerpunt betekende in de Florentijnse miniatuurkunst door de introductie van een nieuwe natuurlijke vertelstijl, expressieve intensiteit en heldere ruimtelijkheid. Hierin worden de verfijning van Masolino en de elegantie van Ghiberti met elkaar verweven.
[2]