Fondazione Salvatore Romano | Santo Spirito, Firenze

Naast de kerk van Santo Spirito in Firenze, kan je een eeuwenoude Augustijnse eetzaal binnengaan, het refettorio of refter. Het is een grote zaal die een van de oudste delen is van het aangrenzende 14e-eeuwse klooster. Hier bevindt zich de Fondazione Salvatore Romano. In de ruime zaal van het voormalige refettorio zijn de sculpturen te bewonderen die de Napolitaanse antiquair Salvatore Romano in 1946 schonk aan de stad Firenze. Het is een kleine maar precieuze collectie die gaat van het pre-romaanse tijdperk tot de vijftiende eeuw. Een inscriptie van de donor legt de redenen voor het gebaar uit:

”per onorare la memoria/di mio padre francesco romano/e il mio paese natio/ meta di sorrento/dono al comune di firenze/queste opere da me raccolte/ con pazienza ed amore/grato della lunga ospitalita’/concessami/salvatore romano/a.d.mcmxlvi.”

Fondazione Salvatore Romano

Salvatore Romano was een Italiaanse kunst- en antiekhandelaar, een Napolitaanse Axel Vervoordt avant la lettre. Hij liet op eigen kosten de 14e-eeuwse Cenacolo di Santo Spirito restaureren en in 1946 schonk hij zijn kunstcollectie aan de stad Firenze, die het als een stichting, de Fondazione Salvatore Romano binnen haar musea liet functioneren. Romano had zich in het bijzonder op middeleeuwse en renaissancistische beeldhouwkunst toegelegd, en zijn verzameling bevatte o.a. werk van Tino di Camaino, Jacopo della Quercia en Donatello.
Maar de grootste attractie van dit bijzonder museum blijft de muurschildering van Andrea Orcagna.

Il grande affresco di Andrea Orcagna e aiuti, raffigurante la Crocifissione e l'Ultima Cena, Santo Spirito (Fondazione Salvatore Romano) (1365)

Het zeer beschadigde fresco van de kruisiging op de dwarse muur, werd geschilderd door Andrea Orcagna en zijn leerlingen (1360). Sommige auteurs schrijven dit werk toe aan Nardo di Cione, broer van Andrea. Vermoedelijk werkten ze samen aan het fresco.

Aan het einde van de negentiende eeuw werd het cenacolo nog gebruikt als tramremise. De toegangspoort voor deze remise vernietigde voor een groot deel het laatste avondmaal van Andrea Orcagna. Rechts zien we nog twee van de apostelen die bewaard zijn gebleven en in een nis een toekijkende monnik. Boven het fragmentarische Laatste Avondmaal blijft echter een grote kruisiging over, die dateert uit dezelfde periode (tussen 1360 en 1365). Damien Wigny noemde dit intuïtief het beste werk van Orcagna.

Salvatore Romano, het merkwaardige en ongewone cursus honorum van een Florentijnse antiquair

Salvatore Romano werd geboren in 1875 in Campania, in Meta di Sorrento (Napels). Zijn vader was een kapitein en eigenaar van een schip. Hij stuurde zijn zoon naar Genua om scheepsbouwkunde te studeren.Het toeval regelde een andere toekomst. Na een ontmoeting in Ligurië met een vioolmeester verplaatste de balangstelling van de jonge Salvatore zich al snel van scheepsbouw naar muziek. Overweldigd door een onverwachte esthetische en muzikale roeping, gecombineerd met een een sterk gevoel voor zaken, was hij in 1902 opnieuw in Napels als handelaar in muziekinstrumenten. Tien jaar later, nog steeds in Napels, was hij al een gevestigde antiekhandelaar, die vertrouwd was met de gecultiveerde en verfijnde Florentijnse smaak voor antiek en voorwerpen uit de oudheid. In de jaren twintig verhuisde hij naar de Toscaanse hoofdstad.

Hier eindigt eigenlijk de officiële biografie. Er is verder heel weinig bekend over de jaren in Firenze. Ook over zijn privéleven kennen we nauwelijks details. Dat was een bewuste keuze, Romano omringde zich graa met 'mysterie', hij vermeed het gewone sociale leven maar had een groot netwerk van kunsthistorici, museumcuratoren en verzamelaars.

Salvatore Romano onderscheidde zich in het bijzonder door zijn uitzonderlijke vermogen om instinctief artistieke kwaliteit te herkennen en door de passie die hij besteedde aan het vinden van kunstvoorwerpen, tijdens lange eenzame reizen in de regio's van Italië waar men nog vergeten meesterwerken kon vinden. Een echte schattenjager. Tijdens deze omzwervingen verwierf hij heel diverse antiquiteiten, verschillend in soort soorten en leeftijd. Hij bewaarde altijd in de staat waarin ze zich bevonden, maar ontdeed ze van ongerijmde moderne toevoegingen.

In 1939 kocht hij via dei Serragli vlakbij de Ponte Vecchio, de eerste twee verdiepingen van Palazzo Magnani Feroni, een nobel gebouw uit de vijftiende eeuw, om er zijn enorme artistieke erfgoed in onder te brengen.

Voor sommige van die werken ontving hij duizelingwekkende aanbiedingen, maar hij weigerde altijd, en koos ervoor zijn collectie in het Palazzo Magnani Feroni te bewaren. Hierdoor voedde hij zijn reputatie als enigmatische persoonlijkheid. Het mysterie van zijn collectie zou pas in 1946 duidelijk worden, toen hij de hele inhoud schonk aan de gemeente Firenze, om tentoongesteld te worden in de Cenacolo di Santo Spirito.
De overeenkomst bevatte ook een clausule om zijn specialeo pstelling van alle kunstvoorvoorwerpen in het refettorio nooit meer te wijzigen. Romano zocht in deze opstelling naar een symmetrie, die hij bestudeerde op basis van de vorm van de objecten, het onderwerp, het auteurschap of het oorspronkelijke beoogde gebruik.

Romano leidde het nieuwe museum zelf tot aan zijn dood in 1955 en verzekerde zich van een oneindige aanwezigheid tussen zijn geliefde kunstschatten. Hij werd begraven in de grote sarcofaag die vandaag voor het Laatste Avondmaal staat [2].

[1]

Madonna della Misericordia

Dit gepolychromeerde stenen beeld dateert uit het begin van de vijftiende eeuw. Het werk is waarschijnlijk gemaakt voor een Franciscaanse gemeenschap, wat wordt gesuggereerd door de aanwezigheid van Franciscus op de linker voorgrond. De Franciscanen hielpen bij het verspreiden van de cultus van de Madonna della Misericordia, die populair was in Midden-Italië en werd geassocieerd met antipestkrachten.