Le Storie della Vera Croce (de geschiedenis van het ware kruis) van Piero della Francesca, Capella Bacci in de Basilica di San Francesco, Arezzo

Vanuit een iconografisch oogpunt was Piero wellicht vertrouwd met voorbeelden zoals de fresco's van Agnolo Gaddi in het koor van Santa Croce in Firenze, die van Cenni di Francesco in de kapel van de Croce di Giorno in Volterra en die van Masolino in de kapel van Sant'Elena in Empoli.
Piero besteedde geen aandacht aan het chronologisch verloop van het verhaal, en gaf de voorkeur aan een puur esthetisch-formele benadering waarbij hij een symmerisch totaalbeeld creëerde, zonder daarbij filosofisch-theologische verbanden tussen de verschillende scènes te negeren. Boven, bijvoorbeeld, zowel in de linkermuur als in de rechtermuur is er een buitentafereel, terwijl in het middelste register er twee hofscènes zijn in een architecturale achtergrond. Daaronder schildert Piero twee veldslagen. Naast bepaalde scènes uit het Oude Testament zijn er ook andere uit het Nieuwe Testament [2].

De schijnbare eenvoud en de radicale innovatie van de details, van de weelderige gewaden van de processie van de koningin van Sheba, tot de uitdrukkingen van de strijdende soldaten, de reflecties op de harnassen, of de paarden in volle beweging, onthullen het meesterschap van Piero della Francesca.

Thematische symmetrie

De linkerzijmuur

De rechterzijmuur

De verschillende scenes

De tien fresco’s, geschilderd op drie registers, vertellen het verhaal van het kruishout, het hout waaraan Jezus gekruisigd werd.

De volgorde van de taferelen is niet onmiddellijk leesbaar: de eerste, op de rechter muur bovenaan, toont de dood van Adam (1), in wiens  mond zijn oudste zoon Seth een tak van de levensboom plant, waaruit later het kruis zal worden gemaakt. Net hieronder, in een van de meest indrukwekkende scènes door het gebruik van perspectief, is de aanbidding van het heilige kruishout door de koningin van Sheba en de ontmoeting met Solomon (2). De volgende fresco's bevinden zich rechts van het venster op de achterwand, in het tweede en derde register beginnend vanaf de bovenkant, en geven respectievelijk Het begraven van het kruishout (3) en de droom van Constantijn (4) weer, waarin een engel hem de overwinning in de strijd beloofd als hij zich zou bekeren.

Op de muur linksonder, schildert Piero een Annunciatie (5), die inhoudelijk buiten de verhaallijn van De legende van het ware kruis valt, maar dat net als het dertiende-eeuwse houten kruisbeeld van de Meester van Sint Franciscus toch een rol speelt in de christelijke iconografie van de frescocyclus. In het gebogen lichaam van Christus merk je de gelijkenis met de werken van Cimabue, zoals het Kruisbeeld van San Domenico, 1268-1271, ook in Arezzo.

Op dit punt in het verhaal van Piero della Francesca worden geschiedenis en legende door elkaar gebruikt: het zesde schilderij op de rechter muur, onderaan, illustreert de overwinning van Constantijn op Maxentius (6): de zevende, op de achterwand links in het tweede register, toont de wrede marteling van de jood (7), die in opdracht van Helena (de moeder van Constantijn) in een put wordt neergelaten om de locatie van het kruishout te onthullen; de achtste, zeer beroemde fresco, op de linkermuur in het midden, vertelt de vondst van de drie kruisen en de verificatie van het ware kruis (8) om te begrijpen welk kruis aan Jezus toebehoorde. Door de aanraking met het ware kruis wordt een dode tot leven gewekt, nadat hij op wonderbaarlijke wijze in contact komt met het heilige relikwie. Op de achtergrond zien we een mooi uitzicht op het Arezzo van de 15e eeuw.

Hieronder vinden we de meest spectaculaire aflevering die zich afspeelt in de late middeleeuwen, de veldslag tussen Heraclius en Chosroes (9)(de laatste was een Perzische koning die het kruis rond de zevende eeuw had gestolen). Ten slotte is er bovenaan de verheerlijking van het kruis (10), na de overwinning van Heraclius die het heilig kruis vervolgens terugbracht naar Jeruzalem.