De Polittico Guidalotti of het altaarstuk van Perugia is een temperaschilderij op hout van Fra Angelico, dat dateert uit circa 1438 en bewaard wordt in de Galleria Nazionale dell'Umbria in Perugia, met uitzondering van de eerste twee originele delen van de predella, die zich in de Pinacoteca Vaticana bevinden.°

Het altaarstuk van Beato Angelico werd gemaakt in opdracht van Elisabetta Guidalotti voor het familiealtaar in de basiliek van San Domenico. De keuze voor een van de grootste kunstenaars van die tijd weerspiegelt de wens om mecenaat te gebruiken als instrument voor sociale propaganda, met als doel het imago van het illustere geslacht te herstellen, dat was aangetast door de betrokkenheid van enkele leden bij politieke conflicten.[4]

Een kleine geschiedenis

Het altaarstuk werd geschilderd voor de kapel van Sint Nicolaas in de kerk van Sint Dominicus in Perugia. In de eerste helft van de 19e eeuw werd het uit elkaar gehaald en gedeeltelijk verspreid, waardoor enkele panelen van de predella in de Pinacoteca Vaticana terechtkwamen. In Perugia werden kopieën van de predella gemaakt, die later in een nieuwe neogotische lijst werden geplaatst. Tot het altaarstuk behoren ook een reeks kleine heiligen op de zijpijlers en twee tondo's met de aankondigende engel en de Maagd Maria in de zijcuspidi.°

Het altaarstuk werd in 1797 tijdens de Napoleontische bezetting in beslag genomen en bij terugkeer uit Frankrijk door Pius VII in het Vaticaan achtergehouden, die het uiteindelijk zonder deze twee delen teruggaf. De panelen van het altaarstuk werden in 1915 opnieuw samengesteld in de huidige opstelling, toen het rijke, laatgotisch geïnspireerde vergulde houtwerk werd gemaakt.[4]

Reconstructie van het altaarstuk van Perugia[4]

Beato Angelico, veduta della mostra, Palazzo Strozzi, Firenze, 2025: Ricostruzione della Pala di Perugia, 1437-1443 circa, Galleria Nazionale dell’Umbria, Perugia [2]

Beato Angelico, Pala di Perugia, 1437-1443 circa, Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

La Tavola priccipale
San Domenico e san Nicola di Bari; Madonna col Bambino in trono e quattro angeli; San Giovanni Battista e santa Caterina d’Alessandria, tempera e oro su tavola; cm 102 × 75,1 (pannello sinistro), cm 126,3 × 78,5 (pennello centrale), cm 101,8 × 76 (pannello destro)
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

b-c Cuspidi
Angelo annunciante, tempera e oro su tavola; cm 30,9 × 29,9
Vergine annunciata, tempera e oro su tavola; cm 30,9 × 29,7
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

d-f Peredella
Nascita di San Nicola di Bari, Vocazione e Dotazione di tre fanciulle povere, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 60,7, Città del Vaticano, Musei Vaticani
San Nicola di Bari incontra il messo imperiale all’arrivo miracoloso del grano per la città di Myra e Salvataggio di una nave in difficoltà, tempera e oro su tavola; cm 35,5 × 64,4, Città del Vaticano, Musei Vaticani
San Nicola di Bari salva tre giovani ingiustamente condannati a morte e Morte del santo, tempera e oro su tavola; cm 33,7 × 59,4, Perugia, Galleria nazionale dell’Umbria, inv. 94

g-l Pilastro sinistro lato esterno

San Giovanni Evangelista, tempera e oro su tavola; cm 22,4 × 7,4
San Benedetto, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 7,8
Santa Maria Maddalena, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 7,8
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

Fronte
San Pietro, tempera e oro su tavola; cm 22,5 × 8
San Costanzo, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 7,8
San Pietro Martire, tempera e oro su tavola; cm 34,8 × 7,8
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

m-r Pilastro destro Fronte

San Paolo, tempera e oro su tavola; cm 22,5 × 8
San Girolamo, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 7,8
San Tommaso d’Aquino, tempera e oro su tavola; cm 34,6 × 7,8
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria

Lato esterno
Santo Stefano, tempera e oro su tavola; cm 22,4 × 7,4
San Lorenzo, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 8,1
Santa Caterina da Siena, tempera e oro su tavola; cm 34,7 × 7,8
Perugia, Galleria Nazionale dell’Umbria [3]

Beato Angelico, Pala di Perugia, particolare Madonna col Bambino, 1437-1443 circa, Galleria Nazionale dell’Umbria, Perugia [1]

De Polittico Guidalotti bestaat uit drie hoofdpanelen: een groot centraal paneel, met de Madonna op de troon met het Kind en Engelen dat volledig van Angelico werd toegschreven , en twee zijpanelen die bovenaan zijn verdeeld in twee compartimenten, voor een totaal van vier compartimenten met evenveel heiligen. Links staan de heiligen Dominicus en Nicolaas van Bari, die als autografen van de auteur worden beschouwd, terwijl rechts de heiligen Johannes de Doper en Catharina van Alexandrië staan, die grotendeels als werk van medewerkers van het atelier worden beschouwd.°

Stile

De Madonna met Kind, een Maestà, zit op een grote troon die stevig in perspectief is opgebouwd. Op een trede voor de troon staan vazen met witte rozen (symbool van de zuiverheid van Maria) en rode rozen (voorteken van het lijden van Christus). Opvallend is de gelijkenis met het centrale paneel van het Triptiek van Cortona, vooral wat betreft Maria, de boog van de troon en de opstelling van de engelen. De vloer is versierd met illusionistische marmeren inlegwerk, waarmee de kunstenaar al in zijn vroege werken had geëxperimenteerd, zoals het Triptiek van Sint Petrus Martelaar (1428-29).

Beato Angelico, Pala di Perugia, particolare del pavimento decorato da illusionistiche incrostazioni marmoree, 1437-1443 circa, Galleria Nazionale dell’Umbria, Perugia [1]

De figuren van de heiligen zijn minder monumentaal dan die van het Tabernacolo dei Linaioli uit 1433-1435. Achter hen staat een ongebruikelijke tafel bedekt met een met goud versierd brokaatkleed, waarop Sint Nicolaas zijn mijter heeft neergelegd.°