|
|
Dit kleine paneeltje met de Natività of Geboorte van Christus is afkomstig van het altaarstuk de Maestà, dat gemaakt werd voor het hoofdaltaar van de kathedraal van Siena. De Maestà is het meesterwerk van Duccio di Buoninsegna. en een van de belangrijkste schilderijen van de Italiaanse pre-Renaissance kunst.
Het was het centrale paneel van de frontpredella van de Maestà waarin Verhalen uit de Kinderjaren van Christus afgewisseld waren met figuren van Profeten. Het paneel De geboorte van Christus bevindt zich samen met de panelen van de profeten Jesaja en Ezechiël in de National Gallery of Art in Washington.
Naar Byzantijnse traditie plaatste Duccio de scène van de geboorte van Christus in een grot, met de monumentale Maria centraal liggend in beeld, ze wordt sterk benadrukt door het contrast van haar blauwe sluier met het rode kleed waarop ze ligt, en de donkere achtergrond van de grot. Verder naar achteren zien we het wiegje waar Jezus in doeken ligt, verwarmd door de os en de ezel. Jozef staat buiten de grot aan de linkerkant, zittend op de versplinterde rotsen die de hut omringen, en zijn ontsierde maar oplettende houding benadrukt zijn rol in de heilige familie, namelijk die van enige beschermer van de Maagd en het Kind. Het paneel bevat ook andere episodes: de wassing van het Kind door twee begeleiders, iets naar links onder, en de annunciatie aan de herders, rechts, aan wie een engel verschijnt met een boekrol met de goddelijke woorden. Boven de hut staat de ster van de komeet en een koor van veertien engelen, waaronder de aankondigende engel, symmetrisch opgesteld in twee rijen. Bovenaan tenslotte herinnert een blauwe cirkel, waarnaar de engelen zich biddend wenden, aan het goddelijke oog dat over het tafereel waakt.
De compositie van het tafereel is trouw aan Byzantijnse modellen, met verschillende scènes tegelijk, een tweedimensionale ontwikkeling van de ruimte en hiërarchische verhoudingen tussen de personages.
|
|
|
|
|
|
Een kleine geschiedenis
|
Duccio's Maestà, die op 9 juni 1311 met een plechtige processie op het hoofdaltaar van de kathedraal van Siena werd geplaatst. De Maestà domineerde bijna twee eeuwen lang het hoofdaltaar in de kathedraal van Siena. In 1506 werd het monumentale altaarstuk van zijn prestigieuze plek gehaald vanwege een veranderende smaak in sacrale kunst. In 1771 werd het grandioze altaarstuk overgebracht naar de kerk van Sant'Ansano in Castelvecchio di Siena, waar het werd ontmanteld en in verschillende delen verzaagd. Bij die gelegenheid gingen veel panelen verloren. Dit maakt het onmogelijk om de afmetingen met zekerheid te bepalen, maar het moet ongeveer 4,5 meter breed zijn geweest, en tot wel 5 meter hoog. In totaal waren er waarschijnlijk meer dan 70 afzonderlijke scènes.
Terwijl de grotere panelen in 1795 terugkeerden naar de kathedraal en van daaruit in 1878 in een museum werden ondergebracht, werden vele andere, voornamelijk panelen behorend tot de de predella en de cuspen, verspreid over verschillende collecties en musea. Het paneel met de Navità kwam na omzwervingen in het Kaiser Friedrich Museum in Berlijn en enkele kunsthandels in 1937 tenslotte in de Andrew Mellon Trust terecht en daarmee ook in de oorspronkelijke kern van de National Gallery of Art in Washington.
|
|
Duccio di Buoninsegna, Natività tra i profeti Isaia ed Ezechiele, 1308-1311 circa, tempera su tavola, 43,8 × 111 cm, National Gallery of Art, Washington
[1]
|
Maria was de patroonheilige van Siena, en de toewijding aan haar had zowel een sterke burgerlijke als een religieuze dimensie. Voordat de Maestà in juni 1311 op het altaar van de Duomo werd geïnstalleerd, werd het altaarstuk triomfantelijk in een optocht door de straten gedragen. Er werden muzikanten ingehuurd om het te begeleiden, samen met alle priesters en monniken van Siena. Een stoet van stadsambtenaren en burgers werd gevolgd door vrouwen en kinderen die klokken luidden. Winkels waren de hele dag gesloten en er werd aalmoezen gegeven aan de armen [1].
De zichtbaarheid en het gezag van de Maestà, samen met Duccio's belang als leraar, helpen de aanhoudende smaak van Siena voor het goud en de abstractie van de Byzantijnse stijl te verklaren, zelfs toen kunstenaars elders in Toscane een meer naturalistische benadering hanteerden.
Deze Navità met zijn eerste vorm van een kerststal combineert Byzantijnse elementen met meer hedendaagse en lokale trends. De liggende houding en de buitenmaatse afmetingen van Maria doen denken aan iconen van de Geboortekerk, en net als veel iconenschilders heeft Duccio twee vroedvrouwen geschildrd die het nieuwe kind wassen en verzorgen. De grotomgeving komt ook via het Griekse Oosten, maar het dak van de kribbe is vergelijkbaar met die in de gotische kunst van Noord-Europa. Terwijl het effect van het goud en de briljante kleuren zeer decoratief is, verzachten Duccio's elegante lijnen en vloeiende penseelstreken de soberheid van de Byzantijnse stijl [1].
Op de zijpanelen naast de Navità, in twee aparte vakken die de verhalen van Maria onderbreken, staan de profeten Jesaja en Ezechiël afgebeeld. Ze werden op een andere schaal geschilderd en houden rollen met hun profetieën vast die de geboorte van Christus aankondigen. Het zijn spiegelende figuren, met één hand opgeheven in een teken van verbazing.
|
De predella aan de voorzijde van de Maestà toont enkele verhalen uit de kindertijd van Christus, waarin Maria de hoofdpersoon is. De scenes worden afgewisseld met figuren van profeten (Jesaja, Ezechiël, Salomo, Maleachi, Jeremia, Hosea). Dit zijn de zeven tafelen die bewaard zijn gebleven:
Annunciatie (Annunciazione) (Londra, National Gallery);
Geboorte (Natività) (Washington, National Gallery of Art);
Adorazione dei Magi (Siena, Museo dell'Opera del Duomo);
Presentazione al tempio (Siena, Museo dell'Opera del Duomo);
Strage degli innocenti (Siena, Museo dell'Opera del Duomo);
Sogno di Giuseppe en Fuga in Egitto (Siena, Museo dell'Opera del Duomo);
Disputa con i dottori del tempio (Siena, Museo dell'Opera del Duomo).
De predella
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, L’annunciazione (Londra, National Gallery)
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Isaia |
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Natività, (National Gallery of Art, Washington)
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Geremia |
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Adorazione dei Magi (Siena, Museo dell'Opera del Duomo)
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Salomone |
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Presentazione al tempio (Siena, Museo dell'Opera del Duomo
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Malachia |
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Strage degli innocenti (Siena, Museo dell'Opera del Duomo)
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Geremia |
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Sogno di Giuseppe e fuga in Egitto
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Osea |
|
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Predella della Maestà, Disputa di Gesù fanciullo con i dottori
|
|
|
|
|
|
Duccio di Boninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), ricostruzione virtuale del lato anteriore della Maestà
Predella angteriore
|
|
Duccio di Boninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), Ricostruzione virtuale del lato posteriore della Maestà
¨Predella posteriore
|
|
Duccio di Boninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311)
|
|
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Madonna di Crevole, 1283-1284[3], tempera e oro su tavola, dalla Pieve di Santa Cecilia a Crevole, Siena, Museo dell'Opera della Metropolitana
|
|
Duccio di Boninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), John White, ricostruzione virtuale del lato anteriore della Maestà
|
|
Duccio di Boninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), John White, ricostruzione virtuale del lato posteriore della Maestà |
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), particolare della Madonna
|
|
Duccio di Buoninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), particolare della Madonna
|
|
Dettaglio del bambino che esprime una profonda tenerezza
|
|
|
|
|
|
Dettaglio del trono raffigurato come una porta monumentale della città
|
|
Particolare San Savino
|
|
La firma di Duccio alla base della Maestà
|
Naar de oorsprong van de Siënese kunst
|
|
|
|
|
|
Guido di Graziano, Natività, dal Dossale di san Pietro, 1280-1290 ca, tempera e oro su tavola, Pinacoteca nazionale di Siena
|
|
Guido da Siena, Natività, fine del XIII secolo, tempera su tavola, Musée du Louvre, Paris
|
|
Duccio di Buoninsegna, Natività tra i profeti Isaia ed Ezechiele (particolare Natività), 1308-1311 circa, tempera su tavola, 43,8 × 111 cm, National Gallery of Art, Washington
|
|
|