De mozaïekvloer van de Duomo van Siena | De Sibille Libica

De mozaïekvloer van de kathedraal van Siena is een van de grootste en meest waardevolle voorbeelden van marmeren inlegwerk in Italië. De mozaïekvloer was een decoratief project dat vele eeuwen in beslag nam, en waar gerenommeerde Siënese kunstenaars aan meewerkten.
De sibillen bevinden zich in het rechter- en linker gangpad.

Het woord sibille komt (via het Latijn) van het Oudgriekse woord sibylla, wat profetes betekent. Volgens de middeleeuwse christelijke opvatting was de komst van Christus ook in de heidense wereld voorspeld en meer bepaald door heidense profetessen die men sibillen noemt.

Sibille was in de klassieke oudheid de benaming voor een aantal maagdelijke prinsessen die, geïnspireerd door een godheid en daardoor in extase, spontaan en ongevraagd de toekomst voorspelden in Griekse hexameters.

Hun voorstellingen in de mozaïekvloer van de Duomo zijn te vinden langs de zijbeuken, als symbolen van de openbaring van Christus aan de mensheid. Ze zijn afkomstig uit de verschillende landen, zijn onderverdeeld in drie groepen, Ionisch, Italiaans en Oosters), en staan voor de universaliteit van de christelijke boodschap[5].

De Libische sibille is van Afrikaanse afkomst en heeft een zwarte huid, een detail dat een prachtig visueel effect geeft. Haar hoofd is gekroond met een bloemenkrans. In haar linkerhand houdt ze een opengevouwen boekrol en in de andere een opengeslagen boek.

Guidoccio Cozzarelli, Libyan Sibyl, mosaic floor (detail) 1483, Siena, Cathedral of Santa Maria Assunta, left nave

Guidoccio Cozzarelli, Libische sibille, mozaïekvloer (detail) 1483, Siena, Kathedraal van Santa Maria Assunta, linker schip [1]

De Sibille Libica staat voor het portaal van de linkerzijbeuk en omdat ze van Afrikaanse afkomst is, is ze afgebeeld met een donkere huid: haar gezicht, nek, handen en voeten van zwart marmer geven een opmerkelijk effect. Haar hoofd is gesluierd en gekroond met een bloemenkrans. Ze houdt een uitgerolde rol in haar linkerhand en een open boek in haar rechter. Er staat: colaphos accipens tacebit dabit in verbera innocens dorsum ('Slagen incasserend zal hij zwijgen. Hij zal zijn onschuldige rug aanbieden aan de slagen')[3].

Guidoccio Cozzarelli, Sibilla Libica, (dettaglio del cartello posto in basso), 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena

Guidoccio Cozzarelli, Sibilla Libica, (particolare), 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena

Guidoccio Cozzarelli, Sibilla Libica, (dettaglio, la Sibille che tiene in mano destra un libro aperto), 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena

Guidoccio Cozzarelli, Sibilla Libica, (dettaglio del libro aperto tenuto dalla mano destra), 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena

Guidoccio Cozzarelli (disegno), Sibilla Libica, (dettagli) 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena

Volgens Pausanias, een vermaard Grieks periegetes en schrijver die leefde ten tijde van Hadrianus, was de Libische Sibille de oudste van alle Sibillen en was ze de dochter van Zeus en Lamia. Meer dan dit is er niet over haar bekend, maar haar label onderaan het mozaïek vertelt ons dat Euripides over haar spreekt. Ze is een opvallende figuur, haar zwart marmeren gezicht, nek, handen en voeten geven een opmerkelijk effect. Ze is gesluierd en gekroond met een bloemenkrans. In haar linkerhand houdt ze een kleine open rol vast, terwijl ze in haar rechterhand een open boek toont met de woorden : DABIT COLA IN VER PROS BERA ACCIPI INNO ENS TA CENS CEBIT DORSV M (Slagen incasserend zal hij zwijgen. Hij zal zijn onschuldige rug aanbieden aan de slagen).[5] Links van haar is een plaquette die wordt ondersteund door gedraaide slangen, waarop de volgende inscriptie staat: in manus iniquas veniet. dabunt deo alapas manibus in cestis. miserabilis et ignominiosus. miserabilibus spem praebebit ('Hij zal komen met onrechtvaardige handen. Met onreine handen zullen zij God zweepslagen geven. Miserabilis et ignominiosus zal de ellendigen hoop geven') [4]. De twee inscripties zinspelen op de geseling van Jezus. De tekening wordt toegeschreven aan Guidoccio Cozzarelli op basis van een vermelding in de Cronaca van de Siënees Tizio, gedateerd 1483. [2]

Guidoccio Cozzarelli (disegno), Sibilla Libica, 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate destra, Duomo, Siena [4]
De eerste auteur die melding maakt van meerdere sibillen is Heraclides van Pontus en hij situeert ze in Delphi en in Erythrae. Herakleitos (6e/5e eeuw v.o.t.) beschreef haar zo: «De Sibille, met haar tierende lippen vreugdeloze dingen uitend, onopgesmukt en ongeparfumeerd, bestrijkt met haar stem meer dan duizend jaren, dankzij de god in haar» (fragment 92). Ook latere auteurs, zoals Aristophanes en Plato, hebben het steeds over de ene Sibille. Vanwege de diverse manifestaties van de Sibille op meerdere plekken, werd 'Sibille' gaandeweg de naam voor een veelvoud van door goden bezeten waarzegsters. Latijnse schrijvers spreken daarna zelfs van 'sibillen'. Sibillen werden gekoppeld aan plaatsen waar zij zich manifesteerden. De Romeinse geleerde Varro Reatinus (116-27 v.o.t.) noemt er tien: die van Perzië, van Libië, van Delphi, van Cimmeria, van Erythrae, van Samos, van Cumae, van de Hellespont, van Frygië en van Tibur[7].
Sibillen in de mozaïeklvloer van de Duomo

Sibilla Delfica	Sibilla Cumea	Sibilla Cumana

Sibilla Eritrea	Sibille Persica	Sibilla Ellespontica

Sibilla Frigia	Sibilla Tiburtina	Sibille Samia

De Sibille Libica

The Libische Sibille door Leopoldo Maccari, Fitzwilliam Museum , Cambridge[5]
Leopoldo Maccari [1850-1894?], op schaal verkleinde tekening, naar tekeningen van de ingelegde marmeren vloer van de kathedraal van Siena tijdens de restauratie in de negentiende eeuw; pen en zwarte inkt, zwart en roze gewassen op papier, 322 mm x 248 mm.
De Sibille Libica in de kunst, Pietro Perugino, HRafaël en Michelangelo Buonarroti Michelangel schilderde 5 Sibyllen: de Perzische, de Libische, de Delphische, de Cumaanse en de Erythreïsche. We moeten opnieuw verwijzen naar de teksten van Lactantius en Augustinus om te begrijpen dat deze figuren uit de heidense mythologie een ereplaats kregen op het gewelf van de Sixtijnse kapel. Lactantius en Augustinus zorgden immers voor de “vertaling” van heidense voorspellingen naar de christelijke godsdienst. Alle figuren, zowel van profeten als Sibyllen, zitten op een troonachtige sokkelconstructie binnen een geschilderde marmeren nis. Het zijn stuk voor stuk monumentale figuren die Michelangelo, met zijn achtergrond als beeldhouwer, gestalte weet te geven. [8] In de Sala dell'Udienza van het Collegio del Cambio schilderde Perugino een reeks prachtige fresco's. In het grote lunet schilderde Perugino de eeuwige Vader omringd door engelen, zwevend boven een groep profeten en sibillen, die samen de Hoop symboliseren. Ze zijn elk voorzien van een fragment van een profetie op een inscriptielint. Daarboven verschijnt God de Vader, die de wereldbol vasthoudt. Zijn mandorla wordt omlijst door hoofden van serafijnen en geflankeerd door aanbiddende engelen.

Pietro Perugino, Profeti e sibille, 1497-1500, affresco, Collegio del Cambio, Perugia. Dit detail van de groep sibillen toont de sibillen Eritrea, Persica, Cumae, en Libica	Michelangelo Buonarroti, Sibilla Libica, 1508-1510 circa, affresco, Cappella Sistina, Musei Vaticani, Città del Vaticano (Roma)	Raffaello Sanzio, Sibille e angeli (particolare della Sibilla Cumae), 1514, affresco,Chiesa di Santa Maria della Pace, Roma
Dirk DEVOS, Hans Memling, het volledige oeuvre, Mercatorfonds, Brugge 1994. Marilena Caciorgna, Un libro di marmo. Il Pavimento del Duomo di Siena, Sillabe, 2023 Sacred text archive: Fragmenten van de Sibyllijnse orakels. Écrits apocryphes chrétiens I, II, onder leiding van Pierre Geoltrain, Jean-Daniel Kaestli en François Bovon, Parijs, Gallimard, 2019 De teksten die in deze twee delen verzameld zijn, zijn apocrief, wat betekent dat ze, ondanks dat hun inhoud vergelijkbaar is met die van de Schrift, niet tot de canon behoren. Dit komt omdat ze ofwel afwijken van de officiële leer van de Kerk door heterodoxe ideeën over te brengen, ofwel te veel gebruik maken van het wonderbaarlijke, een aspect dat de Kerk altijd heeft gewantrouwd. Maar laten we niet vergeten dat de canon van de Schrift niet meteen vaststond; haar geschiedenis gaat terug tot de vierde zitting van het Concilie van Trente (1546). De teksten die in het eerste deel zijn samengebracht, dateren uit de christelijke oudheid en bestrijken een reeks bijbelse genres: de evangeliën (waaraan de geschriften over het leven en de slaap van Maria, de moeder van Jezus, moeten worden toegevoegd), de brieven, de Handelingen van de Apostelen en de Apocalyps (over de eindtijd en het hiernamaals). Deze documenten zijn van onschatbare waarde. Ze stellen ons in staat een dieper inzicht te krijgen in de vroege Kerk en in tradities - op het gebied van vroomheid, liturgie en kunst - waarvan we geen spoor hebben in de canonieke teksten. De meeste teksten in het tweede deel komen uit een latere periode. Dit deel besteedt ook meer aandacht dan het eerste aan boeken die circuleerden in andere religieuze en taalgebieden dan de Byzantijnse wereld en het Latijnse Westen; de Koptische, Arabische, Ethiopische en Armeense tradities zijn goed vertegenwoordigd. De meeste van deze geschriften zijn nooit eerder gepubliceerd in het Frans. De christelijke geschriften die bekend staan als “apocriefen” zijn altijd verspreid, herschreven en aangepast. Ze waren de voedingsbodem van de christelijke verbeelding en een bron van inspiratie voor beeldhouwers, schilders, schrijvers, muzikanten en filmmakers: de Bunuel van De Melkweg herinnert zich de Handelingen van Johannes. Tegenover het heersende, institutionele discours openen deze teksten namelijk een ruimte voor de verbeelding. Ze ontwikkelen zich als het ware in de tussenruimten van de canonieke boeken. Ze vullen de gaten op, voegen woorden toe aan stiltes, geven een stem aan stomme personages, een naam en een gezicht aan hen die slechts schaduwen waren. M.S. Terry, The Sibylline Oracles. Translated from the Greek into English Blank Verse, 1899. (e-text) \| The Sibylline Oracles PDF [415Kb] Traveling in Tuscany \| The Mosaic floor and the Porta del Cielo in Siena Cathedral Traveling in Tuscany \| Andrea del Castagno \| Ciclo degli uomini e donne illustri Kunstontmoetingen \| Kunst en muziek in dialoog - Reeks II \| Sibylle PAVIMENTO - Opera Duomo Siena \| operaduomo.siena.it
[1] Pubblico dominio \| This work is in the public domain . [2] Fonte: Duomo di Siena \| Pavimento del Duomo di SienaDe datering en toeschrijving is gebaserd op de Kroniek van Tizio [1483. Guidoccio (Cozzarelli) disegna la Sibilla avanti 1'altare dei SS. quattro Coronati. Tizio, Hist. Sen., vol. vi.]. [3] Profetie met betrekking tot de geseling van Christus.'Hij zal zwijgen onder de blaasbalgen. Hij zal zijn onschuldige rug aanbieden aan de slagen. “ [4] Di Assianir - Opera propria, CC BY-SA 4.0, Collegamento [5] The Fitzwilliam Museum (2024) "The Libyan Sibyl by Leopoldo Maccari", The Fitzwilliam Museum, Cambridge, published here under a Creative Commons License CC-BY-NC-ND. Web page available at: https://collection.beta.fitz.ms/id/image/media-16856 Accessed: 2024-11-29 16:26:20 [6] Illustrated Monographs, Biographical and Critical, on the Great Craftsmen and Workers of Ancient and Modern Times, EDITED BY G. C. WILLIAMSON, LITT.D. \| "The pavement masters of Siena : 1369-1562" [7] Sibillen \| KRO-NCRV \| www.kro-ncrv.nl [8] Kunstontmoetingen \| Kunst en muziek in dialoog - Reeks II \| Sibylle [9] Pubblic domain. This work has been identified as being free of known restrictions under copyright law, including all related and neighboring rights.Canonical URL https://creativecommons.org/publicdomain/mark/1.0/ [bron: Museum for Kunst and Gewerbe Hamburg].

Guidoccio Cozzarelli (disegno), Sibilla Libica, 1483, Pavimento di mosaico di marmo, navate destra, Duomo, Siena [(Ed.ne Alinari) P. 1. N.° 9034. SIENA - Cattedrale. La Sibilla Libica, dettaglio del Pavimento. (Guidoccio Cozzarelli.)] [9]