|
|
|
|
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi (disegno), Sibilla Ellespontica, 1483 circa,
Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena [1]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi (disegno), De sibille Ellespontica, 1483 circa
|
|
|
|
|
|
De mozaïekvloer van de kathedraal van Siena is een van de grootste en meest waardevolle voorbeelden van marmeren inlegwerk in Italië. De mozaïekvloer was een decoratief project dat vele eeuwen in beslag nam, en waar gerenommeerde Siënese kunstenaars aan meewerkten.
De sibillen bevinden zich in het rechter- en linker zijbeuk.
Het woord sibille komt (via het Latijn) van het Oudgriekse woord sibylla, wat profetes betekent. In de klassieke oudheid was Sibille de benaming voor de dochter van Dardanos, koning van Troje. Geïnspireerd door Apollo en daardoor in extase, deed zij spontaan en ongevraagd raadselachtige voorspellingen en algemene uitspraken in Griekse hexameters.
Sibille deed haar voorspellingen op verschillende plaatsen.
Dit leidde gauw tot een vermenigvuldiging van het aantal sibillen, die ook andere namen kregen, gekoppeld aan de plaats waar ze profetieën uitspraken.Volgens de middeleeuwse christelijke opvatting was de komst van Christus ook in de heidense wereld voorspeld en meer bepaald door heidense profetessen die men sibillen noemde.
Hun namen verwijzen naar hun geografische oorsprong: de Persica, Ellespontica, Eritrea, Phrygia, Samia en Delphica staan voor het oostelijke en Griekse grondgebied; de Libica komt uit Afrika; en de Cumea, Cumana en Tiburtina geven het westen aan (meer bepaald Italië). Ze werden tussen 1482 en 1483 door verschillende Sienese kunstenaars gemaakt. Elke sibille, bewerkt in wit marmer (behalve de Libische, voor wiens huidskleur een donker soort werd gebruikt), is afgebeeld tegen een zwarte achtergrond en rust op een baksteenkleurige bovenkant. Elk van hen gaat vergezeld van twee citaten: een die hun ondubbelzinnige identificatie mogelijk maakt en een die hun profetie over Christus bevat. De symbolen die naast deze vrouwen staan, hebben ook betrekking op hun openbaringen.
De Sibilla Ellespontica
De Sibilla Ellespontica bevindt zich in de linker zijbeuk, samen met de sibillen Libica, Frigia, Samia en Tiburtina. De inscriptie onder de voeten van de sibille Ellespontica zegt dat ze geboren is op Trojaanse bodem en dat ze, volgens sommigen, een tijdgenote van Cyrus was.
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi, Sibilla Ellespontica (particolare cartello posto in basso all’immagine), 1483 circa, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena [5]
|
“SIBYLLA HELLESPONTICA IN A/GRO TROIANO NATA QVA(M) SCRIBIT / HERACLIDES CYRI TEPORE FVISSE”
La Sibilla dell'Ellesponto, nata in terra di Troia che, secondo Eraclide, era contemporanea di Ciro [re di Persia]
(De Hellespont Sybil, geboren in het land van Troje, die volgens Heraclides een tijdgenoot was van Cyrus [koning van Perzië]) [3].
De figuur is sierlijk, maar geeft het idee van enigszins gigantische proporties. De geabsorbeerde fysionomie en gecomponeerde elegantie doen denken aan de stijl van Neroccio di Bartolomeo de' Landi, uit 1483. Haar haar, gekroond met een diadeem van juwelen, valt vrij over haar schouders, hoewel gedeeltelijk gescheiden door linten. Met haar linkerhand houdt ze een halfgeopend boek vast. Haar gewaad wordt ter hoogte van de taille nauwelijks vastgehouden door een kleine riem verrijkt met edelstenen en links van haar, rustend op twee zuilen, bevindt zich een plaquette met daarvoor een wolf en een leeuw die elkaar een vriendelijke poot geven. Dit is misschien een toespeling op het verdrag tussen Siena en Firenze. Een andere interpretatie ziet de twee dieren als symbool voor respectievelijk joden en heidenen verlost door het goddelijk offer.
|
|
|
|
Een inscriptie luidt: in cibum fel in sitim acetum dederunt hanc in hospitalitatis mostrabunt mensam; templi vero scindetur velum et medio die nox erit tenebrosa tribus horis ("Ze gaven hem gal als voedsel en azijn voor zijn dorst; ze toonden hem deze tafel van ongastvrijheid. Voorwaar, het voorhangsel van de Tempel zal worden gescheurd en midden op de dag zal het drie uur lang donker zijn"), dat zinspeelt op de laatste momenten van Jezus' leven en zijn dood aan het kruis. [2]
|
|
|
|
|
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi (disegno), Sibilla Ellespontica, 1483 circa, Pavimento di mosaico di marmo, Duomo, Siena [1]
Links van de sibille schudden een wolf en een leeuw, beiden gezeten voor een gedenkplaat op twee zuilen, elkaar vriendschappelijk de hand. Dit is misschien een zinspeling op het verdrag tussen Siena en Firenze. |
|
|
|
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi (disegno), Sibilla Ellespontica, 1483 circa,
Pavimento di mosaico di marmo, Duomo, Siena [4]
|
Het woord Sibyl komt (via het Latijn) van het Oudgriekse woord sibylla, dat profetes betekent. Er waren verschillende sibillen in de oude wereld, die allemaal opnieuw werden gebruikt in de christelijke mythologie, om de christelijke eschatologie voor te stellen.
In de uitgebreide reeks sibillen van de middeleeuwse verbeelding was de Frygische sibille de priesteres die de leiding had over een Apollinisch orakel in Frygië, een historisch koninkrijk in het centrale westen van de Anatolische hooglanden. De Phrygische sibille lijkt een deel van een drievoudige sibille te zijn, met de Hellespontijnse Sibille en de Erythraïsche Sibille.
De eerste auteur die melding maakt van meerdere sibillen is Heraclides van Pontus en hij situeert ze in Delphi en in Erythrae.
Herakleitos (6e/5e eeuw v.o.t.) beschreef haar zo:
«De Sibille, met haar tierende lippen vreugdeloze dingen uitend, onopgesmukt en ongeparfumeerd, bestrijkt met haar stem meer dan duizend jaren, dankzij de god in haar» (fragment 92).
Ook latere auteurs, zoals Aristophanes en Plato, hebben het steeds over de ene Sibille.
Vanwege de diverse manifestaties van de Sibille op meerdere plekken, werd 'Sibille' gaandeweg de naam voor een veelvoud van door goden bezeten waarzegsters. Latijnse schrijvers spreken daarna zelfs van 'sibillen'. Sibillen werden gekoppeld aan de plaatsen waar zij zich manifesteerden. De Romeinse geleerde Varro Reatinus (116-27 v.o.t.) noemt er tien: die van Perzië, van Libië, van Delphi, van Cimmeria, van Erythrae, van Samos, van Cumae, van de Hellespont, van Frigië en van Tibur[7].
|
Sibillen in de mozaïeklvloer van de Duomo
|
|
|
|
|
|
|
Sibilla Delfica
|
|
Sibilla Cumea
|
|
Sibilla Cumana
|
|
|
|
|
|
Sibilla Eritrea
|
|
Sibille Persica
|
|
Sibille Libica
|
|
|
|
|
|
Sibilla Frigia
|
|
Sibilla Tiburtina
|
|
Sibille Samia |
|
|
|
Marilena Caciorgna e Roberto Guerrini, fotografie di Andrea e Fabio Lensini, Il pavimento del Duomo di Siena. L'arte della tarsia marmorea dal XIV al XIX secolo, fonti e simbologia, SilvanaEditoriale, Milano, 2004 ISBN9788882158576
Marilena Caciorgna, Un libro di marmo. Il Pavimento del Duomo di Siena, Sillabe, 2023
Sacred text archive: Fragmenten van de Sibyllijnse orakels.
Écrits apocryphes chrétiens I, II, onder leiding van Pierre Geoltrain, Jean-Daniel Kaestli en François Bovon, Parijs, Gallimard, 2019
M.S. Terry, The Sibylline Oracles. Translated from the Greek into English Blank Verse, 1899. (e-text) | The Sibylline Oracles PDF [415Kb]
Traveling in Tuscany | The Mosaic floor and the Porta del Cielo in Siena Cathedral
Kunstontmoetingen | Kunst en muziek in dialoog - Reeks II | Sibylle
Orpheus kijkt om | ‘Met tierende lippen, onopgesmukt en ongeparfumeerd’
PAVIMENTO - Opera Duomo Siena | operaduomo.siena.it
|
|
Marilena Caciorgna e Roberto Guerrinii, Il pavimento del Duomo di Siena. L'arte della tarsia marmorea dal XIV al XIX secolo, fonti e simbologia
|
[1] Pubblico dominio | This work is in the public domain.
[2] Fonte: Duomo di Siena | Pavimento del Duomo di Siena
[3]
[4] Foto di Sailko, questo file è disponibile in base alla licenza Creative Commons Attribuzione-Condividi allo stesso modo 3.0 Unported.
[5] Pubblic domain. This work has been identified as being free of known restrictions under copyright law, including all related and neighboring rights.Canonical URL https://creativecommons.org/publicdomain/mark/1.0/ [bron: Museum for Kunst and Gewerbe Hamburg].
|
|
Neroccio di Bartolomeo de' Landi (disegno), La Sibilla Ellespontica, 1483 circa, Pavimento di mosaico di marmo, navate sinistra, Duomo, Siena [(Ed.ne Alinari) P. 1. N.° 9033. SIENA - Cattedrale. La Sibilla Hellespontica, dettaglio del Pavimento. (Neroccio)] [5]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|