| |
|
De ingelegde marmeren mozaïekvloer is een van de sierlijkste in zijn soort in Italië en bedekt de hele vloer van de kathedraal. Het werk aan de vloer duurde van de 14e tot de 16e eeuw en ongeveer veertig kunstenaars leverden hun bijdrage. De vloer bestaat uit 56 panelen van verschillende afmetingen. De meeste hebben een rechthoekige vorm, maar de latere panelen in het dwarsschip zijn zeshoekig of ruitvormig. Ze stellen de sibillen voor, scènes uit het Oude Testament, allegorieën en deugden. De meeste taferelen zijn nog in originele staat.
De vroegste scènes werden gemaakt met een sgraffito techniek: kleine gaatjes boren en lijnen krassen in het marmer en deze opvullen met bitumen of minerale pek. In een later stadium werden zwarte, witte, groene, rode en blauwe marmeren intarsia of inlegwerk toegepast. Deze techniek van marmerinleg evolueerde ook in de loop der jaren en resulteerde uiteindelijk in een krachtig contrast van licht en donker, waardoor het een bijna moderne, impressionistische uitstraling kreeg.
Het vroegste paneel was waarschijnlijk de Ruota della Fortuna, het Rad van Fortuin, dat gerealiseerd werd in 1372 en gerestaureerd in 1864. De Lupa senese met de emblemen van de geconfedereerde steden dateert waarschijnlijk uit 1373. De Vier Deugden (Temperanza, Prudenza, Giustizia en Fortezza en Misericordia) dateren uit 1406, zoals blijkt uit een betaling aan Marchese d'Adamo en zijn medewerkers. Zij waren de ambachtslieden die de kartons van Siënese schilders uitvoerden.
De eerste bekende kunstenaar die aan de panelen werkte, was Domenico di Niccolò dei Cori, die de leiding had over de kathedraal tussen 1413 en 1423. We kunnen verschillende panelen aan hem toeschrijven, zoals het Verhaal van Koning David, David de psalmist en David en Goliath. Zijn opvolger als opzichter, Paolo di Martino, voltooide tussen 1424 en 1426 de Overwinning van Jozua en de Overwinning van Simson op de Filistijnen. In 1434 ging de beroemde schilder Domenico di Bartolo verder met een nieuw paneel Keizer Sigismund op zijn troon (Imperatore Sigismundo in trono). De Heilige Roomse Keizer Sigismund was populair in Siena, omdat hij er tien maanden verbleef op weg naar Rome voor zijn kroning. Naast dit paneel staat de compositie in 1447 (waarschijnlijk) door Pietro di Tommaso del Minella van de Dood van Absolom (Morte di Assalonne).
Het grote paneel met de Verdrijving van Herodes (Cacciata di Erode), is ontworpen door Benvenuto di Giovanni in 1484-1485. Het verhaal van de Allegoriel van de Deugd (Allegoria della Fortuna), door Pinturicchio in 1504, was het laatste dat Aringhieri liet maken. Op dit paneel is ook Socrates afgebeeld.
Domenico Beccafumi, de beroemdste Sienese kunstenaar van zijn tijd, werkte dertig jaar lang (1518-1547) aan kartons voor de vloer. De helft van de dertien Scènes uit het leven van Elia, in het dwarsschip van de kathedraal, werden door hem ontworpen (twee zeshoeken en twee ruiten). Het acht meter lange fries Mozes slaat water uit de rots werd door hem uitgevoerd in 1525. Het paneel ernaast, Mozes op de berg Sinaï werd in 1531 gelegd. Zijn laatste bijdrage was het paneel voor het hoofdaltaar: het Offer van Isaac (1547).
|
|
Giovanni Paciarelli, schema del pavimento del duomo di Siena, 1884
Pavimento di siena, Ruota della fortuna
De Lupa senese met de emblemen van de geconfedereerde steden
|
|
Domenico Beccafumi, Sacrificio di Isacco, 1525 - 1547, pavimento della Cattedrale di Santa Maria Assunta, Siena
|
Giovanni di Stefano, Hermes Trismegistus, grondlegger van de menselijke wijsheid
|
Bij binnenkomst in de kathedraal van Siena, gewijd aan de Maagd Maria Tenhemelopneming, nodigt een inscriptie de bezoeker uit om een gepaste houding aan te nemen: CASTISSIMUM VIRGINIS TEMPLUM CASTE MEMENTO INGREDI (Denk eraan de meest kuise tempel van de Maagd kuis binnen te gaan). Het is een inscriptie die ook onze aandacht op de schitterende marmeren vloer vestigt, een meesterwerk dat Vasari “de mooiste...grote en magnifieke vloer die ooit gemaakt is” noemde.
Let op het ingelegde vloerpaneel met de afbeelding van Hermes Trismegistus, grondlegger van de menselijke wijsheid (uitgevoerd door Giovanni di Stefano in 1488) dat, samen met De Sibillen die in de zijbeuken zijn afgebeeld, deel uitmaakt van hetzelfde iconografische programma dat is geïnspireerd op de Divinae Institutiones van Lactantius, een christelijke auteur uit de vierde eeuw.[1]
|
 |
Giovanni di Stefano, Hermes Trismegistus, founder of human wisdom
|
Voorbij het paneel van Hermes in het middenschip komen we bij de Zij-wolf die de tweelingbroers verpleegt, in een cirkel die verbonden is met acht andere kleinere tondo's die de emblemen van steden in Midden-Italië tonen. Dit paneel is een reconstructie uit 1865 door Leopoldo Maccari, terwijl het origineel dat in verschillende fragmenten bewaard is gebleven in het Museo dell'Opera dateert uit 1373. Dit deel van de vloer, het enige dat is uitgevoerd in mozaïek in plaats van marmer, is waarschijnlijk het oudste, juist vanwege de andere techniek die werd gebruikt. Al in de Middeleeuwen werd de wolf het symbool van de stad Siena, verbonden met het mythologische verhaal over de stichting van de stad door Aschius en Senius, zonen van Remus. Let op de vijgenboom (Ficus Ruminalis) achter het dier waar, volgens de traditie, de herder Faustulus Romulus en Remus vond nadat ze waren achtergelaten langs de oevers van de rivier de Tiber.
|
 |
One of the earliest panels in the inlaid mosaic floor of the Cathedral, the She-Wolf of Siena
|
Domenico di Bartolo, Imperatore Sigismundo in trono,
Onder de compartimenten van de vloer van de kathedraal die allemaal scènes en personages uit het Oude en Nieuwe Testament afbeelden, is dit het enige dat gewijd is aan een hedendaagse gebeurtenis en daarom een opmerkelijke maar begrijpelijke uitzondering.
In 1431 bezocht keizer Sigismund van Luxemburg Siena en de burgers hoopten vurig dat hij hun kant zou kiezen in de oorlog tegen Firenze. Daarom is zijn figuur afgebeeld tussen de oorlogsscènes, als de beschermgodheid van een dreigend conflict. Hij bleef negen maanden in de stad in afwachting van de pauselijke uitnodiging om naar de hoofdstad van het christendom af te reizen om gekroond te worden.
De vorst zit centraal de compositie op en troon met klassieke vormen, waarvoor twee groepen met gewapende soldaten zijn opgesteld.
In 1431 werd hij koning van Italië en twee jaar later werd hij tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond.
|
 |
Domenico di Bartolo, Imperatore Sigismundo in trono
|
Het volgende paneel dateert uit 1473: Verhalen uit het leven van Judith en De bevrijding van Bethulia (Liberazione di Betulia), waarschijnlijk gerealiseerd door Urbano da Cortona.
In 1480 werd Alberto Aringhieri aangesteld als opzichter van de werken. Vanaf dat moment begon de mozaïekvloer serieuze vooruitgang te boeken. Tussen 1481 en 1483 werden de tien panelen van de Sibillen uitgewerkt. Enkele worden toegeschreven aan eminente kunstenaars, zoals Matteo di Giovanni (De Samische Sibyl), Neroccio di Bartolomeo de' Landi (Hellespontijnse Sibyl) en Benvenuto di Giovanni (Albunenese Sibyl). De Cumaeïsche, Delphische, Perzische en Frygische Sibillen zijn van de hand van de obscure Duitse kunstenaar Vito di Marco. De Erythraïsche Sibyl was oorspronkelijk van Antonio Federighi, de Libische Sibyl van de schilder Guidoccio Cozzarelli, maar beide zijn uitgebreid gerestaureerd. Het grote paneel in het dwarsschip Moord op de Onschuldige Kinderen (Strage degli Innocenti) waarin de verschillende soorten marmer een prachtig clair-obscur effect creëren, is waarschijnlijk het werk van Matteo di Giovanni.
|
|
Massacre of the Innocents, by Matteo di Giovanni
|
In De Moord op de Onschuldige Kinderen, waarover wordt verhaald in het Evangelie van Matteüs, beval Herodes de Grote dat alle kinderen onder de twee jaar moesten worden gedood. De taak om die gruwel uit te beelden werd toevertrouwd aan Matteo di Giovanni en uitgevoerd door Francesco di Niccolaio en Nanni di Piero di Nanni in 1481. Het is een uiterst beknopte compositie met een sterke dramatische uitstraling. De keuze van dit onderwerp is ook geïnterpreteerd als een verwijzing naar een episode uit de geschiedenis: het bloedbad dat de Turken aanrichtten in 1480 nadat ze Otranto hadden veroverd, en dat de wereld van het christendom diep in beroering bracht.
|
Pinturricchio, Allegory of the Hill of Wisdom
|
|
|
Meer dan veertig kunstenaars waren betrokken bij dit enorme project. Bijna allemaal kwamen ze uit Siena zelf. De Umbrische schilder Pinturicchio (1452-1513) uit Perugia was de belangrijkste uitzondering. In 1505 maakte hij zijn paneel van de Heuvel van de Wijsheid, dat zich tussen wijzen als Hermes Trismegistus en de Sibillen bevindt.
|
 |
Pinturricchio, Allegory of the Hill of Wisdom, Siena Duomo, floor mosaic
|
| Het paneel ontworpen door Pinturicchio (het vierde in het middenschip), toont de personificatie van Fortuna: een naakt meisje dat in haar rechterhand een hoorn des overvloeds vasthoudt, terwijl ze in haar linkerhand een door de wind gezwollen zeil omhoog houdt alsof het een insigne is. Haar evenwicht is wankel: haar rechtervoet rust op een bol, terwijl haar linkervoet op een onbestuurbare boot met een gebroken mast staat. Na een turbulente reis is Fortune erin geslaagd een aantal Wijzen aan land te zetten op een rotsachtig eiland, zichtbaar van kust tot kust. De Wijzen beklimmen een voetpad over stenige grond en door wilde vegetatie, hun weg beladen met gevaren, waaronder slangen en andere reptielen. Bovenop de berg die de wijzen proberen te beklimmen zit een vrouwelijke figuur: Wijsheid of Deugd. Met haar linkerhand biedt de vrouw een boek aan Crates van Thebe aan, die zich ontdoet van alle feitelijke goederen en een mand vol juwelen in zee gooit: kettingen, edelstenen en ringen die kalligrafisch zijn weergegeven, terwijl ze met haar rechterhand een palm aanbiedt aan Socrates. De boodschap van de allegorie op de vloer is overduidelijk: de weg naar Wijsheid is moeilijk, maar na het overwinnen van zware beproevingen bereikt men sereniteit, quies, gesymboliseerd door het plateau bedekt met bloeiende struiken, en verwoord in de inscriptie die uitnodigt om de zware heuvel te beklimmen.
|
|
Detail van het mozaïekpaneel Allegorie van de Berg der Kennis ontworpen door Pinturicchio. Het stelt de oude filosoof Socrates voor.
|
Guidoccio Cozzarelli, Libyan Sibyl
|
|
|
De meeste panelen hebben een rechthoekige vorm, maar de latere, in het dwarsschip, zijn zeshoekig of ruitvormig. Ze stellen de sibillen voor, scènes uit het Oude Testament, allegorieën en deugden.
In overeenstemming met de canon van Varron waren de sibillen tien in getal (vijf voor elke zijbeuk) en werden ze genoemd naar hun geografische locatie: de Perzische, Hellespontijnse, Erythraïsche, Frygische, Samische en Delphische Sibillen voor de Oosterse en Griekse wereld; de Libische Sibyl voor Afrika; en dan die van het Westen (met verwijzing naar Italië): de Cumaeïsche of Cimmerische Sibyl, de Cumaeïsche Sibyl (van Vergilius) en de Tiburtijnse Sibyl.[1]
|
|
Guidoccio Cozzarelli, Libyan Sibyl, mosaic floor (detail) 148, Siena, Cathedral of Santa Maria Assunta, left nave
|
| Sibille (of sibylle) was in de klassieke oudheid de benaming voor een aantal maagdelijke prinsessen die, geïnspireerd door een godheid (in de regel Apollo) en daardoor in extase, spontaan en ongevraagd de toekomst voorspelden in Griekse hexameters. Homerus schijnt geen sibillen gekend te hebben. De naam komt voor het eerst voor bij de filosoof Heraclitus en wijst, net als de wijze van profeteren, op een oosterse origine.
Van de 6e tot de 4e eeuw v.o.t. kenden de Grieken slechts één sibille, die wel op verschillende plaatsen haar activiteiten ontplooide. Dit leidde gauw tot een vermenigvuldiging van het aantal sibillen, die ook individuele namen kregen, en de eigennaam werd een soortnaam.
Varro somt er (in zijn Antiquitates) tien op:
de Perzische
de Libysche
die van Delphi
de Cimmerische
die van Erythrae (Klein-Azië)
die van Samos
die van Cumae (hiervan zijn de namen bekend van Amalthea, Herophile, Demophile en, bij Vergilius, Deïphobe)
die van de Hellespont
de Phrygische
die van Tibur (hiervan is de naam Albunea bekend)
|
|
De Libysche sibille, door Guidoccio Cozzarelli |
|
|
|
|
|
Sibilla Delfica
|
|
Sibilla Cumea
|
|
Sibilla Cumana
|
|
|
|
|
|
Sibilla Eritrea
|
|
Sibille Persica |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
Domenico Beccafumi, The History of Moses on Mount Sinai, 1525 - 1547
|
|
|
Het grote paneel boven de centrale zeshoek, geplaatst tussen de Vlucht van Herodes (links) en De Keizer Sigismund (rechts), toont het Verhaal van Mozes, het werk van Domenico Beccafumi, die eraan werkte van 1525 tot 1547. Het verhaal is verdeeld in zes episodes, die allemaal geïntegreerd zijn in één grote scène. [2]
Domenico Beccafumi perfectioneerde de techniek van het marmeren inlegwerk. Zijn vermogen om clair-obscur effecten te creëren door middel van marmeren inlegwerk zette een standaard voor toekomstige kunstenaars en toonde het potentieel van marmer als een medium voor expressieve kunst.
Domenico Beccafumi perfectioneerde de marmeren inlegtechniek. Zijn vermogen om clair-obscur effecten te creëren door middel van marmeren inlegwerk zette een standaard voor toekomstige kunstenaars en toonde het potentieel van marmer als een medium voor expressieve kunst.
|
|
Domenico Beccafumi, De geschiedenis van Mozes op de berg Sinaï, 1525 - 1547 Kathedraal van Santa Maria Assunta, Siena
|
Dit werk van Beccafumi verschilt, net als de werken rond het hoofdaltaar, van de werken die hij elders maakte, zoals die in de centrale zeshoek, doordat het niet langer arceringen gebruikt om de schaduwen te behandelen, maar in plaats daarvan knikkers van verschillende tinten inbrengt om een zeer expressief en plastisch effect te bereiken, waardoor de mogelijkheden voor het verkrijgen van effecten van licht, schaduw en, uiteindelijk, volume toenemen [2].
Onder het hoofdpaneel, waarop verschillende scènes zijn afgebeeld zonder enige continuïteit, bevindt zich een lange, smalle strook waarop Mozes water brengt van de rots van Horeb.
|
[1] Bron: Traveling in Tuscany © Some rights reserved
[2] Bruno Santi, Il pavimento del Duomo di Siena, Florence, Scala, 1982
|
|
|
|
|
![Toacana ] Galleria di immagini](/titels/albump.gif){kind=small}
.jpg#/media/File:Pavimento_di_siena,_sacrificio_di_isacco_(beccafumi).jpg)
_01.jpg)
