Masaccio, Cacciata dei progenitori dall'Eden, La Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze

De Bekoring van Adam en Eva of de erfzonde is een fresco van Masolino dat de Brancacci-kapel in de kerk Santa Maria del Carmine in Firenze siert.
De Basilica di Santa Maria del Carmine ligt in de wijk Oltrarno in Firenze en heeft een boeiende maar donkere geschiedenis. De kerk is vooral bekend om de fresco’s op de muren van de Cappella Brancacci, een van de zijkapellen van de kerk. De fresco’s in de kapel tonen 15 scènes uit het leven van de apostel Petrus en is een van de belangrijkste frescocycli van de vroege renaissance in Firenze. De decoratie van de kapel werd begonnen door Masolino en Masaccio tussen 1424 en 1427 en bijna zestig jaar later voltooid door Filippino Lippi.
Toen de opdracht voor de fresco's in de Brancacci-kapel in 1423 werd gegeven, was Masolino veertig jaar oud en Masaccio tweeëntwintig. Lange tijd werd aangenomen dat zij meester en leerling waren. In werkelijkheid was Masaccio al sinds 1422 geregistreerd als kunstenaar en en schilderde hij ook het fresco van de heilige Paulus en het beroemde La Sagra (beide verloren gegaan) voor de Santa Maria del Carmine [4].
De fresco cyclus in de Cappella Brancacci begint met de scène Tentazione di Adamo ed Eva, die zich rechts in een hoog en smal paneel bevindt op het breedste deel van de boog die de kapel afbakent. Deze scène en de symmetrische scène aan de overkant (Masaccio's Verdrijving uit Eden) zijn de antecedenten van het verhaal.

De Tentazione di Adamo ed Eva dateert van rond 1424-1425 en beeldt een beroemde scène uit het boek Genesis uit het Oude Testament uit, namelijk de val van Adam en Eva in verzoeking gebracht door de demonische slang.

De Cacciata dei progenitori dall'Eden van Masacio is ook te dateren rond 1424-1425 en toont een beroemde scène uit het Oude Testament, de Verdrijving van Adam en Eva uit de Hof van Eden, uit het boek Genesis.
Het gebladerte, dat in de 17e eeuw was toegevoegd om het geslacht van de naakte lichamen te bedekken, is bij de recente restauratie verwijderd.

Masolino's Verzoeking van Adam en Eva en Masaccio's Verdrijving van Adam en Eva uit het Paradijs op aarde vatten de overgang tussen laatgotiek en renaissance goed samen.

Masolino's Adam en Eva zijn twee sierlijke en verfijnde figuren die in een elegante pose geschilderd werden. Masaccio's Adam en Eva daarentegen zijn twee levensechte lichamen die, wanneer zij uit het aardse paradijs worden verdreven, het volle gewicht van hun schuld tonen. Het zijn echte figuren, die echte gevoelens uitdrukken, en ook geplaatst worden in een ruimte die weergegeven wordt volgens de wiskundige wetten van het wetenschappelijk perspectief die Filippo Brunelleschi in diezelfde jaren formuleerde.

In de Verdrijving uit het Paradijs of de Cacciata dei progenitori dall'Eden, dat een echte breuk vormt met de laatgotische stijl van het verleden, is Masaccio's kalmte uit de andere fresco's verdwenen en worden de personages afgebeeld in sombere wanhoop en vertwijfeling. Ze gaan gebukt onder de engel die hen met zijn getrokken zwaard met dwingende wil verdrijft uit het paradijs, met een intensiteit die tot nu toe ongekend is in de schilderkunst°.

Masaccio, Cacciata dei progenitori dall'Eden, dettaglio della testa di Adamo, La Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze

Masaccio, Cacciata dei progenitori dall'Eden, dettaglio della testa di Eva

Masaccio, Cacciata dei progenitori dall'Eden, particolare dell’angelo

De gebaren zijn welsprekend: terwijl zij de poort van het Paradijs uitlopen, van waaruit enkele goddelijke stralen komen, bedekt Adam zijn gezicht met zijn handen in een gebaar van ontmoediging en schuldgevoel. Eva verbergt haar naaktheid van schaamte en schreeuwt het uit met een pijnlijke uitdrukking op haar gezicht.
Daarboven wijst de engel der gerechtigheid, met het zwaard, hen hardhandig de weg.
Er zijn veel fijne details, van Adams klamme, gematteerde haar dat vermoeidheid en vuil laat vermoeden, tot de sprekende plazatsing van de engel, die in verkorting geschilderd werd, alsof hij van boven naar beneden duikt°.

De toepassing van kleur is zorgvuldig en de penseelstreken die met een samengestelde techniek worden aangebracht, zorgen voor een homogeen en genuanceerd oppervlak. Het clair-obscur geeft niet alleen stevig vorm aan de figuren, maar creëert ook een dramatische spanning in het contrast tussen licht en schaduw. De lichamen zijn zeer realistisch in vergelijking met Masolino's schilderij en de laatgotische traditie. Hun lichamen hebben volume gekregen door middel van clair-obscur.
Ook de modellering van de lichamen komt dicht bij de werkelijkheid, ondanks dat deze niet perfect klassiek en harmonieus is. Zeker, een zekere onvolmaaktheid van het naakt laat meer realisme toe. Bovendien drukken de poses al hun ontbonden wanhoop uit. Adam lijdt en heeft berouw en bedekt zijn gezicht met zijn handen in schaamte. Eva daarentegen weent wanhopig en bedekt haar buik en borsten, in het besef dat zij haar oorspronkelijke zuiverheid heeft verloren.

De fresco's werden bewonderd en bestudeerd door generaties Florentijnse kunstenaars. Michelangelo zelf kopieerde de figuren van Adam en Eva, net als Masaccio's Tributo. Michelangelo 'tekende gedurende vele maanden naar de schilderijen van Masaccio in de Carmine'," schreef Giorgio Vasari in zijn leven van Michelangelo uit 1568, 'waar hij die werken met zoveel oordeel kopieerde, dat de ambachtslieden en alle andere mensen versteld stonden, zodanig dat de afgunst tegen hem toenam, samen met zijn roem'.