De Cappella Brancacci in de kerk van Santa Maria del Carmine in Firenze herbergt een onvermoede schat. Wie zou kunnen vermoeden welk artistiek, filosofisch en historisch meesterwerk van de renaissance achter de muren van deze onopvallende kerk besloten ligt als je op de Piazza della Carmine voor die sobere en ietwat trieste onafgewerkte gevel staat? De bouw van de kerk van Santa Maria deI Carmine werd in 1268 ondernomen op instigatie van de karmelietenorde. Aan het einde van de 14e eeuw, in 1367 verwierf de familie Brancacci de kapel. Maar pas met Felice di Michele Brancacci, een rijke zijdehandelaar en hoofdrolspeler in het Florentijnse politieke leven, werd de kapel een belangrijk artistiek centrum van de renaissance.

Een kleine geschiedenis

In 1268 stichtte een groep monniken uit Pisa de Kerk van de Heilige Maagd van de Berg Karmel in Firenze. De bouwwerkzaamheden werden uitgevoerd met bijdragen van de stad en de rijkste Florentijnse families en gingen door na de inwijdingsdatum (1422) en eindigden pas in 1475. De voorgevel van de kerk bleef onvoltooid; hij heeft nog steeds een ruwe gevel van steen en baksteen.

Ondertussen begon het complex, dankzij de geleidelijke verwerving van omliggende gronden, uit te breiden met de bouw van de kloosterruimten; vanaf het einde van de 13e eeuw werden de eerste kruisgang, slaapzaal, refter, kapittelzaal en ziekenzaal gebouwd. Tussen de 14e en de 15e eeuw nam het aantal versieringen van de nieuwe vertrekken toe, zoals blijkt uit de nog aanwezige of losstaande fresco's. Ondertussen groeide het belang van het klooster en namen verschillende lekengezelschappen hun intrek in het klooster. In de 14e eeuw werd het klooster een Studium Generale, of universiteit met de mogelijkheid academische graden te verlenen.
Vroeg in de vijftiende eeuw gaf Felice Brancacci de opdtracht de Brancacci kapel te decoreren met fresco's over het leven van Petrus.

De indeling van de kerk werd al in de 16e eeuw gewijzigd toen zij, net als andere Florentijnse kerken, ingrijpende werkzaamheden onderging om haar aan te passen aan de voorschriften van het Concilie van Trente. In opdracht van hertog Cosimo I verwijderde architect Giorgio Vasari de scheidingswand, plaatste het koor in het priesterkoor en renoveerde de altaren volledig. Intensieve moderniseringswerken troffen nadien ook de vertrekken van het klooster: tussen 1597 en 1612 werd de eerste kruisgang gerenoveerd, waardoor het beroemde fresco van de Sagra van Masaccio verloren ging. Vervolgens werden de tweede refter, Sala Vanni genoemd naar de schilder van het fresco dat deze versiert (ca. 1645), en de nieuwe bibliotheek gebouwd.

Een verschrikkelijke brand die uitbrak in 1771 veroorzaakte de verwoesting van het interieur van de kerk en het verlies van een groot deel van het meubilair. De oude sacristie (versierd met fresco's uit het begin van de 15e eeuw), de Brancacci-kapel en de Corsini-kapel (1675-1683), een zeldzaam en waardevol voorbeeld van Romeinse barok in Firenze, bleven gespaard. Binnen enkele jaren werd de kerk volledig gerenoveerd in late barokstijl door architect Giuseppe Ruggieri, bijgestaan door de schilders Giuseppe Romei en Domenico Stagi, en kreeg zij het uiterlijk dat haar nu nog kenmerkt.

De Brancacci Kapel

Het initiatief om de kapel, gesticht door de familie Brancacci aan het einde van de 14e eeuw, te versieren was te danken aan de rijke koopman Felice Brancacci, die in 1423 bij zijn terugkeer uit Egypte opdracht gaf voor de fresco's. Masolino en Masaccio werkten samen aan de Storie di San Pietro, over het leven van de heilige naar wie de kapel oorspronkelijk was genoemd. Door het vertrek van de eerste naar Hongarije en van de tweede naar Rome bleven de fresco's in 1427 echter onvoltooid. Na de verbanning van Felice Brancacci uit Firenze (1436), die in ongenade was gevallen vanwege zijn anti De' Medici-sympathieën, lieten de broeders van het klooster de portretten van alle personen die verbonden waren met zijn familie uitwissen, en in 1460 noemden zij de kapel naar de Madonna del Popolo, waarbij zij het vereerde 13e-eeuwse paneel achter het altaar plaatsten. Pas in 1481-1483, bij de terugkeer van de Brancacci in Firenze, heeft Filippino Lippi de ontbrekende scènes gerestaureerd en aangevuld.
De schilderijen dreigden meerdere malen verloren te gaan: in 1680 verzette groothertogin Vittoria della Rovere zich tegen het plan van markies Ferroni om de kapel in barokstijl om te bouwen, maar halverwege de achttiende eeuw werden moderniseringswerkzaamheden uitgevoerd waarbij de schilderingen van het gewelf en de lunetten werden vernietigd. Vincenzo Meucci beschilderde het plafond met de Vergine che consegna lo Scapolare a San Simone, en vernietigde daarmee Masolino's Evangelisten. Tegelijkertijd werden de lunetten met de Naufragio degli Apostoli en de Chiamata degli Apostoli overgeschilderd.
Na de brand die het interieur van de kerk in 1771 verwoestte, werd de kapel in 1780 gekocht door de Riccardi, die het altaar en de vloer renoveerden. De fresco's, die in de 19e eeuw waren verwaarloosd, werden in 1904 gereinigd, en bij de restauratie in 1981-1989 werden de heldere en briljante kleuren eindelijk hersteld.[4].

Affrescchi Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine

Registro mediano

1 - Masolino, La tentazione di Adamo ed Eva (pilastro di destra)

2 - Masaccio, La cacciata di Adamo ed Eva dal Paradiso terrestre (pilastro di sinistra)

3 - Masaccio, Il tributo

4 - Masolino, La predica di San Pietro

5 - Masaccio, Il battesimo dei neofiti

6 - Masolino, La guarigione dello zoppo e la resurrezione di Tabita

Registro inferiore

7 - Masaccio, La distribuzione dei beni e la morte di Anania

8 - Masaccio, San Pietro risana con l’ombra

9 - Filippino Lippi, San Pietro visitato in carcere da San Paolo

10 - Masaccio e Filippino Lippi, La resurrezione del figlio di Teofilo e San Pietro in cattedra

11 - Filippino Lippi, San Pietro liberato dal carcere

12 - Filippino Lippi, La disputa dei Santi Pietro e Paolo con Simon Mago e la crocifissione di San Pietro

 

 

 

Santa Maria del Carmine

Van de vlammen van 1771 is ook de Corsini-kapel gered, een van de juwelen van de barok in Firenze, waarin de stoffelijke resten van de in 1629 heilig verklaarde heilige Andrea Corsini (1301-1374) rusten. Tussen 1675 en 1683 kreeg Luca Giordano de opdracht voor de fresco's in de koepel (Glorie van Sant'Andrea Corsini) en Giovanni Battista Foggini voor de marmeren reliëfs (Sant'Andrea Corsini en de Slag bij Anghiari, de Mis van Sant'Andrea en de Apotheose van Sant'Andrea Corsini). Ook het marmeren grafmonument van Pier Soderini door Benedetto da Rovezzano (1512-1513), gelegen in het koor achter het hoogaltaar, werd van de brand gered.

Naast de kerk ligt het klooster, dat zeer rijk is aan kunstwerken. In de Sala della Colonna, met uitzicht op de kruisgang, bevinden zich fragmenten van fresco's toegeschreven aan Pietro Nelli (ca. 1385), andere uit de Del Pugliese kapel geschilderd door Starnina (ca. 1404), en het losgemaakte fresco met de Bevestiging van de Regel door Filippo Lippi (1432). In de oude refter is het Laatste Avondmaal door Alessandro Allori (1582), terwijl de tweede refter is beschilderd met het Avondmaal in het huis van Simone Fariseo door Giovan Battista Vanni (ca. 1645) en ook strappo fresco's bevat uit de Nerli kapel met Verhalen uit het Lijden van Christus toegeschreven aan Lippo d'Andrea (1402) [3].