|
|
|
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi). Affresco, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [1]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Masaccio en Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, fresco in de Cappella Brancacci, Chiesa del Carmine, Firenze
|
|
|
|
|
|
De Brancacci Kapel, gelegen in de Santa Maria del Carmine kerk in Firenze, is een prachtig voorbeeld van de Italiaanse renaissance kunst. De kapel, die oorspronkelijk in de 15e eeuw werd gebouwd, bevat een aantal indrukwekkende fresco's van de kunstenaars Masaccio, Masolino di Panicale en Filippino Lippi. De fresco's vertellen het verhaal van de verlossing van de mensheid, met de nadruk op de levens van de heilige Petrus. De kapel wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstwerken van de renaissance in Firenze en is een must-see voor liefhebbers van kunst en geschiedenis.
Tommaso Masaccio werd op 21 december 1401 geboren in San Giovanni Valdarno in de Italiaanse regio Toscane als Tommaso di Ser Giovanni Casai. De naam Masaccio is een speelse versie van Maso (afkorting van Tommaso), wat onhandige of achteloze betekent. De naam kan zijn ontstaan om de kunstenaar te onderscheiden van zijn belangrijkste collega en medewerker, die ook Maso heette en bekend werd als Masolino (de kleine of delicate).
We weten niet precies wanneer de samenwerking begon met Masolino, die ongeveer twintig jaar ouder was dan Masaccio. De kennismaking tussen de twee schilders en de opening van een gezamenlijk atelier wordt doorgaans gesitueerd in 1423.
In 1424 gaf Felice Brancacci, een rijke Florentijnse zijdehandelaar, Masolino en Masaccio de opdracht om zijn
familiekapel de Brancacci kapel, in de Chiesa del Carmine, Firenze, met fresco's te decoreren. Volgens de overeenkomst zouden de twee kunstenaars de muren volledig bedekken met een cyclus fresco's met scènes uit het leven van Petrus.
Masolino en Masaccio werkten van bij de aanvang samen en deelden dezelfde stelling. Het compositieprogramma lijkt weloverwogen en de taakverdeling hield zorgvuldig rekening met hun respectieve esthetische voorkeuren.
In het bovenste register schilderde Masaccio La cacciata di Adamo ed Eva dal Paradiso terrestre en Il tributo, Masolino schilderde rechts daarvan, op de achterwand La predica di San Pietro.
|
|
La scena di grandi dimensioni, sulla parete sinistra della Cappella Brancacci, rappresenta due eventi della vita di san Pietro, La Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi) [3]
|
Toen Masolino van 1425 tot 1427 hofschilder was in Boedapest, zette Masaccio het werk in de kerk van Santa Maria del Carmine alleen voort. In 1428 vertrok Masolino naar Rome en Masaccio volgde hem. Beide kunstenaars begonnen met het schilderen van een cyclus fresco's over het leven van de heilige Catharina van Alexandrië in de kerk van San Clemente in Rome. Tijdens zijn verblijf in Rome stierf Masaccio in onverklaarbare omstandigheden op slechts 27-jarige leeftijd.
De fresco's in de Brancacci kapel bleven onvoltooid achter.
Pas meer dan vijftig jaar later zouden de fresco's in de Brancacci kapel afgewerkt worden. In 1483 kreeg Filippino Lippi de opdracht om het werk van Masaccio in de Santa Maria del Carmine te voltooien. Filippino Lippo schilderde in de Brancacci kapel vier scènes uit het leven van Petrus (1481-1482).
De Resurrezione del figlio di Teofilo en san Pietro in cattedra bevindt zich in het onderste register van de linkerzijwand. Het indrukwekkende tafereel, met links de Opstanding van de zoon van Theophilus en rechts Petrus op de stoel, is voor de helft van Masaccio. Het fresco is voor de helft van Masaccio en voor de helft van Filippino Lippi. Over het algemeen zijn de handen van de twee kunstenaars goed herkenbaar, vooral in de portretten, maar er blijven enkele grensgebieden waar kunsthistorici van mening verschillen°.
Masaccio schilderd het grootste deel van San Pietro in cattedra in 1427. In de door Masaccio geschilderde personages kunnen we een aantal kunstenaars uit die tijd herkennen. De jonge geknielde karmeliet zou Filippo Lippi zijn, Filippino's vader, die Masaccio's leerling was geweest. De groep uiterst rechts toont Brunelleschi, Alberti, Masolino en Masaccio, die de toeschouwer indringend aankijkt.
Het is onduidelijk in hoeverre Lippi de scènes opnieuw heeft gecreëerd, of dat hij de sinopia tekeningen van Masaccio kon volgen en invullen. Het verdwijnpunt in de scène leidt ook niet naar een hoofdpersoon (het is het hoofd van de man met het kind), in tegenstelling tot wat Masaccio in Il Tributo had gedaan waar het hoofd van Christus het verdwijnpunt was.
|
|
Masaccio, San Pietro in cattedra, 1427, particolare, con ritratti di (da sinistra) Masolino, Masaccio, Alberti e Brunelleschi, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]
|
Het verhaal, ontleend aan de Legenda aurea
Het grote tafereel aan de linkermuur toont twee gebeurtenissen uit het leven van Petrus die plaatsvonden in Antiochië, niet verteld door de evangeliën maar door de Legenda aurea, (circa 1261-1266) van Jacopo da Voragine. De legende vertelt dat toen Petrus in de stad was om te prediken, hij door de gouverneur Theophilus werd gearresteerd en op brood en water werd gezet. Bij die gelegenheid ging Paulus hem bezoeken in de gevangenis (scène op het fresco van Filippino Lippi links van deze). Paulus ging toen bij de gouverneur pleiten om Petrus vrij te laten, maar deze trotseerde hem en beloofde dat alleen te doen op voorwaarde dat de gevangen apostel zijn bovennatuurlijke krachten zou tonen door zijn veertien jaar eerder gestorven zoon te doen herrijzen. Petrus werd vervolgens naar het graf van de jongen gebracht, waar hij hem op wonderbaarlijke wijze deed herrijzen. Na deze gebeurtenis bekeerde de hele bevolking van Antiochië zich tot het christendom en werd een prachtige kerk gebouwd, de eerste op wiens troon (cathedra) Petrus kon zitten en door iedereen kon worden gehoord. De gebeurtenis was dus een anticipatie op zijn toekomstige aanvaarding van de pauselijke troon in Rome
|
|
|
|
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi), particolare parte sinistra [1]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
De fresco's in het onderste register zijn over het algemen minder verfijnd of minder 'afgewerkt' dan de bovenste fresco's en verraden een zekere haast van Masaccio. Waar voorheen een hoofd van een hoofdpersoon een giornata nodig had, komen nu drie hoofden in dezelfde giornata voor, wat bijvoorbeeld in il Tributo enkele bij de minder belangrijke figuren voorkomt. Verschillende passages, in de voor Masaccio relevante delen, duiden op het gebruik van hulpmiddelen, om zo snel mogelijk te kunnen werken [2].
Masaccio's techniek is vooral in de portretten goed te herkennen aan het gebruik van klemtonen met wit of andere lichte kleuren, die in Filippino Lippi's verfijnde sfumato niet voorkomen [2].
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi), particolare parte centrale [1]
|
San Pietro in cattedra (Petrus op de troon) toont Masaccio's grote vaardigheid in het modelleren van figuren in reliëf door het krachtige gebruik van contrasterende kleurvlakken en accenten, die de schilderijen een ongekend reliëf geven. Petrus is afgebeeld op de cathedra, aanzienlijk hoger dan Theophilus' troon, en is geconcentreerd in gebed, onverstoorbaar vergeleken met de figuren om hem heen die op hun knieën bidden.
De corpulente karmeliet die rechts van de oudere staat, zou een portret kunnen zijn van de jonge Filippo Lippi, Masaccio's leerling van het eerste uur en Filippino's vader°.
|
|
|
|
|
|
Ritratto di Teofilo, governatore di Antiochia e padre del ragazzo resuscitato da San Pietro
|
|
Aal centro, in posizione più bassa, spicca il volto di un uomo con cappello, che rivolge lo sguardo dietro di sé e guarda in alto, con gli occhi spalancati, stupiti
|
|
Particolare di uno degli spettatori, con gli occhi e la bocca aperti che assistono al miracolo
|
|
|
|
|
|
Particolare del gruppo di figure maschili facenti parte della scena che raffigura il miracolo
|
|
Uno dei personaggi maschili che assistono alla resurrezione del figlio di Teofilo si distingue per la barba e la carnagione scura
|
|
Particolare del figlio di Teofilo rianimato, in cui Masaccio ha ritratto la figura di Francesco Granacci
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Details van de mannelijke figuren die getuige zijn van de opstanding van Theophilus' zoon.
Dettagli delle figure maschili che assistono alla resurrezione del figlio di Teofilo.
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi), particolare parte destra, san Pietro in cattedra[1]
|
De groep uiterst rechts zou Masaccio's zelfportret tonen (in traliewerk naar de toeschouwer kijkend), Leon Battista Alberti (naast hem in profiel), Filippo Brunelleschi (in kap) en Masolino (links)°.
|
|
|
|
|
|
Tre sacerdoti in abito bianco, forse dei Carmelitani, siedono di fronte a Pietro sul pulpito
|
|
Due Carmelitani, siedono di fronte a Pietro sul pulpito, a sinistra forse un ritratto di Filippo Lippi
|
|
Particolare della testa del monaco in ginocchio, vistosamente sostituita
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Album de Brancacci Kapel, Santa Maria del Carmine, Firenze
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Affrescchi Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine
Registro mediano
1 - Masolino, La tentazione di Adamo ed Eva (pilastro di destra)
2 - Masaccio, La cacciata di Adamo ed Eva dal Paradiso terrestre (pilastro di sinistra)
3 - Masaccio, Il tributo
4 - Masolino, La predica di San Pietro
5 - Masaccio, Il battesimo dei neofiti
6 - Masolino, La guarigione dello zoppo e la resurrezione di Tabita
Registro inferiore
7 - Masaccio, La distribuzione dei beni e la morte di Anania
8 - Masaccio, San Pietro risana con l’ombra
9 - Filippino Lippi, San Pietro visitato in carcere da San Paolo
10 - Masaccio e Filippino Lippi, La resurrezione del figlio di Teofilo e San Pietro in cattedra
11 - Filippino Lippi, San Pietro liberato dal carcere
12 - Filippino Lippi, La disputa dei Santi Pietro e Paolo con Simon Mago e la crocifissione di San Pietro
|
[1] Photo by jean louis mazieres, published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic (CC BY-NC-SA 2.0) license.
[3] Deze foto behoort tot het Publiek Domein. Ontleend aan Traveling in Tuscany, Umberto Baldini, Ornella Casazza, La Cappella Brancacci, Mondadori Electa, 1990, Milano, 1990.
Bibliografie
Giulia Cosmo, Filippino Lippi, serie Art dossier, Giunti, Firenze 2001. ISBN 8809020316
Stefano Zuffi, Il Quattrocento, Electa, Milano 2004. ISBN 8837023154
Mauro Zanchi, Filippino Lippi e l'Umanesimo fiorentino, Giunti, Firenze 2011. ISBN 9788809764835
Patrizia Zambrano, Jonathan Katz Nelson, Filippino Lippi, Electa, Milano 2004.
Filippino Lippi e Sandro Botticelli nella Firenze del ‘400, a cura di Alessandro Cecchi (Roma, Scuderie del Quirinale, 5.10.2011-15.01.2012), Edizione 24 ore Cultura, Pero (Milano) 2011
R. Longhi, « Fatti di Masolino e di Masaccio », in La Critica d’Arte, 3-4, 1940.
Filippino Lippi e Sandro Botticelli nella Firenze del ‘400 a cura di Alessandro Cecchi (Roma, Scuderie del Quirinale, 5.10.2011-15.01.2012), Edizione 24 ore Cultura, Pero (Milano) 2011
|
Art in Tuscany | Art in Tuscany | Giorgio Vasari | Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects
Art in Tuscany | Filippo (Filippino) Lippi | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine, Florence | Masaccio | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine | Masolino da Panicale | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine
Giorgio Vasari | Lives of the Most Eminent Painters Sculptors and Architects | Masaccio | Masolino pittore (it)
Visita il cantiere La Cappella Brancacci
| www.cultura.comune.fi.it
La storia in breve
Gli affreschi
La linea del tempo
Art in Tuscany | The Golden Legend (Legenda aurea or Legenda sanctorum)
|
° Delen van dit artikel zijn ontleend aan de Wikipedia pagina Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra waarvan de origionlee tekst beschikbaar is volgens een Creative Commons Attribution-ShareAlike License 3.0 licentie.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|