De Basilica di Santa Maria del Carmine ligt in de wijk Oltrarno in Firenze en is vooral bekend om de fresco’s in een van de zijkapellen van de kerk, de Cappella Brancacci. De fresco’s in de kapel tonen 15 scènes uit het leven van de apostel Petrus en is een van de mooiste voorbeelden van Florentijnse renaissance schilderkunst.

De Brancacci kapel heeft een lange en donkere geschiedenis. In 1424 gaf Felice Brancacci, een rijke Florentijnse zijdehandelaar, Masolino en Masaccio de opdracht om de Brancacci kapel, zijn familiekapel in de Chiesa del Carmine, met fresco's te decoreren. Volgens de overeenkomst zouden de twee kunstenaars de muren volledig bedekken met een cyclus fresco's met scènes uit het leven van Petrus.

De decoratie van de Brancacci-kapel bleef onvoltooid, waarschijnlijk door Masaccio's vertrek naar Rome in 1427, waar hij overleed. Bovendien verhinderde de verbanning van de beschermheer Felice Brancacci in 1436 elke mogelijkheid van voltooiing door andere kunstenaars; het is zelfs waarschijnlijk dat sommige delen die al door Masaccio waren geschilderd, werden verwijderd in een soort damnatio memoriae omdat ze portretten van de familie Brancacci bevatten.
Pas toen de familie in 1480 weer in de stad werd opgenomen, kon worden overgegaan tot voltooiing van de frescocyclus, waarbij de taak werd toevertrouwd aan de kunstenaar die het meest trouw was aan Masaccio's traditie, Filippino, zoon van Filippo Lippi. Er wordt aangenomen dat Masaccio al een Kruisiging van Petrus had geschilderd achter het altaar, dat rond 1458 werd afgebroken toen de kapel werd gewijd aan de Madonna del Popolo, de naam van een mooi 13de-eeuws paneel dat er nog steeds staat, waardoor de achterwand moest worden gewijzigd. De interventie van Lippi is niet precies gedocumenteerd, maar kan dankzij enkele door Vasari aangehaalde aanwijzingen worden gedateerd rond 1485, de jaren waarin de schilder, toen 25 jaar oud, belangrijke persoonlijke opdrachten begon te krijgen.
De fresco's in de kapel werden geschilderd door drie kunstenaars en van de twaalf fresco's heeft Masaccio er ongeveer de helft (volledig of gedeeltelijk) geschilderd. Filippino Lippi heeft bijna zestig jaar later aan de linkerwand het Bezoek van Paulus aan Petrus in de gevangenis en de afwerking van het tafereel met de Opwekking van de zoon van Theofilus voor zijn rekening genomen. Aan de rechterkant van de kapel schilderde hij de Kruisiging van Petrus en het Dispuut met Simon de Magiër en de Bevrijding van Petrus uit de gevangenis geschilderd

San Pietro liberato dal carcere, de bevrijding van de heilige Petrus uit de gevangenis

De scène van de bevrijding van Petrus uit de gevangenis kan worden gedateerd op ca. 1482-1485, en bevindt zich op de rechterpijler, onder Masolino's Zondeval. Het fresco toont Petrus die door een engel uit de gevangenis wordt bevrijd, terwijl de bewaker door een goddelijke tussenkomst slaapt.

Het decor is een getrouwe echo van dat van de tegenoverliggende muur waar Petrus wordt bezocht door Paulus, die zich in dezelfde gevangenis bevindt. Ook hier is de architectuur verbonden met die van de aangrenzende scène. In de figuur van Petrus, geschilderd in profil perdu, kan men Filippino's inspanning zien om zich aan te passen aan Masaccio's stijl. De heilige is namelijk gewikkeld in de grote mantel die het tafereel "bezoedelt" met kleur en het lichaam een verbreed volume geeft. Ook de hand, de voet en het gezicht hebben een vereenvoudigde vormgeving en clair-obscur, passend bij Masaccio's schilderkunst, de pittura di getto. De engel daarentegen lijkt veel moderner, met een licht gewaad en een mooi, licht melancholiek gezicht dat rechtstreeks afkomstig lijkt uit een werk van Botticelli, Filippino's meester.

De bewaker, gewapend met een zwaard, slaapt op de voorgrond, leunend op een lange stok, met een losse, zachte houding die ondenkbaar is voor het begin van de 15e eeuw. De wonderbaarlijke bevrijding impliceert christelijke verlossing en had misschien ook een politieke betekenis, gekoppeld aan de herwonnen autonomie van Firenze na de Milanese dreiging van Galeazzo Maria Sforza.

In het onderste register van de rechterwand schilderde Filippino Lippo rechts Het geschil van Simon Magus en links de Kruisiging van Petrus. Talrijke portretten zijn in dit tafereel vertegenwoordigd: de jongeman met de pet uiterst rechts is Filippino's zelfportret; de oude man met de rode pet in de groep naast Petrus en Simon de Magiër is Antonio Pollaiolo; de jongen die onder de boog staat en de toeschouwer recht aankijkt, is het portret van Sandro Botticelli, een vriend en leraar van Filippino.°

Filippino Lippi, Disputa di Simon Mago e Crocifissione di san Pietro, 1424-26 e 1489-91, affresco, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]

In het bovense register schilderde Madolino di Panicale Guarigione dello storpio en resurrezione di Tabita (de Genezing van de kreupele en de Opstanding van Tabita), en rechts daarvan de Tentazione di Adamo ed Eva, (De verleiding van Adam en Eva), het fresco waarmee de cyclus begint.