Masaccio, Cacciata dei progenitori dall'Eden, La Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze

De Basilica di Santa Maria del Carmine ligt in de wijk Oltrarno in Firenze en heeft een lange en donkere geschiedenis. De kerk is vooral bekend om de fresco’s in de Cappella Brancacci, een van de zijkapellen van de kerk. De fresco’s in de kapel tonen 15 scènes uit het leven van de apostel Petrus en is een van de mooiste voorbeelden van Florentijnse renaissance schilderkunst.
De decoratie van de kapel werd begonnen door Masolino en Masaccio tussen 1424 en 1427 en bijna zestig jaar later voltooid door Filippino Lippi.
De fresco cyclus in de Cappella Brancacci begint met de scène Tentazione di Adamo ed Eva, die zich rechts in een hoog en smal paneel bevindt op het breedste deel van de boog die de kapel afbakent. Deze scène en de symmetrische scène aan de overkant, Masaccio's Verdrijving van Adam en Eva uit het Paradijs, zijn de antecedenten van het verhaal.

De Verdrijving van Adam en Eva uit de Hof van Eden

De Cacciata dei progenitori dall'Eden toont een beroemde scène uit het Oude Testament, de Verdrijving van Adam en Eva uit de Hof van Eden, uit het boek Genesis.

In de Verdrijving van Adam en Eva uit de Hof van Ede beeldt Masaccio het moment uit waarop de twee zondaars uit het aardse paradijs worden verdreven. Adam en Eva zijn naakt, hulpeloos en leven niet langer sereen en gelukkig in de bevoorrechte omgeving van de tuin van Eden.
De figuren van de protagonisten nemen zo een groot deel van het oppervlak van het fresco in beslag en krijgen een monumentale uitstraling. De compositorische indeling van het fresco is centraal, Adam en Eva staan in het midden onderaan, terwijl de engel iets naar links is verschoven.
Het beeld is niet symmetrisch en de schijnbare beweging gaat van links naar rechts. De twee progenitori of voorouders lijken in feite in die richting te bewegen, voortgeduwd door de cherubijn die met een zwaard in de hand boven hen zweeft. Op de achtergrond zijn enkele rotsachtige hoogten zichtbaar. Maar de sporen van een 18e-eeuwse verbouwing van de kapel hebben het fresco ingrijpend veranderd.

Het fresco is maar liefst 33 centimeter in hoogte verminderd, als gevolg van de 18e-eeuwse architectonische wijziging (1746-1748) van de basisstructuur die de nieuwe ronde boog ondersteunde. De omvang van de vermindering kan worden afgeleid uit de relatie met de hoogte van het aangrenzende verhaal met Il Tributo, waarmee de Verdrijving in de hoek de geschilderde pilasters moest verbinden, zoals het geval is in het onderste register tussen het verhaal van Petrus in de Gevangenis en de Opstanding van de Zoon van Theophilus. Zo ging een aanzienlijk deel van de hemel en het landschap verloren, evenals een groot deel van het hoofd, de vleugels en het zwaard van de engel, waarvan een deel werd opgenomen en "vastgezet" in een benaderende picturale restauratie [2].

Historische achtergrond en restauratie

De kapel bevindt zich in de kerk van Santa Maria del Carmine, in de Oltrarnowijk in Firenze. De kapel werd opgericht door de familie Brancacci aan het einde van de 14e eeuw. De rijke koopman Felice Brancacci gaf in 1423 de opdracht om de fresco's met de verhalen van Sint Pieter te schilderen. Masolino en Masaccio werkten er samen aan, maar door het vertrek van de eerste naar Hongarije en de tweede naar Rome bleven de fresco's in 1427 onvoltooid achter. Na de verbanning van Brancacci (1436) uit Firenze, die in ongenade was gevallen vanwege zijn anti De' Medici-sympathieën, lieten de broeders van het klooster de portretten van alle personen die met zijn familie verbonden waren, uitwissen en noemden zij in 1460 de kapel naar de Madonna del Popolo, waarbij zij het 13e-eeuwse paneel achter het altaar plaatsten.
Pas in 1481-1483 heeft Filippino Lippi de ontbrekende scènes gerestaureerd en aangevuld.

In 1642 werden de figuren van Adam en Eva bedekt met overschilderingen van vijgenbladeren om de naakte lichamen te bedekken. Het gespaard bleef gespaard van de barokke herschildering van het gewelf, werd door zwart roet bedekt tijdens de brand van 1771 die een groot deel van de basiliek verwoestte. Na de brand die het interieur van de kerk in 1771 verwoestte, werd de kapel in 1780 gekocht door de Riccardi, die het altaar en de vloer renoveerden.
Pas bij de restauratie van 1983-1990 werd het gebladerte dat in de 17e eeuw was toegevoegd verwijderd en werd de schitterende originele kleurstelling herontdekt°.

Masaccio's fresco behoort tot de bekendste universele voorstellingen van het verloren paradijs. De fresco's werden bewonderd en bestudeerd door generaties Florentijnse kunstenaars. Michelangelo 'tekende gedurende vele maanden naar de schilderijen van Masaccio in de Carmine'," schreef Giorgio Vasari in zijn Vite, hij kopieerde de figuren van Adam en Eva, net als Masaccio's Tributo.
Bovendien hielden zowel Michelangelo als Rafaël het fresco goed voor ogen toen zij deze episode moesten uitbeelden, respectievelijk in het gewelf van de Sixtijnse Kapel en in de Vaticaanse Stanze.° Ondanks deze indrukwekkende voorbeelden heeft Masaccio's Verdrijving uit het Paradijs geenszins aan kracht ingeboet en wordt het unaniem beschouwd als het meesterwerk van de kunstenaar.
Jacopo della Quercia verwees naar La Cacciata in zijn paneel voor de Porta Magna van San Petronio in Bologna (1425-1434).