|
|
|
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi), particolare della parte centrale, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [1]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Masaccio en Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra (particolare della parte centrale), fresco in de Cappella Brancacci, Chiesa del Carmine, Firenze
|
|
|
|
|
|
De Brancacci Kapel, gelegen in de Santa Maria del Carmine kerk in Firenze, bevat een aantal indrukwekkende fresco's van de kunstenaars Masaccio, Masolino di Panicale en Filippino Lippi. De kapel wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstwerken van de renaissance in Firenze.
In 1424 gaf Felice Brancacci, een rijke Florentijnse zijdehandelaar, Masolino en Masaccio de opdracht om zijn
familiekapel met fresco's te decoreren. Volgens de overeenkomst zouden de twee kunstenaars een frescocyclus schilderen met scènes uit het leven van Petrus.
Toen Masolino Firenze verliet en van 1425 tot 1427 hofschilder was in Boedapest, zette Masaccio het werk in de kerk van Santa Maria del Carmine alleen voort. In 1428 reisde Masolino naar Rome en Masaccio volgde hem. Tijdens zijn verblijf in Rome stierf Masaccio in onverklaarbare omstandigheden op slechts 27-jarige leeftijd.
De fresco's in de Brancacci kapel bleven onvoltooid achter.
In 1434 werd Felice di Michele Brancacci uit Firenze verbannen vanwege zijn anti De' Medici-sympathieën, . De Karmelieten verwijderden alle delen van de fresco’s waarop leden van de familie Brancacci afgebeeld waren, als een damnatio memoriae. Pas meer dan vijftig jaar later, na de terugkeer van de famikie in Firenze, zouden de fresco's in de Brancacci kapel afgewerkt worden. In 1483 kreeg Filippino Lippi de opdracht om het werk van Masaccio in de Santa Maria del Carmine te herstellen en te voltooien. Filippino Lippo schilderde in de Brancacci kapel vier scènes uit het leven van Petrus (1481-1482).
De Resurrezione del figlio di Teofilo en san Pietro in cattedra bevindt zich in het onderste register van de linkerzijwand, het laatste dat door Masaccio voltooid werd. Het indrukwekkende tafereel, met links de Opstanding van de zoon van Theophilus en rechts Petrus op de stoel, is deels van Masaccio en deels van Filippino Lippi. In het algemeen is de stijl van de twee kunstenaars goed te onderscheiden, vooral in de portretten.
Links in het centrale deel troont Theophilus in een nis in de muur, terwijl de verrijzenisscène zich voor hem ontvouwt. Hij wordt omringd door hoogwaardigheidsbekleders. De gouverneur, die sommigen hebben gelezen als een portret van Firenze's vreselijke vijand Gian Galeazzo Visconti[4] is gekleed als een Byzantijnse keizer, met scepter, bol en rode schoenen. De in profiel naast hem zittende figuur, gekleed in het blauw, zou dan Coluccio Salutati [4] zijn, de kanselier van de Republiek Firenze[2].
Masaccio is verantwoordelijk voor de linkse centrale scène met Theophilus, de zittende figuur in de blauwe mantel en de hoofden achter Petrus (behalve de in het groen geklede man).
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra (particolare del gruppo di figure maschili facenti parte della scena che raffigura il miracolo), Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]
|
Centraal staat een groep mannelijke figuren die getuige zijn van het wonder; Petrus is herkenbaar dankzij zijn baard en grijs, kort haar. Hij kijkt naar beneden, terwijl hij zijn rechterarm voor zich uit stra-ekt. Daaronder zien we het gezicht van de heilige Paulus, die omhoog kijkt. Een van de toeschouwers, met grijze baard en pet, heft verbaasd zijn handen op.
Waarschijnlijk was het tafereel in grotere mate door Masaccio geschilderd. In de centrale groep en die aan de linkerkant moeten veel portretten van de familie Brancacci hebben gestaan, die werden verwijderd toen de familie uiteindelijk omwille van hun anti De' Medici-sympathieën uit de stad werd verbannen. Bijzonder emblematisch is de herschildering van delen van Petrus in het midden die, met zijn gezicht bijna in profiel, oorspronkelijk misschien meer naar achteren keek, met meer diepte, zoals in Il Tributo. De figuren waren oorspronkelijk misschien minder talrijk en misschien had het open grafmonument in het midden kunnen staan, met meer diepgang, in plaats van de weinig overtuigende verspreide beenderen van het door Filippino geschilderde tafereel. Het herschilderen van de voeten van de heilige was misschien ook nodig om de kunstmatige rotatie van zijn figuur naar rechts aan te passen [2].
De restauratie van eind vorige eeuw, waarbij het geschilderde oppervlak ontdaan werdnvan de stoffen die een correcte lezing in de weg stonden, maakt het mogelijk om met absolute duidelijkheid een onderscheid te maken tussen de door Masaccio en door Filippino geschilderde delen, waarbij het verschil in technische aard van de twee kunstenaars benadrukt kab worden.
De zekere identificatie van de volgorde van het werk van de dagen maakte het vervolgens mogelijk alle twijfel over Masaccio's auteurschap weg te nemen voor de begeleidende gebouwen boven de achterwand, voor de achterwand zelf met de vazen en de extra bomen', voor het hoofd van de figuur rechts van Teophilus met krullend zwart haar en olijfkleurig gezicht, waarvan sommigen dachten dat het aan Filippino kon worden toegeschreven, voor het hoofd van de man met de hoed die omhoog kijkt, waarvan ten onrechte werd aangenomen dat het van later datum was'.
|
|
Filippino Lippi, particolare del gruppo nella scena che raffigura il miracolo nell'affresco Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]
|
Net als de vijf Florentijnen links is ook de centrale groep van Filippino, van de knielende Sint Paulus tot de in profiel staande man met een blauwe biretta, inclusief de herrezen jongen, het kind en de andere figuren. Hij greep ook in op het gezicht van Theophilus en dat van de figuren voor hem. In beide groepen schilderde Filippino portretten van de leden van de grote Oltrarno-families ten tijde van Lorenzo il Magnifico: de Soderini, de Pulci, de Guicciardini, de del Pugliese, samen met andere notabelen uit de Medici kring.
De mannen die de wederopstanding van de zoon van Teophilus bijwonen staan dicht bij elkaar. Bij een van de figuren is het gezicht beschadigd, de figuur met de blauwgroene tuniek valt op door zijn baard en zijn donkere huidskleur. Vier van hen dragen hoeden van dezelfde afwerking, maar van verschillende kleuren, het is een plat hoofddeksel met een lange rand, volgens de typische renaissancestijl. Het personage met de rode hoed heeft de ogen gesloten, naast hem staat een man van middelbare leeftijd die zijn blik richt tot de man naast hem die recht voor zich uit kijkt. Het is de oudste man van het gezelschap, zoals te zien is aan zijn gerimpelde gezicht, de bleekheid van zijn huid en de glazige ogen.
Volgens Vasari portretteerde Filippino Lippi in de figuur van Theophilus' zoon Francesco Granacci, een destijds jonge schilder.
|
|
Masaccio en Filippino Lippi, particolare del gruppo nella scena che raffigura il miracolo nell'affresco Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]
|
Van Masaccio is de architecturale setting, het paleis op de achtergrond, en de figuur van Petrus, met uitzondering van de voeten en de zegenende arm die het werk zijn van Filippino. Ook het grootste deel van de scène rechts met San Pietro in cattedra werd door Masaccio geschilderd, van de monniken tot Petrus op de troon en de groep toehoorders uiterst rechts waarin we portretten herkennen van Brunelleschi, Alberti, Masolino en Masaccio zelf, die de toeschouwer indringend aankijkt.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Album de Brancacci Kapel, Santa Maria del Carmine, Firenze
|
|
|
|
|
|
|
|
Affreschi di Masaccio e Filippino Lippi sulla parete sinistra della Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra, 1427 (intervento di Masaccio) e 1485 (completamento di Filippino Lippi)
|
|
Masolino, Masaccio e Filippino Lippi, affreschi nella Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze
|
|
|
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra (particolare cinque uomini con tipiche tuniche rinascimentali assistono al miracolo
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra (particolare, inquadratura ravvicinata di tre fiorentini che assistono alla resurrezione del figlio di Teofilo)
|
|
Particolare, ritratto a mezzo busto di Teofilo, governatore di Antiochia e padre del ragazzo resuscitato da San Pietro
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Masaccio e Filippino Lippi, Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra (particolare del gruppo di figure maschili facenti parte della scena che raffigura il miracolo), Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze [3]
|
Affrescchi Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine
Registro mediano
1 - Masolino, La tentazione di Adamo ed Eva (pilastro di destra)
2 - Masaccio, La cacciata di Adamo ed Eva dal Paradiso terrestre (pilastro di sinistra)
3 - Masaccio, Il tributo
4 - Masolino, La predica di San Pietro
5 - Masaccio, Il battesimo dei neofiti
6 - Masolino, La guarigione dello zoppo e la resurrezione di Tabita
Registro inferiore
7 - Masaccio, La distribuzione dei beni e la morte di Anania
8 - Masaccio, San Pietro risana con l’ombra
9 - Filippino Lippi, San Pietro visitato in carcere da San Paolo
10 - Masaccio e Filippino Lippi, La resurrezione del figlio di Teofilo e San Pietro in cattedra
11 - Filippino Lippi, San Pietro liberato dal carcere
12 - Filippino Lippi, La disputa dei Santi Pietro e Paolo con Simon Mago e la crocifissione di San Pietro
|
[1] Photo by jean louis mazieres, published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic (CC BY-NC-SA 2.0) license.
[2] Ontleend aan de Wikipedia pagina Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra waarvan de origionlee tekst beschikbaar is volgens een Creative Commons Attribution-ShareAlike License 3.0 licentie.
[3] Deze foto behoort tot het Publiek Domein. Ontleend aan Traveling in Tuscany, Umberto Baldini, Ornella Casazza, La Cappella Brancacci, Mondadori Electa, 1990, Milano, 1990.
[4] Peter Meller, La Cappella Brancacci: problemi ritrattistici ed iconografici, S.l.: s.n., 1961.
[5] Umberto Baldini, Ornella Casazza, La Cappella Brancacci, Mondadori Electa, 1990, Milano, 1990.
° Delen van dit artikel zijn ontleend aan de Wikipedia pagina Resurrezione del figlio di Teofilo e san Pietro in cattedra waarvan de originele tekst beschikbaar is volgens een Creative Commons Attribution-ShareAlike License 3.0 licentie.
Bibliografie
Giulia Cosmo, Filippino Lippi, serie Art dossier, Giunti, Firenze 2001. ISBN 8809020316
Stefano Zuffi, Il Quattrocento, Electa, Milano 2004. ISBN 8837023154
Mauro Zanchi, Filippino Lippi e l'Umanesimo fiorentino, Giunti, Firenze 2011. ISBN 9788809764835
Patrizia Zambrano, Jonathan Katz Nelson, Filippino Lippi, Electa, Milano 2004.
Filippino Lippi e Sandro Botticelli nella Firenze del ‘400, a cura di Alessandro Cecchi (Roma, Scuderie del Quirinale, 5.10.2011-15.01.2012), Edizione 24 ore Cultura, Pero (Milano) 2011
R. Longhi, « Fatti di Masolino e di Masaccio », in La Critica d’Arte, 3-4, 1940.
Filippino Lippi e Sandro Botticelli nella Firenze del ‘400 a cura di Alessandro Cecchi (Roma, Scuderie del Quirinale, 5.10.2011-15.01.2012), Edizione 24 ore Cultura, Pero (Milano) 2011
|
Art in Tuscany | Art in Tuscany | Giorgio Vasari | Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects
Art in Tuscany | Filippo (Filippino) Lippi | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine, Florence | Masaccio | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine | Masolino da Panicale | Brancacci Chapel in Santa Maria del Carmine
Giorgio Vasari | Lives of the Most Eminent Painters Sculptors and Architects | Masaccio | Masolino pittore (it)
Visita il cantiere La Cappella Brancacci
| www.cultura.comune.fi.it
La storia in breve
Gli affreschi
La linea del tempo
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|