Filippino Lippi, Disputa di Simon Mago, Cappella Brancacci, Santa Maria del Carmine, Firenze

De Basilica di Santa Maria del Carmine ligt in de wijk Oltrarno in Firenze. De kerk is vooral bekend om de fresco’s op de muren van de Cappella Brancacci , een van de zijkapellen van de kerk. De frescocyclus die begonnen werd door Masaccio en Masolino da Panicale, wordt beschouwd als het beginpunt van een nieuwe stijl in de renaissanceschilderkunst. De frescocyclus werd bijna zestig jaar later voltooid door Filippino Lippi.

De in 1990 gerestaureerde fresco's stellen de zondeval en scenes uit het leven van Petrus voor. In deze scene in het onderste register van de rechterwand schilderde Filippino Lippo het fresco Disputa di Simon Mago e crocifissione di san Pietro, met rechts Het geschil van Simon Magus en links de Kruisiging van Petrus.

Rechts van het grote fresco schildert Lippi een kleiner tafereel, Liberazione di Pietro (De Bevrijding van Petrus).

De grote scène van het Dispuut van Simon Magus en de Kruisiging van Petrus beslaat het onderste register van de rechterwand. Buiten de muren van de stad (Rome, herkenbaar aan de piramide van Caius Cestius op de Aureliaanse muur en de gebouwen die achter de kantelen oprijzen) ziet men rechts het geschil tussen Simon Magus en de heiligen Petrus en Paulus voor Nero. Deze scene verbeeldt de uitdaging die Petrus aan de magiër voorstelde, om zijn gedachten te raden in aanwezigheid van de keizer. Met een ernstig en welsprekend gebaar veroordeelt Nero het voorstel, waarbij het heidense afgodsbeeld voor zijn voeten wordt neergeslagen, wat getuigt van de nederlaag van Simon.

Talrijke portretten zijn in dit tafereel vertegenwoordigd: de jongeman met de pet uiterst rechts is Filippino's zelfportret; de oude man met de rode pet in de groep naast Petrus en Simon de Magiër is Antonio Pollaiolo; de jongen die onder de boog staat en de toeschouwer recht aankijkt, is het portret van Sandro Botticelli, een vriend en leraar van Filippino.°

Sommigen hebben in de figuur van Simon de Magiër een portret van Dante Alighieri willen zien, gevierd als de schepper van de vulgari eloquentia, de illustere volkstaal waar Lorenzo de' Medici en Agnolo Poliziano zich door lieten beïnvloeden.° Un'introvabile pantera dal respiro profumato (een panter met een geparfumeerde adem), zo omschrijft Dante het onderwerp van zijn onderzoek in De vulgari eloquentia, de verhandeling die gewijd is aan het probleem van de Italiaanse poëtische taal.[2]

Filippino probeerde zijn stijl te temperen door zijn palet aan te passen aan de kleuren van de oudere fresco's en de plechtige setting van de figuren te handhaven om de homogeniteit van het geheel niet te doorbreken. Desondanks is zijn stijl vandaag de dag goed herkenbaar, omdat hij gekenmerkt wordt door een meer volwassen clair-obscur en voorzien is van de contourlijn die kenmerkend is voor de intellectualistische stijl van de Renaissance ten tijde van Lorenzo de Grote, en die zich afzet tegen de 'spontane' schilderkunst van Masaccio met snelle kleur- en lichtspreidingen°.

Crocifissione di san Pietro

Links vindt de kruisiging van Petrus plaats. Hij staat op het punt ondersteboven gekruisigd te worden, nadat hij geweigerd had zoals Christus gekruisigd te worden, en zijn beulen vroeg hem ondersteboven op te hangen. Verschillende mensen omringen het kruis waarop een heilige zal sterven. Het lichaam van de heilige is met grote anatomische precisie weergegeven. Zijn figuur laat zien hoe Filippino's buitengewone beheersing van de anatomische weergave al in de tijd van Lorenzo il Magnifico (Firenze, 1449 - Firenze, 1492) tot stand was gekomen.