Famiglia di Dario davanti ad Alessandro is een fresco van Giovanni Antonio Bazzi, bekend als Il Sodoma, een schilder die in Vercelli was geboren maar al lang in Siena en Rome werkte. Het fresco dateert uit 1519 en bevindt zich aan de oostzijde van de slaapkamer van Agostino Chigi op de eerste verdieping van de Villa Farnesina in Rome. Chigi's slaapkamer grensde aan de banketzaal en hij liet Sodoma twee van de muren versieren, waarschijnlijk in combinatie met de decoratie van de zaal.

Villa Farnesina

De Villa Farnesina ligt op de westelijke oever van de Tiber in de wijk Trastevere, aan de voet van de Gianicolo, en is een van de representatieve gebouwen van de vroege 16e-eeuwse renaissancearchitectuur. Het vroegere landhuis zelf ligt aan de Via della Lungara en is omringd door bouwwerken als de Porta Settimiana, een poort voor paus Alexander VI, het Palazzo Corsini en het Casa della Fornarina, (het huis van de maîtresse van Rafaël) en aan de oostzijde door de rivier de Tiber.

De villa is gebouwd tussen 1506 en 1510. De architect was de Sienees Baldassare Tommaso Peruzzi. Hij werkte in opdracht van Agostino Chigi, een rijke Sienese bankier en handelaar. De villa was het het prototype van de Romeinse voorstadvilla en de realisatie ervan had aanzienlijke weerklank, omdat vanaf 1511 de residentie werd voorzien van fresco's die werden toevertrouwd aan de grootste kunstenaars uit die periode: Peruzzi zelf, Sebastiano del Piombo, Raphael Sanzio en zijn school (waaronder Giulio Romano) en Il Sodoma. Zij volgden een buitengewoon uitgebreid iconografisch programma.
Na de dood van Chigi lag het huis er enige tijd verlaten bij. In 1577 kocht kardinaal Alessandro Farnese het huis om met zijn gezin in te wonen. Sindsdien heet het landhuis 'Villa Farnesina'.

Sala della Prospettive

De grote zaal op de eerste verdieping, waar Agostino Chigi op 28 augustus 1519 zijn bruiloftsmaal hield, is een van de vroegste voorbeelden van perspectief in de schilderkunst. Het ontleent zijn naam aan de decoratie door Baldassarre Peruzzi, die in 1519 de muren met fresco's beschilderde. Peruzzi speelde hier met de optische illusie tussen binnen en buiten en maakte gebruik van veel trompe-l'œil schilderingen, met open perspectivische openingen tussen schijncolonnades op stads- en plattelandsgezichten. Op de fresco’s zijn enkele bouwwerken uit Rome te zien, zoals de Porta Settimiana, een aquaduct en de campanile van de Santa Maria in Trastevere. Naast het stedelijk aspect zit er ook een landelijk aspect in de fresco’s. Boven is langs alle muren een fries geschilderd met veel afbeeldingen uit de Metamorphosen van Ovidius. Op de luiken van de ramen zijn grotesken aangebracht, schilderingen van in elkaar gestrengelde mensen en plantenvormen.

[7]

Sala delle Nozze di Alessandro e Rossane

De Sala delle Nozze of slaapkamer werd gebruikt door Chigi en zijn vrouw[3]. De zaal was versierd met fresco's van Sodoma (1517), met scènes uit het leven van Alexander de Grote, een onderwerp dat bedoeld was om de beschermheer te verheerlijken. Vooral bekend is het fresco van het Huwelijk van Alexander en Roxane (La Nozze di Alessandro e Rossane), dat de hele noordkant bestrijkt, en gebaseerd is op klassieke literaire bronnen, zoals Lucian van Samosata's beschrijving van een beroemd verloren schilderij uit de oudheid van de Griekse schilder Aezione. Het fresco toont de op handen zijnde voltrekking van het huwelijk: de Macedonische krijger is te zien terwijl hij zich naar zijn bruid haast, die omringd is door amorini en naakt op hem zit te wachten op de rand van het prachtige hemelbed.
In het fresco vinden we veel verwijzingen naar het aanstaande huwelijk van Alexander en Roxane terug, van de gevleugelde cherubijnen of of amorini tot de brandende fakkel die wordt vastgehouden door de god Hymenaeus, een embleem van het huwelijk dat achter de halfnaakte Hefaistion afgebeeld wordt.

Andere episodes die verbonden zijn met de cyclus van de condottiero zijn de Familie van Darius voor Alexande, op de oostelijke muur, Alexander de Grote temt Bucephalus, waarin de hand van een medewerker herkenbaar is, vooral aan de rechterkant, en Alexander in de strijd op de zuidelijke muur.

Van Sodoma is ook Vulcanus bij de smidse met enkele cupido's die hem pijlen aanreiken[3].

Het plafond is in de stijl van het originele zestiende-eeuwse cassetteplafond, versierd met grotesken en mythologische onderwerpen.

Giorgio Vasari in zijn Vite:

«(Agostino)…gli diede a dipignere nel suo palazzo di Trastevere in una sua camera principale, che risponde nella sala grande, la storia d’Alessandro quando va a dormire con Rosana; nella quale opera, oltre all’altre figure, vi fece un buon numero d’Amori, alcuni de’ quali dislacciano ad Alessandro la corazza, altri gli traggono gli stivali o vero calzari, altri gli lievano l’elmo e la veste e le rassettano, altri spargono fiori sopra il letto et altri fanno altri ufficii così fatti; e vicino al camino fece un Vulcano, il quale fabbrica saette, che allora fu tenuta assai buona e lodata opera”.»

De familie van Darius voor Alexander (La Famiglia di Dario davanti ad Alessandro)

De primaire bron voor de bruidskamercyclus van Chigi is de beroemde Historiae Alexandri Magni Macedonis van Quintus Curtius Rufus, die tussen 1470 en het begin van de 16e eeuw talloze keren werd gepubliceerd, zowel in Milaan als in Venetië en Rome.[8] Het is de enige oude tekst die beschrijft hoe Alexander zijn hand uitstrekt naar Sisigambi (manu adlevans rex), de moeder van de in Issus verslagen Perzische koning, die op haar knieën viel om Alexander om vergiffenis te smeken nadat ze zijn vriend Hephaistion voor hem had aangezien en hem ten onrechte eer had bewezen. [9]
Door Alexander voor te stellen als een voorbeeld van zelfbeheersing en gematigdheid ('continentia animi'), evenals clementie, verschafte de tekst van Curtius Rufus alle details om de familie van koning Darius te af te belden zoals op de muren van Villa Farnesina: de knielende koningin-moeder, op het moment dat ze wordt opgetild door Alexander; links, de twee dochters van Darius die elkaar omhelzen; en tenslotte, de bruid van de Perzische koning, Statira, vastgehouden door de hand van haar naakte zoon.[6]

Di Combusken - Opera propria, CC BY-SA 3.0, Collegamento

[0]

La magnanimità di Alessandro verso la famiglia del re persiano Dario

Il Sodoma, Famiglia di Dario davanti ad Alessandro (particolare, la magnanimità di Alessandro verso la famiglia del re persiano Dario) , 1519, Villa Farnesina, Roma [0]
Alessandro Magno affronta con magnanimità la madre di Dario e la famiglia del re persiano che ha appena sconfitto.

Il Sodoma, Famiglia di Dario davanti ad Alessandro (particolare delle donne della famiglia di Dario), Villa Farnesina, Roma [5]

Stilistische kenmerken van deze fresco-cyclus zijn ook herkenbaar in het schilderij Amore Celeste, zoals de klassieke architectuur, de algehele compositie van binnen- en buitenruimte en de klassieke pose van de vrouwenfiguur.