Il Sodoma (Antonio Bazzi)

« Costui fu discepolo dello Angelico fra' Giovanni, e a ragione amato da lui, e da chi lo conobbe tenuto pratico
di grandissima invenzione, e molto copioso negli animali, nelle prospettive, né paesi e negli ornamenti »

Giorgio Vasari

Il Sodoma (Vercelli, 1477 - Siena, 1549) is de naam waaronder de Italiaanse maniëristische kunstschilder Giovanni Antonio Bazzi bekendstaat. Zijn werk benadrukt het emotionele en het sensuele en kan daardoor ook beschouwd worden als een voorafspiegeling van de latere barokperiode. Het zelfportret hierboven maakt deel uit van de frescocyclus in het Chiostro Grande van de Abdij van Monte Oliveto Maggiore in Asciano. De prachtige frescocyclus over het leven van Benedictus werd in niet minder dan 36 taferelen geschilderd door van Luca Signorelli en Il Sodoma.

De in Piemonte geboren kunstenaar Giovanni Antonio Bazzi stond bekend als il Sodoma "omdat hij zich altijd omringde met jongens en baardeloze jongeren van wie hij meer hield", schreef Giorgio Vasari in zijn zestiende-eeuwse boek De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten (of Le Vite de' più eccellenti pittori, scultori, e architettori da Cimabue insino a' tempi nostri, zoals het boek oorspronkelijk bekend was). Vasari voegt er aan toe dat de kunstenaar, verre van hier aanstoot aan te nemen, er trots op was. Volgens dezelfde bron werd, nadat een van de paarden van Sodoma een race in Firenze had gewonnen, zijn bijnaam in de stad gezongen, tot ontsteltenis van de burgers. Maar wellicht vergiste Vasarì zich.

De merkwaardige bijnaam waarmee Giovanni Bazzi soms zelfs signeerde, en die voor het eerst gebruikt werd in 1512, had niets te maken met een erotische betekenis of met sodomie. Het lijkt uitgesloten dat die zou verwijzen naar de gewoonten van de kunstenaar, die weliswaar een grillig, bizar en gewetenloos temperament had, maar een moreel onberispelijk leven leidde, de achting en vriendschap genoot van de meest vooraanstaande persoonlijkheden uit die tijd en door Leo X de titel Ridder van Christus kreeg. De bijnaam was waarschijnlijk het schertsende pseudoniem dat de kunstenaar had aangenomen of dat hem volgens het gebruik van die tijd was opgedrongen in een of andere academie. Het was waarschijnlijk de geestige Toscaanse omzetting van een uitdrukking in het Piedmontese dialect («su, 'nduma!» wat betekent kom, laten we gaan!), dat vandaag nog steeds gebruikt wordt om een haastig vertrek uit te drukken.
Vandaar het motto: «val pusè 'n andà che cent anduma (= 'nduma)», één gaan is meer waard dan honderd maal «laten we gaan ». Il Sodoma stond bekend als een harde werker, en wilde steeds vroeg aan het werk gaan.

Sodoma was in zijn tijd erg gewild als kunstenaar. Hij werkte veel in Siena, maar ook in Rome voor onder meer paus Julius II en paus Leo X, die hem tot ridder sloeg. Ook keizer Karel V schonk hem een adellijke titel. Zijn eerste belangrijke werken schilderde Il Sodoma in Siena. De eerste documentaire vermelding van Sodoma's activiteit in Toscane is het contract voor de fresco's in de refter van het Olivetaanse klooster van Sant' Anna in Camprena, dat gedateerd is 10 juli 1503. De abt van het klooster Domenico Airoldi da Lecco, gaf hem de opdracht voor de decoratie van het klooster van Monteoliveto Maggiore in Asciano.
Ten zuiden van Siena, in het dorre landschap van de Crete Senesi, ligt tussen hoge, donkere cipressen de Abdij van Monte Oliveto Maggiore. Gesteund door bemiddelde edellieden uit Siena werd deze abdij een van de meest welvarende kloosters uit Midden Toscane. Hier schilderde Il Sodoma zijn eerste grote frescocyclus, Le storie di San Benedetto. De fresco's verbeelden het leven van Benedictus en zijn een van de belangrijkste getuigenissen van de Italiaanse schilderkunst van de renaissance. De betalingen voor dit werk zijn overvloedig tot 22 augustus 1508 en staan vol gedetailleerde informatie over de schilder, die in sommige ervan Matazo (Mattaccio) genoemd wordt, waarmee hij goedmoedig verwijst naar zijn extravagantie.

Il Sodoma, Auroritratto, affresco Come Benedetto risalda lo capistero o vaglio del grano che s’era rotto, nel Chiostro Grande dell'Abbazia di Monte Oliveto Maggiore [1]

In de derde scene, Come Benedetto risalda lo capistero o vaglio del grano che s’era rotto (St. Benedictus herstelt op wonderbaarlijke wijze de graanzeef of capisterio die zijn verzorgster Cyrilla had laten vallen), schildert hij dit meest bekende zelfportret. De schilder beeldt zichzelf af in een weelderig ridderkleed en met twee afgerichte dassen en een pratende kraai aan zijn voeten. Op zijn hoofd draagt hij een grote grijze baret, zijn haar valt breeduit over zijn schouders. Hij heeft een lichte glimlach op zijn lippen, en kijkt de toeschouwer in de ogen. Door dit zelfportret zo prominente op te nemen in deze scène en de cruciale gebeurtenis van het toneel de rug toe te keren in zijn gretigheid om oogcontact te maken met de kijker, bevestigt Sodoma misschien het oordeel van Vasari die hem beschreef als een onmogelijke zonderling.

Il Sodoma, Ciclo di affreschi nel Chiostro Grande dell'Abbazia di Monte Oliveto Maggiore, Come Benedetto risalda lo capistero o vaglio del grano che s’era rotto (Hoe Benedictus door gebed de graanzeef herstelde die gebroken was)
Het Chiostro Grande in de Abdij van Monte Oliveto Maggiore Het zelfportret maakt deel uit van de frescocyclus in het Chiostro Grande van de Abdij van Monte Oliveto Maggiore in Asciano. De prachtige frescocyclus over het leven van Benedictus werd in niet minder dan 36 taferelen geschilderd door van Luca Signorelli en Il Sodoma. Signorelli startte de beschildering van de Chiostro Grande in 1495, maar onderbrak zijn prachtige reeks fresco’s om de San Brizio kapel (1499-1503) in de kathedraal van Orvieto te beschilderen. Il Sodoma vervolledigde de cyclus in de abdij vanaf 1505. De fresco's portretteren belangrijke gebeurtenissen in het leven van Sint-Benedictus op basis van het boek "Dialogen" (Libro II dei Dialoghi) van Gregorius de Grote. Signorelli begon met gebeurtenissen uit het volwassen leven van Sint Benedictus. Sodoma voltooide de reeks door eerdere en latere gebeurtenissen toe te voegen. Elk fresco toont een gebeurtenis in het leven van Sint Benedictus en heeft een titel die onder het fresco is geschilderd. De fresco's zijn in chronologische volgorde. Je kan alle scenes uit de frescocyclus hier bekijken.

Il Sodoma, fresco's in het Chiostro grande van de Abdij Monte Oliveto Maggiore, Hoe Benedictus door gebed de graanzeef herstelde die gebroken was (2)
Naast de frescocyclus over het leven van Benedictus schilderde Il Sodoma nog een allegorische scène van de Heilige die de Regel geeft aan de Olivetaanse monniken en twee panelen met Christus die het kruis draagt en Christus bij de Zuil in de doorgang tussen het klooster en de gang die bekend staat als de De Profundis.

Passaggio tra chiostro e chiesa, Il Sodoma, Cristo porta croce		Abbazia di Monte Oliveto Maggiore, passaggio tra chiostro e chiesa. Il Sodoma, Benedetto che dà la regola ai fondatori di Monte Oliveto	Abbazia di Monte Oliveto Maggiore, Il Sodoma, Storie di s. benedetto, Gesù alla colonna
Il Sodoma in Asciano en het Monastero di Sant'Anna in Camprena

Il Sodoma, San Benedetto in trono in abiti pontificali tra monaci olivetani, Monastero di Sant'Anna in Camprena		Il Sodoma, Sant'Anna e la Madonna col Bambino in trono tra due monaci olivetani, Monastero di Sant'Anna in Camprena	Il Sodoma, Santa Caterina da Siena. Dett. della decorazione. 1503-04. Affresco. Monastero di sant'Anna in Camprena.
Met de voltooiing van de fresco's van Monteoliveto kwam een einde aan de eerste periode van Sodoma's activiteit: een periode waarin, naast de twee bovengenoemde frescocycli, een aantal werken op doek en op hout worden ingedeeld. Il Sodoma, Allegorie van de hemelse liefde (Allegoria dell'Amor celeste), 1504 ca., collezione Chigi Saracini, Siena Tussen 1505 en 1510, onder de voogdij van de families Chigi en Petrucci, schilderde Bazzi mythologische schilderijen die zich richten op de personificaties van de liefde, zowel aardse als hemelse liefde. Deze schilderijen zijn mythologische en poëtische hoogstandjes met een complexe symboliek. In één schilderij hangt aan een boom een klassieke cartello met de Latijnse inscriptie Celestes, wat hemels of hemels betekent, wat de titel vormt voor het schilderij Allegoria dell'Amore Celeste (Allegorie van de Hemelse Liefde). Een vrouw, als personificatie van de liefde, staat voor twee zuilen of altaren. Ze ontsteekt een urn met vuur en giet tegelijkertijd water over een ander brandend vuur.

Il Sodoma, Allegoria dell'Amor celeste, 1504 ca.
Haar silhouet combineert elementen van zowel Minerva, godin van de oorlog (haar helm met kuif) als Venus, godin van de liefde (haar bescheiden naaktheid). Ze gaat helemaal op in een bijna onbeweeglijke handeling, waarvan de traagheid voelbaar is, en giet met haar rechterhand een druppel water uit een kan op een vuurkorf. Het schilderij bevindt zich in de Chigi Saracini-collectie in Siena.
Rome Sodoma werd in 1508 in Rome uitgenodigd door de beroemde Sienese koopman Agostino Chigi. In opdracht van paus Julius II schildert Sodoma in de Stanza della Segnatura in het Vaticaan, waar hij snel vervangen wordt door Raphaël. In de villa Chigi voerde Sodoma twee monumentale composities uit, naast verschillende ornamenten en grotesken. Hij werkte er tegelijkertijd met Raphael. Op een van de taferelen staan ze samen afgebeeld. In 1577 kocht kardinaal Alessandro Farnese het huis om met zijn gezin in te wonen. Sindsdien heet het landhuis 'Villa Farnesina'.

	De school van Athene is een fresco van Rafaël. Het fresco werd geschilderd tussen 1509 en 1510 voor de appartementen van paus Julius II in het Vaticaan. De schildering bevindt zich in de zaal Stanza della Segnatura. Rechts staat Euclides afgebeeld, bukkend om de voorwaarden van een principe te tekenen met kompassen, en iets verder naar achter staan enkele jongemannen bij elkaar, Strabo of Zoroaster, Claudius Ptolemaeus, Rafaël (zwarte hoed) en Sodoma (witte hoed).
Vóór oktober 1510 was Il Sodoma in Siena, waar hij de buitenkant van Palazzo Chigi schilderde in monochrome clair-obscur, met scènes uit de bijbel en uit de oudheid. Zijn schilderijen toonden duidelijke Florentijnse invloeden, vooral van Fra Bartolommeo. Door Chigi teruggeroepen naar Rome schilderde hij in de Villa Chigi (nu de Villa Farnesina), werkend naast Baldassarre Peruzzi, onderwerpen uit het leven van Alexander de Grote. In de Sale delle Nozze, het slaapvertrek van Agostino Chigi, schilderde hij Alexander in de tent van Darius en De bruiloft van Alexander en Roxanne, fresco's die door sommigen beschouwd worden als zijn meesterwerk. Ook de gevechtscène tussen de vensters is een werk van Il Sodoma.

Il Sodoma, Wedding of Alexander and Roxane, c. 1517, fresco, 370 x 660 cm, Villa Farnesina, Rome


Il Sodoma, Nozze di Alessandro e Rossane, 1519, Villa Farnesina, Roma




Westelijke muur in het Palazzo Publico, Siena

Een laat zelfportret

Il Sodoma, Laatste Avondmaal, 1516-1518 ca., Chiesa di San Bartolomeo a Monteoliveto, Firenze. (Detail met zelfportret (1)

Het Laatste avondmaal van Monteoliveto is een fresco ( 1515-1516) in de kerk van San Bartolomeo in Monteoliveto in Firenze. Ook hier schilderde Il Sodoma een zelfportret, centraal aan de lange tafel kijkt hij de toeschouwer recht in de ogen. Reeds beschreven door Vasari, bevond het fresco zich in de refter van het klooster van de Olivetanen, waar het pas in 1895 werd teruggevonden onder oud pleisterwerk. Door de slechte bewaaromstandigheden en de transformatie van de muur tijdens een verbouwing is het fresco voor een groot deel verloren gegaan.

Il Sodoma, ultima cena, 1516-1518 ca., Chiesa di San Bartolomeo a Monteoliveto, Firenze (con l'autoritratto del Sodoma) (1)

Enkele werken Schilderijen 6 Fresco's en een reeks kleinere schilderingen (1503-1505, Olivetaans Benedictijner klooster Monastero Sant Anna in Camprena, Pienza) 31 Fresco's over het leven van Benedictus (1505-1508, Monte Oliveto Maggiore, Chiusure) [1] Cupido in een landschap, circa 1510 De weg naar Calvarie (1510, Museum of Fine Arts, Boedapest) Geseling van Christus (1510, Museum of Fine Arts, Boedapest) De dood van Lucretia (1513, Museum of Fine Arts, Boedapest) Sint Joris en de draak (1518, National Gallery of Art, Washington D.C.) Fresco's voor het huwelijk van Alexander en Roxanne (1519, Villa Farnesina, Rome) Sabijnse maagdenroof (1525, Galleria d'Arte Antica, Rome) De Drie Parcen (1525, Galleria d'Arte Antica, Rome) Ordination of Saint Alfonso (1530, Santo Spirito, Siena) Christus draagt het kruis, 1535 Het mystieke huwelijk van Sint Catharina (1539-40, Galleria d'Arte Antica, Rome) Pietà (1540, Galleria Borghese, Rome) Sacra Conversacione (1542, Museo di San Matteo, Pisa) Sint Sebastiaan met madonna en engelen,(1542, Museo di San Matteo, Pisa) Christus wordt aan het volk getoond (Ecce Homo) Lucrezia (Turin) Allegorie van de hemelse liefde (Chigi Saracini Collection, Siena)

Rafael e Sodoma, dettaglio della Scuola di Atene, un affresco realizzato tra il 1509 ed il 1511 dal pittore Raffaello Sanzio. È conservato nella Stanza della Segnatura nei Palazzi Vaticani di Città del Vaticano.	Sodoma, Scene dalla vita di santa Caterina, 1526, Siena, Basilica of San Domenico (Siena)	Il Sodoma, Ascensione del Sodoma (XVI secolo)), Chiesa dei Santi Pietro e Andrea, Trequanda

Sodoma o Girolamo del Pacchia, Madonna in trono col Bambino tra gli arcangeli Raffaele e Michele, e donatore (XVI secolo), Basilica di Sant'Agata (Asciano) [1]	Il Sodoma, Allegoria dell'Amor celeste, 1504 ca., Siena, Collezione Chigi Saracini

Het vakantiehuis Podere Santa Pia bevindt zich in het zuiden van Toscane, in het hartje van de Toscaanse Maremma, op 30 km van Montalcino. Podere Santa Pia is is een prachtige voormalige klein kloosterboerderij uit de 19e eeuw. Het vakeantiehuis ligt op een heuvel, omgeven door wijngaarden, bossen van kurkeik, es en jeneverbesstruiken. Na een halve eeuw van verval werd het voormalige kleine klooster gerestaureerd tot een authentiekee vakantiewoning, met groot respect voor de originele Toscaanse stijl. De originele terracottavloeren houten balken en typische arcade's ademen de sfeer van een voorbije tijd. Maar het oorspronkelijke interieur en de minimalistische ingrepen sluiten perfect aan bij de schoonheid van de Toscaanse landhuizen van weleer. Verwacht hier geen grote luxe, maar eenvoud en authenticiteit. Een mooie selectie hedendaagse grafiek van kunstenaars als Jürgen Partenheimer, Ronald Noorman, Philippe Vandenberg, Pierre Alechinsky en Hanns Shimansky maken deze woning tot een hoogstaand vakantieverbijf in de nog ongerepte Maremma. Case vacanza in Toscana \| Podere Santa Pia

Podere Santa Pia	Podere Santa Pia	Monastero di Monte Oliveto Maggiore





Podere Santa Pia, situata sulle splendide colline del valle d'Ombrone nel cuore della Maremma
[1] Foto: AA.VV., Palazzo Medici Riccardi e la Cappella Benozzo Gozzoli, Biblioteca de "Lo Studiolo", Becocci/ Scala, Firenze, Pubblico dominio, Collegamento [2] "Vasari begint met in zijne Levens van Beroemde Schilders een niet zeer vleiend portret van dezen schilder te geven en ons mede te deelen-dat il Mattaccio (de dwaas), vreemdeling in Siena, eigenlijk niet studeerde, niet teekenen kon, niet schilderen kon, er maar los op kladderde en een losbandig leven leidde tusschen zijn jeugdige modellen, die baardelooze knapen waren; dat hij trotschelijk zijn bijnaam bezong op de luit in coupletten, die hij zelve dichtte, en in zijn huis en tuin leefde tusschen katten, dwergkippen, eekhorens, renpaarden en allerlei andere dieren, waar onder vooral een raaf, dien hij geleerd had te spreken, en die zóó goed zijn eigene stem na deed, dat de vogel antwoordde in des schilders plaats als er geklopt aan de deur werd. De schilder schijnt een echte bohémièn geweest te zijn, die, niettegenstaande de prijzen, die zijn renpaard hem won, op hoogen leeftijd, in armoede en ziekte, stierf in het hospitaal." Zo vertaalt Louis Couperus het in zijn Uit blanke steden onder blauwe lucht, een verzameling reisschetsen uit de periode 1910-1913 over kunstschatten in enkele Italiaanse steden. [3] Ook Enzo Carli noemt deze fresco's het meesterwerk uit de eerste periode van Sodoma: "Ma il capolavoro di questo primo tempo del Sodoma sono, nonostante alcune forti diseguaglianze, dovute alla fretta e alla discontinuità dell'impegno caratteristiche del pittore, le Storie di s. Benedetto a Monteoliveto Maggiore, che rivelano il suo temperamento e le sue qualità di affabile e schietto narratore, ancora legato alle tradizioni naturalistiche ed intimistiche del Quattrocento piemontese-lombardo e volto con semplice e devoto amore alla rappresentazione della più umile e quotidiana realtà: onde alla penetrante indagine psicologica dei personaggi si accompagnano, e non disdicono, l'indugio su ogni particolare e l'amphficarsi del racconto fino a raccogliere nella sua trama anche i momenti meno essenziali, e qualche volta del tutto accessori e addirittura estranei al significato morale degli episodi. [Enzo Carli, BAZZI, Giovanni Antonio, detto il Sodoma]
Dit artikel maakte ook geburik van Il Sodoma beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen

Il Sodoma (Antonio Bazzi)

Het Chiostro Grande in de Abdij van Monte Oliveto Maggiore

Een laat zelfportret

Enkele werken