Giotto di Bondone, Esequie di san Francesco, 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze

De Bardi-kapel is versierd met de eerste cyclus van Verhalen van Franciscus buiten Assisi. In het dwarsschip is op de ingangsmuur een voorstelling van de Stigmate di San Francesco (Stigmata van Sint-Franciscus) te zien en twee bustes in de pendentieven van de ingangsboog, stellen waarschijnlijk Adam en Eva voor.

De kleine rechthoekige kamer, met een uitgesproken verticale helling, wordt overdekt door een kruisgewelf waarin de clypeus met de allegorieën van de franciscaanse deugden, armoede, kuisheid en gehoorzaamheid, waarschijnlijk voltooid door Sint-Franciscus in Glorie, vandaag verloren zijn gegaan; ook verloren zijn de acht heiligen in polyloben in de intrados van de ingangsboog (vandaag vervangen door 19e-eeuwse silhouetten). Op de achtermuur, aan weerszijden van het raam, bevatten vier nissen op twee niveaus elk een staande figuur: links de heilige Lodovic van Toulouse, boven, en de heilige Clara, onder; rechts de heilige Elisabeth van Hongarije, onder, en een andere heilige (mogelijk de heilige Joris) die nu verloren is, boven. Op de zijmuren zijn zes verhalen van Franciscus afgebeeld: links, van boven naar beneden, de Rinuncia agli averi, l'Apparizione al capitolo di Arles e le Esequie di San Francesco; rechts, la Conferma della regola, la Prova del fuoco di fronte al sultano e l'Apparizione a frate Agostino e al vescovo di Assisi. De algemene indeling van de scènes gaat uit van een gcentraal gezichtspunt en een verkorting van onder naar boven.[2]

Verzaking van Assets, de Verschijning aan het Kapittel van Arles en de Begrafenis van Franciscus; rechts, de Bevestiging van de Regel, de Vuurproef voor de Sultan en de Verschijning aan broeder Augustinus en de Bisschop van Assisi.

Pur nella estreme riduzione di numero e sintesi narrativa delle storie (un quarto rispetto al ciclo di Assisi), la scelta operata nella cappella Bardi doveva essere vista come coerente e rappresentativa per l'ordine francescano. Le Esequie di San Francesco sintetizzano due storie di Assisi: la Mortedel Santo e la Verifica delle Stigmate, i cui elementi principali vengono combinati in una scena sola. La spazialità breve della scena accende l'attenzione sulle figure, che si affollano compostamente intorno al corpo di San Francesco in senso spaziale, costruendo la profondità con la loro stessa robustezza plastica e il loro disporsi progressivamente dal profìlo, allo scorcio, alla frontalità. Nonostante la grande lacuna, si tratta della scena forse più famosa del ciclo, solo in parte per via della sua posizione ad un livello più basso e quindi più visibile. In realtà è certo, narrativamente ed esteticamente, la scena di maggior impatto dell'intero ciclo. La rappresentazione delle espressioni degli astanti, i sentimenti e le reazioni diversi davanti alla morte del Santo colpiscono ancora oggi e, verosimilmente, all’epoca spingevano ad una scelta di identificazione dei riguardanti. Indimenticabili le figure del frate che alza le braccia con un gesto in cui dolore e contemplazione si fondono insieme mirabilmente; l'accoratezza e il pianto di quello che si porta le mani al volto; quelli che baciano i piedi e le mani del Santo in segno di venerazione; il gesto, descritto con dettaglio quasi macabro, con cui il cavaliere Girolamo si accinge alla verifica della stigmata del costato, novello San Tommaso (in una reiterazione dell' idea di Francesco come Alter Christus). [2]

Ondanks de extreme vermindering van het aantal en de narratieve synthese van de verhalen (een kwart in vergelijking met de Assisi-cyclus), moet de keuze die in de Bardi-kapel is gemaakt als consistent en representatief voor de Franciscaanse orde zijn beschouwd. De begrafenis van Franciscus is een synthese van twee Assisi-verhalen: de dood van de heilige en de verificatie van de stigmata, waarvan de belangrijkste elementen in één scène worden gecombineerd. De korte ruimtelijkheid van de scène vestigt de aandacht op de figuren, die zich in ruimtelijke zin gecomponeerd rond het lichaam van Franciscus verdringen, diepte opbouwend met hun eigen plastische robuustheid en hun geleidelijke dispositie van profilering, naar verkorting, naar frontaliteit. Ondanks de grote tussenruimte is dit misschien wel de beroemdste scène in de cyclus, alleen al vanwege de positie op een lager en daardoor beter zichtbaar niveau. In feite is het zeker, zowel narratief als esthetisch, de scène met de meeste impact van de hele cyclus. De weergave van de uitdrukkingen van de omstanders, de verschillende gevoelens en reacties naar aanleiding van de dood van de heilige zijn vandaag de dag nog steeds treffend en hebben naar alle waarschijnlijkheid indertijd geleid tot de identificatie van de betrokkenen.
Onvergetelijk zijn de figuren van de broeder die zijn armen opheft in een gebaar waarin verdriet en contemplatie bewonderenswaardig samensmelten; het hartverscheurende huilen van degene die zijn handen naar zijn gezicht brengt; degenen die de voeten en handen van de heilige kussen als teken van verering; het bijna macaber beschreven gebaar waarmee de ridder Hiëronymus op het punt staat de stigmata op zijn zijde te verifiëren, een nieuwe Sint-Thomas (in een herhaling van het idee van Franciscus als Alter Christus). [2]