Giotto di Bondone, Franciscus verschijnt in Arles, 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze [0]
Giotto di Bondone, Franciscus verschijnt in Arles, 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
De Bardi-kapel is de eerste kapel rechts van de Cappella Maggiore in de basiliek Santa Croce in Firenze. De kapel bevat een cyclus muurschilderingen van Giotto di Bondone. Als je de fresco's van Giotto van dichtbij bekijkt, sta je versteld van de menselijkheid die hij in zijn personages weet te leggen. De Bardi-kapel in de kerk van Santa Croce in Firenze, rechts van het altaar en dus op de meest prominente plaats, is gewijd aan verhalen uit het leven van Sint Franciscus van Assisi. Het de eerste cyclus van Verhalen van Franciscus die buiten Assisi gerealiseerd werd. Boven de ingangsmuur van de kapel is een voorstelling van de Stigmate di San Francesco (Stigmata van Sint-Franciscus) geschilderd.
De Bardi-kapel werd ongeveer tien jaar na de naburige Peruzzi-kapel geschilderd in opdracht van Ridolfo dei Bardi, een lid van de machtige Florentijnse bankiersfamilie, en wordt beschouwd als het artistieke testament van de grote schilder, waarin we een synthese van zijn picturale werk terugvinden.
Veranderende smaken hebben hun stempel gedrukt op de kapel. De fresco's werden in de 18e eeuw witgekalkt in overeenstemming met de heersende smaak van die tijd terwijl het grafmonument van de architect Giuseppe Salvetti in 1812 in de linkermuur werd ingebouwd en dat van Niccolò Gaspero Paoletti in 1818 in de tegenoverliggende muur, waardoor grote delen van de schilderingen in de eerste orde van de scènes verloren gingen [2]. De fresco's werden halverwege de 19e eeuw herontdekt en geherwaardeerd, de grafmonumenten werden verplaatst naar de Salviati kapel en de schilderingen werden gerestaureerd door Gaetano Bianchi die de beschadigde of ontbrekende delen opnieuw schilderde. Zijn restauratie, uitgevoerd in 1853, wordt herdacht in een inscriptie rechts van het altaar. Leonetto Tintori restaureerde de fresco's opnieuw in 1958-59. Hierbij verwijderde hij eerdere toevoegingen en en herstelde het originele schilderij.
La Cappella Bardi (a sinistra) e Peruzzi, Santa Croce, Firenze. Nella Cappella Bardi, gli affreschi di Giotto di Bondone narrano fatti della vita di san Francesco secondo la Legenda maior di Bonaventura da Bagnoregio [1]
Apparizione di san Francesco a sant'Antonio nel Capitolo di Arles
De scène van de Verschijning van Franciscus aan Antonius in het Kapittel van Arles verschilt aanzienlijk van die van Assisi. De houdingen van Franciscus, die op wonderbaarlijke wijze verscheen met zijn armen omhoog, van Sint Antonius van Padua (hier echter aan de andere kant van de kamer, zichtbaar door een boog, waaruit ook de hoofden van enkele andere zittende broeders tevoorschijn komen) en van enkele broeders, zoals de slapende, worden bevestigd, maar het perspectiefkader lijkt radicaal veranderd. Giotto experimenteerde hier met een ander soort perspectief, met een centraal en omgekeerd plan. In die zin dat, als je naar de vorm van het dak kijkt, de meest afgelegen delen niet kleiner worden, maar juist breder worden. Zo ontstaat een ongebruikelijke trapeziumvorm. Hierdoor kon de kunstenaar ook de zijkanten van de kapittelzaal, waar de banken van de monniken doorlopen, van achteren weergeven, met een effect van verwijding en bredere reikwijdte.
De figuur van Franciscus oogt plechtiger en suggestiever dan ooit, dankzij de omlijsting van de boogdeur die, samen met de bogen van de zijramen, een soort drieluik vormt, helder en rationeel, gescheiden door de zuilen van de ruimte, die ook de kunstenaars van de vroege Renaissance inspireerden.
Giotto di Bondone, Apparizione al Capitolo di Arles, scena delle Storie di san Francesco, 1317-1325. Basilica di Santa Croce, parete del transetto sopra la cappella Bardi [1]
In zes scènes worden episoden uit het leven van Franciscus verbeeld die van boven naar beneden gevolgd kunnen worden. De lezing springt van de ene muur naar de andere, en kan van boven naar beneden en van links naar rechts gelezen worden. De Rinuncia ai beni paterni wordt op de tegenoverliggende muur gevolgd door de Approvazione della Regola.
Ondanks de extreme vermindering van het aantal verhalen en de narratieve synthese (een kwart vergeleken met de Assisi-cyclus), moest de keuze die in de Bardi-kapel werd gemaakt, als coherent en representatief voor de Franciscaanse orde worden beschouwd.
De conserveringsgeschiedenis van de muurschilderingen in de Bardi-kapel is nogal bewogen. De infiltratie van regenwater en de statische instabiliteit van de muurstructuurnam in de loop der tijd steeds toe en werd gevolgd door cyclische overstromingen van de rivier de Arno. In 1730 werd de Bardi kapel bedekt met een scialbo, een laag witkalk, in overeenstemming met de heersende smaak van die tijd.
Giotto di Bondone, Apparizione di san Francesco a sant'Antonio nel Capitolo di Arles(particolare), 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze [0]
De grootste verwoesting werd echter aan het begin van de 19e eeuw aangericht door de plaatsing van twee grafmonumenten op de zijmuren van de kapel. Na de herontdekking van de picturale cyclus van Giotto tussen 1850 en 1851 werden de twee cenotafen verplaatst naar de Salviati-kapel. Helaas gingen hierbij delen van het fresco eronder onherroepelijk verloren. Tegenwoordig vormen de silhouetten van deze twee grafmonumenten midden in de fresco's in het onderste register een pijnlijk litteken. Daarnaast werden door de mechanische verwijdering van de scialbo de muren aangetast door talrijke krassen en schaafplekken. De eerste restauratie die werd toevertrouwd aan Gaetano Bianchi dateert uit deze jaren. Een eeuw later volgde een tweede interventie van Leonetto Tintori, die de 19e-eeuwse toevoegingen volledig verwijderde om de schilderijen in hun oorspronkelijke staat te herstellen.
Giotto di Bondone, Apparizione di san Francesco d'Assisi al capitolo di Arles, 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze [Anderson — Firenze - Anderson — Firenze - Apparizione di S. Francesco a S. Antonio di Padova - Giotto - S. Croce. Prima del restauro del 1959][Fondazione Federico Zeri, Archivio fotografico] [4]
In de 19e eeuw waren bij de restauratie, in overeenstemming met de filosofie van die tijd, toevoegingen in ‘stijl’ gedaan. Pas tussen 1957 en 1958 had de daaropvolgende restauratie tot doel een meer authentieke Giotto te herstellen door de picturale toevoegingen te verwijderen. Daarbij werden echter synthetische, vinyl fixatieven gebruikt en het is met deze laatste ingreep, evenals met de schade veroorzaakt door de overstroming in 1966, dat de recente restauratie werd geconfronteerd.
Restauratrice al lavoro sul «Apparizione di san Francesco a sant'Antonio nel Capitolo di Arles» nella Cappella Bardi della Basilica di Santa Croce di Firenze
De moderne, wetenschappelijke benadering probeert de rampen uit het verleden zo goed mogelijk te verhelpen. Voorafgegaan door en multidisciplinair en niet-invasief diagnostisch onderzoek, dat wil zeggen met technieken waarbij de muurschilderingen niet worden aangeraakt, begon de meest recente restauratie in juni 2022. De Opera di Santa Croce vertrouwde de restauratie van de cyclus toe aan Cristina Acidini, president van de Opera di Santa Croce, en Emanuela Daffra, superintendent van het Opificio delle Pietre Dure. [3]
Giotto di Bondone, Apparizione al Capitolo di Arles, particolare del ritocco dopo intervento di pulitura,
cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
Tegenwoordig worden deze witte openingen, die de hele cyclus op dramatische wijze bedekken, niet opnieuw beschilderd zoals Gaetano Bianchi dat in de 19e eeuw deed. In plaats daarvan worden die ruimtes gevuld met gemakkelijk te verwijderen ingrepen en kleuren die je van op een afstand een gevoel van eenheid of chromatische samenhang geven.
Diagnostisch onderzoek, uitgevoerd door het Opificio delle Pietre Dure in 2010, toonde aan dat de muurschilderingen nog steeds aangetast zijn door ernstige degradatieverschijnselen die zowel de cohesie van de verflaag als de hechting van de volledige dikte van het pleisterwerk aan de ondergrond ernstig in gevaar brengen, waardoor steeds grotere oppervlakken aangetast worden. Het loslaten van het pleisterwerk kan het gevolg zijn van oude instabiliteit; de kenmerken en typologie van het verfverlies getuigen echter ook van het bestaan van sulfatatieverschijnselen: een ernstig proces van verandering van de samenstelling van het pleisterwerk zelf, bekend als “de kanker van de muur”, een teken dat het verval niet onschadelijk is gemaakt en dus een concreet gevaar vormt dat dringend om ingrijpen vraagt.
De hernieuwde frisheid en verfijning van sommige details laten ons de effecten van realisme en ruimtelijke complexiteit van Giotto's schilderijen zien.
Giotto di Bondone, Rinuncia ai beni paterni, parte dei volti a destra prima del ritocco, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
Giotto di Bondone, Prova del fuoco davanti al Sultano, restauro, volto post pulitura in attesa del ritocco pittorico, cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
Restauratrice al lavoro sul «Prova del fuoco davanti al Sultano» nella Cappella Bardi della Basilica di Santa Croce di Firenze
Giotto di Bondone, Transito di Francesco, restauro, volto post pulitura in attesa del ritocco pittorico , cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
La restauratrice Maria Rosa Lanfranchi al lavoro sul «Transito di Francesco» nella Cappella Bardi della Basilica di Santa Croce di Firenze
Cristina Acidini, Maria Rosa Lanfranchi e Emanuela Daffra nel cantiere di restauro della Cappella Bardi a Firenze
A tu per tu con Giotto - Fondazione CR Firenze
De restauratie van de Bardi-kapel in Santa Croce, oktober 2024 - juli 2025 | Een bezoek aan de stellingen, een unieke kans om de fresco's van Giotto van erg dichtbij te bekijken
Da ottobre 2024 a luglio 2025, un ciclo di visite guidate gratuite esclusive dedicato ai residenti a Firenze e Città Metropolitana di Firenze | Van oktober 2024 tot en met juli 2025 een reeks exclusieve gratis rondleidingen speciaal voor inwoners van Florence en de metropool Florence.
In opdracht van de Opera di Santa Croce en de Opificio delle Pietre Dure biedt het restauratieproject, dat momenteel gaande is, u ook de gelegenheid om meer te weten te komen over de Florentijnse schilder. De twee instellingen zijn namelijk overeengekomen dat de stellingen, na het einde van de werkzaamheden, nog minimaal twee maanden blijven staan, zodat het publiek de werkzaamheden van dichtbij kan komen bekijken.
Van oktober 2024 tot juli 2025 is er ook een preview van rondleidingen op de restauratielocatie gepland, een geschenk van de Fondazione Cassa di Risparmio Firenze aan een deel van het gebied waaraan haar missie is gekoppeld. Voor dit initiatief is reserveren noodzakelijk, alle informatie vindt u op de website fondazionecrfirenze.it. fondazionecrfirenze.it.
Rinuncia dei beni
Giotto di Bondone, Approvazione della Regola
La Cappella Bardi, Santa Croce, Firenze
Giotto di Bondone, Prova del fuoco davanti al Sultano, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze
Giotto di Bondone, Esequie di san Francesco
Giotto di Bondone, Visioni dell'ascensione di san Francesco
[0] L'opera d'arte fotografata è nel pubblico dominio. [1] Foto di jean louis mazieres, publicato ato sotto la licenza Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic- Creative Commons. [2] Cecilia Frosinini, Le esequie di San Francesco - Giotto, Cappella Bardi, 2013, in "Maestri e capolavori", Edizioni l'Orbicolare | www.academia.edu [Doa.ssa Ccci.lia frosinini, Opificio delle Pietre Dure e Laboratori di Restauro - Direttore Settore Restauro Pttlure Murali. Firenze [3] Fonte: Opera di Santa Croce e Opificio delle Pietre Dure | Giotto e il restauro della cappella Bardi [4] [Anderson -Firenze - Apparizione di S. Francesco a S. Antonio di Padova - Giotto - S. Croce, prima del restauro del 1959, (1930 ca. - 1960 ca. )
analisi tecnico-formale/ bibliografia (Catalogo Generale Anderson 1907, p. 73 [Fondazione Federico Zeri, Archivio fotografico | catalogo.fondazionezeri.unibo.it, publicato sotto la Licenza Creative Commons 4.0]
Bibliografia
Maurizia Tazartes, Giotto, Rizzoli, Milano 2004. ISBN non esistente
Edi Baccheschi, L'opera completa di Giotto, Rizzoli, Milano 1977.
![Toacana ] Galleria di immagini](/titels/albump.gif){kind=small}
_-_WGA09306.jpg#/media/File:Giotto_di_Bondone_-_Scenes_from_the_Life_of_Saint_Francis_-_3._Apparition_at_Arles_(detail)_-_WGA09306.jpg)
![Giotto di Bondone, Apparizione di san Francesco d'Assisi al capitolo di Arles, 1317-1325, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze [Anderson — Firenze - SAnderson — Firenze - Apparizione di S. Francesco a S. Antonio di Padova - Giotto - S. Croce. Prima del restauro del 1959][Fondazione Federico Zeri, Archivio fotografico]](https://lh3.googleusercontent.com/pw/AP1GczNh5FoG7agxAGVZpQ46rLVsJ7TMQ38Afl7kFusczOcGJ1DhvcwNn2f0N1CNP_8nCs-xKRnuGud_1JgFGRazQuzMSaJF87ekP_GGCzDW5L1VhrulR32i=w1400-h1079-p-k)
![Giotto di Bondone, Rinuncia ai beni paterni, parte dei volti a destra prima del ritocco, Cappella Bardi, basilica di Santa Croce, Firenze [foto Ottaviano Caruso]](https://lh3.googleusercontent.com/pw/AP1GczPCyjGC5sCSdj-YHKqFndzIG_m8T3bT9Ho8yHdv5aj2lW66w_yv_pvZHnrHGqocftmb2dG0Y0mn6msebtGAzzjgwD-aliHUcttzM6Tf3c8HB8IKqMlO=w700-h493-p-k)
