Michelangelo Buonarroti, Ontwerptekeningen voor de Dag en Nacht, ca. 1525, Asmolean Museum (Oxford)

Il Giorno is een marmeren sculptuur van Michelangelo Buonarroti, daterend van 1526-1531 en deel uitmaakt van de decoratie van de Nieuwe Sacristie in San Lorenzo in Firenze. Het is een van de vier allegorieën van de delen van de dag en bevindt zich rechts op de sarcofaag van het graf van Giuliano de 'Medici, hertog van Nemours.

Sagrestia Nuova

In opdracht van paus Leo X en kardinaal Giulio de 'Medici (de latere paus Clemens VII) bouwde Michelangelo Buonarroti de Sagrestia Nuova als een grafkapel voor de familie de'Medici. Na de voltooiing (ca. 1524) van de architectonische structuur van de Nieuwe Sacristie creëerde Michelangelo twee monumentale graven voor Giuliano, hertog van Nemours die gestorven was in 1516, en voor Lorenzo, hertog van Urbino, gestorven in 1519.

Voor elk graf maakte Michelangelo drie sculpturen die portretten van de hertogen en Allegorieën van de Tijd voorstellen. Voor de tombe van Giuliano de 'Medici, gezeten in een trotse houding, koos hij Dag en Nacht, Giorno e Notte.
Il Giorno is de enige van de reeks allegorieën die haar rug naar de toeschouwer toekeert. Het beeld is onvoltooid. Zoals gebruikelijk onderzocht Michelangelo de poses door middel van modeltekeningen, die hij meestal uitvoerde in zwart of rood krijt [2].

Ontwerptekening voor de Dag

De zwartkrijtstudie uit het Ashmolean Museum (cat. 46) is de vroegst bekende tekening voor de Dag. Het verschil met andere in de serie is dat het gezichtspunt van deze tekening verder afligt, mogelijk om het algehele effect van de figuur te kunnen beoordelen. De basishouding moet al zijn bepaald omdat slechts minimale wijzigingen zijn aangebracht in de contouren van de figuur. Het grootste verschil ten opzichte van het marmerbeeld is de positie van de rechterarm, waarbij niet de draaiing aan de schouders is gegeven die juist het krachtige gevoel van musculaire torsie oproept. De plaatsing van de andere arm is raadselachtig, tenzij het vage silhouet achter de rug wordt gezien als een hand. De modellering van de torso is bijzonder zacht en atmosferisch dankzij de gedoezelde en samenvloeiende tonen. Michelangelo concentreerde zich op het vastleggen van de grote lijnen van de van bovenaf verlichte vormen, vooral de sterk gespierde schouder en zij [2].
De beeldhouwer bestudeerde niet alleen de pose: de markeringen en lijnen aan de rechterkant van het blad, samen met de aantekeningen 'Cos[c]ia' (dij) en 'S (?)p[alla]' (schouder), suggereren dat hij de proporties van de figuur uitwerkte en het formaat van het voor de uitvoering benodigde blok [2].

Ontwerptekening voor de Nacht  

De andere kant van het blad gebruikte Michelanglo om in zwart en rood krijt vier modelschetsen te maken die betrekking hebben op de figuur van de Nacht.

In een andere modeltekening in zwart krijt voor de Dag uit het Ashmolean Museum (cat. 47) bekeek Michelangelo zijn model van dichterbij, en concentreerde hij zich in het bijzonder op de lichtval over de ribben en spieren van de torso [2].

Ook het Teylers Museum in Haarlem is in het bezit van een bijzondere collectie tekeningen en prenten, met daarin onder meer 25 originele tekeningen van Michelangelo. De Haarlemse modeltekeningen tonen hoe oneindig grondig Michelangelo de pose van het marmeren beeld Giorno onderzocht heeft. Met zwart krijt tast hij de contouren van huid en spieren af, zoekt de juiste lichtinval op vorm en oppervlak. Die vele voorbereidende verkenningen van het lichaam waren net zo noodzakelijk, tijdrovend en veeleisend als het houwen in steen, in het marmer zelf.