De archeologische vindplaats Roselle (Rusellae in het Latijn), waar belangrijke historische bewijzen uit de Etruskische en Romeinse tijd bewaard zijn gebleven, was ooit een belangrijk centrum van de Etruskische beschaving, bekend om zijn rijkdom, handel en artistieke prestaties.

Het archeologische gebied van Roselle, dat ongeveer 11 kilometer ten noorden van Grosseto ligt, bewaart de overblijfselen van de oude nederzetting die hier in de Etruskische en Romeinse tijd onststond. De geografische context was bijzonder gunstig vanwege de bijzondere geografische lgging van de stad. Roselle lag aan het Lago Prile, een grote lagune die in verbinding stond met de zee en die in de Etruskische tijd de huidige Maremma vlakte boven Grosseto besloeg, en beheerste samen met Vetulonia deze binnenzee. De nederzetting ontwikkelde zich vanaf de 7e eeuw v.o.t. volgens een ‘stedenbouwkundig plan’, dat voorzag in de bouw van de woningen op een heuvel in het noorden en de ambachtelijke werkplaatsen op een heuvel in het zuiden. Voor de grotere gebouwen werd een tussenliggende vallei gekozen, die vervolgens het centrum van het stedelijke gebied werd.
Roselle werd organisch bewoond vanaf de eerste helft van de 7e eeuw v.o.t.. Uit deze periode dateert het zogenaamde ‘gebouw met omheining’, een constructie die waarschijnlijk voor openbaar gebruik bestemd was en waarvan de overblijfselen vandaag de dag zichtbaar zijn onder het hedendaagse afdak [7].

Edificio con recinto

Roselle ontwikkelde zich vooral vanaf de 6e eeuw v.o.t., waarschijnlijk ten nadele van de naburige lucumonie zoals Vetulonia, dat tot dan toe de belangrijkste Etruskische stad in de Maremma was, gelegen op de heuvels achter de tegenoverliggende oever van het Prilemeer.
In de 6e eeuw v.o.t., was Roselle al een belangrijk stedelijk centrum, zoals blijkt uit de muren die de twee heuvels waarop de stad lag omsloten. Een recente restauratie (2003-2004), uitgevoerd door de Soprintendenza per i Beni Archeologici della Toscana, heeft het mogelijk gemaakt voor toeristen om een groot deel van het ommuurde circuit te bezoeken.

In de 6e eeuw v.o.t., waren de tussenliggende vallei en de twee heuvels grotendeels verstedelijkt, hoewel ze een verschillende fysionomie behielden. Op de noordelijke heuvel werden vooral privégebouwen gebouwd, zoals blijkt uit de overblijfselen van het Huis van het Impluvium, een van de oudste voorbeelden van een atriumwoning met een impluvium. Op de zuidelijke heuvel waren de ambachtelijke structuren geconcentreerd, zoals blijkt uit de ovens voor het bakken van aardewerk, terwijl in de tussenliggende vallei de meest prestigieuze gebouwen met waarschijnlijk openbaar gebruik werden gerealiseerd, zoals het ‘Huis met twee kamers’, tegenwoordig goed zichtbaar onder het afdaknaast het Edificio con recinto (Gebouw met Omheining).[4]

Opgravingen hebben de muren, verschillende woningen, enkele tempels, straten en tabernae blootgelegd en zo, zij het gedeeltelijk, het oude stadsbeeld gereconstrueerd. Onder de Etruskische gebouwen valt het Huis met Omheining op door zijn oudheid en bijzondere kenmerken. Archeologen hebben hier huiselijk aardewerk, weefgetouwen, spoelen, dierenbotten en sporen van een haard gevonden en zijn geneigd het gebouw te interpreteren als een plaats voor burgerlijke en heilige ceremonies, waaraan de ouderen van de gemeenschap deelnamen.[6]

De Etruskische stad Roselle werd in 294 v.o.t., veroverd door de Romeinen, maar pas in de vroege keizertijd werden er monumentale gebouwen opgetrokken, mede dankzij de vrijgevigheid van machtige lokale families zoals de Viciri en de Bassi die waren opgeklommen tot de rang van senator.
Het amfitheater, gelegen op de noordelijke heuvel, het monumentale complex van het Forum, met de gebouwen ertegenover, zoals de Basiliek van de Bassi met de twee andere kleine apsidale gebouwen aan de noordelijke kant en het Augusteum, de zetel van het College van de Flamines Augustales aan de zuidelijke kant, kunnen teruggevoerd worden tot deze periode. Nog in de eerste helft van de keizertijd werd de Domus dei Mosaici, een typisch voorbeeld van een Romeinse woning met atrium en centraal impluvium, verbouwd met de toevoeging van een echt thermaal bad.[4]

Het Forum

Het Forum (1ste eeuw v.o.t.) is het belangrijkste plein van de Romeinse stad Russelae, en vormde het politieke, religieuze en commerciële centrum van de gemeenschap.
De oostelijke zijde wordt begrensd door de cardo maximus, de Romeinse weg waar de groeven die de wielen van de strijdwagens hebben achtergelaten nog duidelijk zichtbaar zijn. De cardo maximus eindigt op een ongebruikelijke manier op het punt waar hij samenkomt met de decumanus en er een rechte hoek mee vormt, misschien om belangrijke reeds bestaande stedelijke Etruskische structuren te respecteren. Aan de westkant daarentegen kijkt het plein schilderachtig uit over de vlakte.

Later, rond 120 na C., werden de openbare baden gebouwd, die vandaag nog te zien zijn op de hellingen van de noordelijke heuvel. Bewijs van de duidelijke economische opleving, bevorderd door het beleid van Rome, is de reeks beelden gewijd aan de keizerlijke familie die gevonden werden in het Augiusteum, in de zetel van het College van de Flamines Augustales, priesters belast met de cultus van de keizer. De indruk van een redelijk vitale stad, tenminste in de loop van de 1e eeuw na Christus, wordt bevestigd door de ontdekking van een tweede beeldenreeks in de basilica dei Bassi. In de jaren 1960 en 1980 brachten archeologische onderzoeken ongeveer 40 marmeren erebeelden uit de 1e eeuw aan het licht, die de openbare gebouwen van de stad versierden. Deze beelden bevinden zich nu in het Museo archeologico e d'arte della Maremma in Grosseto. Een vijftal kopieën van deze beelden staan nu in de ruïnes, op de plaats waar ze opgegraven werden.

Archeologisch Park van Roselle: centrale zone (gezien vanuit het noorden)

Links van de Romeinse weg Cardo Maximus: de basiliek,

Rechts van de Cardo Maximus: het Forum, (overdekt:) het huis met twee kamers en het Etruskisch huis met een omheining.
Daarachter de kleine tempel il Tempietto,, en het Augusteum, de zetel van Flamines Augustales. Daarachterde Domus dei Mosaici, het 'Huis van de Mozaïeken'.

 

In de late keizertijd was Roselle onderhevig aan verval en de architectonische complexen werden meestal hergebruikt, waardoor hun uiterlijk en hun oorspronkelijke functie veranderde [5].

De elegante Domus dei Mosaici verloor zijn residentiële karakter in de 4e eeuw na C. en in de ruimtes werd een smederij gevestigd die metalen voorwerpen recycleerde en opnieuw goot. Dit is niet de enige aangetoonde renovatie: de thermische baden van Hadrianus werden omgevormd tot een vroegchristelijke kerk. Roselle werd in 1138 verlaten toen de bisschopszetel per decreet naar Grosseto werd verplaatst [7].

Het decreet betekende het einde van de civitas van Roselle, die vanaf dat moment de naam castrum kreeg, de Latijnse benaming voor een Romeins legerkamp.
Geleidelijk aan werd Roselle verlaten en gereduceerd tot ‘een wilde eenzaamheid van stenen en doornstruiken - hol van de vos en het zwijn, de slang en de hagedis - alleen bezocht door de herder en de herder....’. Dit is hoe George Dennis, een Engelse diplomaat en geleerde uit de 19e eeuw, het zag tijdens een bezoek aan de Maremma[5].