Roselle was ooit een belangrijk centrum van de Etruskische beschaving, bekend om zijn rijkdom, handel en artistieke prestaties. De archeologische vindplaats Roselle (Rusellae in het Latijn), waar belangrijke historische bewijzen uit de Etruskische en Romeinse tijd bewaard zijn gebleven, ligt zo'n tien kilometer ten noorden van Grosseto.

Roselle werd in 294 v.o.t. veroverd door de Romeinse consul Lucius Postumius Megellus. Rome koloniseerde normaal gesproken veroverde gebieden, maar in het geval van Roselle gebeurde dit slechts gedeeltelijk, de structuur van de stad werd enkel vergroot. Roselle heeft daarom delen die Etruskisch zijn en delen die typisch Romeins zijn, zoals het amfitheater, het forumcomplex, de Basilica dei Bassi, de Domus dei Mosaici, en de thermische baden.

Domus dei Mosaici

Dit gebouw staat bekend als de Domus dei Mosaici, een Romeinse woning van het atriumtype met een centrale binnenplaats en een bassin voor het opvangen van water. In het zuidelijke deel bevonden zich de baden met mozaïekvloeren. Aan de westkant keek een zuilengalerij (peristyle) uit over de vallei. De eerste sporen van het huis dateren uit de late Republikeinse periode. Na een uitgebreide verwoesting in 90-80 v.o.t. werd het vergroot en gerestaureerd en verrijkt met drie standbeelden van Tiberius, Livia en Drusus Minor. Deze beelden bevinden zich nu in het Archeologisch Museum van Grosseto.

De Domus dei Mosaic bevindt zich in het zuidelijke deel van het Forum, met een ingang aan de cardo maximus,(hier rechts in beeld). Het een typisch voorbeeld van een Romeinse woning. De eerste bouwfase dateert uit de late republikeinse tijd, maar het gebouw werd in latere periodes gerestaureerd en verbouwd. De ingang opent zich op de geplaveide weg, vanwaar men via de vestibule het atrium betreedt met een centraal impluvium. Rechts en links bevinden zich zijkamers (alae) en aan het einde het tablinum.  Aan de achterkant van de domus opent de peristyle, die schilderachtig uitkijkt over de vallei.

Later, in de Tiberisch-Claudische periode, werden kleine baden toegevoegd in het zuidelijke deel van de domus; we kunnen, in de volgende volgorde, de kamers onderscheiden die gebruikt werden als frigidarium, tepidarium, calidarium en laconicum, naast enkele dienstvertrekken.
Interessant is de bouwtechniek, waarbij kalk als bindmiddel voor het metselwerk gebruikt werd, een bouwtechniek die bijna niet voorkwam in de Rosellaanse constructies uit de vorige eeuw. De vloerbedekkingen zijn van verschillende typen: mozaïeken met zwarte en witte tesserae, in opus sectile, terwijl in een van de warme kamers van de baden nog tweeledige bakstenen liggen.
In de 3e-4e eeuw na C. werd er in de domus een smederij geïnstalleerd. Deze keuze werd waarschijnlijk ingegeven door de beschikbaarheid van water dat geleverd werd door de thermale leidingen; deze aanwezigheid verklaart ook de talrijke vondsten, bestaande uit metalen fragmenten van voorwerpen die door plunderaars werden geroofd.

Een kleine geschiedenis

Tijdens de vierde tot de derde eeuw v.o.t. werd de geschiedenis van de stad Roselle, net als die van andere steden in Zuid-Etrurië, gekenmerkt door de dreiging van de Romeinse expansie: de controle over de Tyrreense zeekust was in feite onmisbaar voor Rome, toen het zich voorbereidde op het conflict met de Carthagers die langs de kust van Sardinië waren gelegerd.
De verovering van Roselle in 294 v.o.t., waarover de Romeinse geschiedschrijver Livy vertelt, was wreed en ongetwijfeld traumatisch. Vanaf dat moment was Roselle gedwongen een aan Rome geallieerde stad (civitas foederata) en als zodanig verschijnt het negentig jaar later in Livy's verhaal, toen het hout en graan bijdroeg aan de militaire campagne tegen Hannibal.
Tegen die tijd was de stad hersteld van het trauma van de verovering: tussen het einde van de derde en het begin van de tweede eeuw v.o.t. bepaalde de bouw van openbare en privégebouwen de transformatie en in veel opzichten de vernietiging van de Etruskische nederzetting, vooral in het noordelijke gebied.
Op de noordelijke heuvel werd een luxueus huis gebouwd dat dateert van halverwege de derde tot in de tweede eeuw v.o.t.. We weten niet wie er woonde: het kan een Romein zijn geweest, naar de stad gestuurd met een controlerende administratieve agenda, of eerder een inwoner van Roselle, die loyaliteit had getoond aan Rome, en in ruil daarvoor privileges en misschien commissies ontving. Het gebouw werd aan het begin van de eerste eeuw verlaten als gevolg van een brand die het dak deed instorten [7].

Roselle zou, net als andere steden in Etrurië zoals Fiesole, Volterra, Talamone en Vetulonia, steun kunnen hebben gegeven aan Marius, leider van de partij van de populares, die tegen Silla vocht. De sporen van een brand, zichtbaar in dit huis maar ook in andere delen van de stad, getuigen waarschijnlijk van de herovering van Roselle door Silla [7].

Area archeologica di Roselle, Domus dei Mosaici

De ‘Domus dei Mosaici’ is een van de woningen van de thermen die zijn genoemd naar de buitengewone mozaïekvloeren.
Dankzij opgravingen, uitgevoerd tussen 1974 en 1982, kon de Domus, gesticht tussen 80 en 60 v.o.t. en op verschillende manieren gereconstrueerd in de Julio-Claudiaanse periode, de periode waarin de eerste thermale baden werden gebouwd, bijna in zijn geheel worden blootgelegd en onderzocht.
Een reeks verhoogde kamers, gerangschikt langs de zuidkant van het atrium, vormt de thermale sector van de domus die toegankelijk is via drie treden vanaf het atrium zelf.
De eerste ruimte die je tegenkomt, oorspronkelijk smal en langwerpig, werd in latere tijden in tweeën gedeeld door een tussenmuur, waardoor een deel van de mozaïekversiering van de vloer aan het zicht werd onttrokken. Het losmaken en de verplaatsing van het mozaïek voor restauratie maakte het mogelijk om niet alleen de aanwezigheid van onderliggende levensfasen te verifiëren, maar ook van twee voorbereidende lagen, de eerste bestaande uit een caisson van stenen, de tweede uit een bed van kalk van ongeveer 5 cm. Boven de zwart-witte mozaïek tesserae, van discrete grootte, aangebracht door stedelijke arbeiders om ontwerpen te componeren afgeleid van modellen die circuleerden in Ostia en Rome, zeer frequent in de decoraties van publieke en private baden.
Tussen de gestileerde golven zwemmen een nijlpaard bereden door Neptunus met een speer, een geit en een stier met een vissenstaart en nog een nijlpaard bereden door Nereïde, een vis en een paling [5].

Aan een uiteinde van de mozaïekvloer (rechts op de foto hierboven) bevindt zich een rechthoekig paneel met twee pinwielen met de zogenaamde Salomonsknoop in het midden.
Verbonden met het frigidarium is een klein koudwaterbassin met een monochrome vloer en een zitting die oorspronkelijk bedekt was met platen marmer van Luna. Het water kwam uit het bassin via een loden pijp in de afvoer van het frigidarium. Een halfronde apsis suggereert een decoratie in de vorm van een klein nymphaeum, met een of meer beelden, van waaruit het water het bassin vulde.
Het frigidarium kon ook vanaf de straat worden betreden via een ruimte geplaveid met gemerkte tweevoeters, geflankeerd door een latrine.
Vanuit het frigidarium komt men in het tepidarium met een geometrisch versierde vloer, omzoomd door een zwarte band en met een ingewikkeld en verfijnd systeem van in elkaar gestrengelde cirkels die ellipsen vormen die op hun beurt zijn ingeschreven in omtrekken [5].

Het tepidarium (tepidus = Latijn voor 'lauw-warm') is een warme ruimte in Romeinse baden, bedoeld voor ontspanning en voorbereiding op de hete of koude baden. De verwarming gebeurde door middel van een vloerverwarmingssysteem, het zogenaamde hypocaustum. Zowel de vloer als de wanden werden zo zeer gelijkmatig verwarmd. De hierdoor constante temperatuur, van ruim 30 graden Celsius met een lage luchtvochtigheid, creëerde zo een aangename verblijfsruimte.
Deze kamer heeft, net als de andere, een vloer van terracotta planken die rusten op trachyte suspensurae om warme lucht te laten circuleren en heeft rechthoekige buizen op de muren.

Het thema dat in het mozaïek wordt uitgebeeld verandert volledig in de volgende ruimte, die wordt geïnterpreteerd als een laconicum, d.w.z. een ruimte die bedoeld is voor de sauna en waaraan nog een klein zwembad vastzit.
Hier, in een rotsachtig landschap, lanceert een katachtige zich op een paard, terwijl twee anderen, waarvan er één omkeert, in verschillende richtingen vluchten. In het midden van het decor bevindt zich waarschijnlijk een rots waaruit een gestileerde bron ontspringt.
De verandering van temperatuur en gebruik van de kamers lijkt dus ook te worden benadrukt door de afgebeelde thema's, de mariene setting van de koelere kamers en het caldarium, en de aardse en exotische setting die wordt voorgesteld voor de meer verwarmde kamer [5].