De Basilica di Santa Croce (of de Kerk van het Heilig Kruis), gelegen aan het Piazza Santa Croce wordt beschouwd als een van de mooiste gotische basilieken van Italië. Naast de basiliek lag ook een van de grootste kloosters van Firenze. Net als in Santa Maria Novella werden de kamers het klooster van vanaf het einde van de achttiende eeuw geleidelijk geseculariseerd en bestemd voor ander gebruik.
Deze kerk herbergt naast vele kunstschatten ook de graven van verschillende beroemde Italianen zoals Leon Battista Alberti, Lorenzo Ghiberti, Niccolo Machiavelli en Dante Alighieri. Op de tegengevel van Santa Croce valt het grafmonument op van Giovanni Battista Niccolini. Op zijn graftombe staat het beroemde beeld Libertà della Poesia van Pio Fedi.
Maar de bekendste praalgraven in Santa Croce zijn het graf van de kunstenaar Michelangelo en het graf van de wetenschapper Galileo Galilei.

Il refettorio

Het meest monumentale deel van het kloostercomplex, is de voormalige refter met het cenacolo van Tadeo Gaddi. Deze monumentale ruimte werd al op 2 november 1900 ingericht als museum onder leiding van Guido Carocci, waar al een depot van kunstwerken bestond, deels afkomstig van de vernielingen van de historisch centrum van de periode van de restauratie van Firenze.

Basilica di Santa Croce, refettorio, L'Ultima Cena e l'Albero della Vita, del Taddeo Gaddi, dopo l'alluvione del 1966 [Foto di David Lees, 1966]

L'Albero della Vita, Ultima cena en storie sacre (1355) is een groot fresco van Taddeo Gaddi. Het fresco uit 1335 bevindt zich op de westelijke muur van het refettorio (de refter) van de basiliek van Santa Croce in Firenze. Het is een van meest indrukwekkende werken van Taddeo Gaddi.

Door de schade die werd veroorzaakt door de overstroming van 1966 moest het enorme fresco worden losgemaakt en verplaatst naar het restauratieatelier. Dit werd in oktober 1967 uitgevoerd in een van de meest gedurfde operaties in de geschiedenis van de restauratie. Het fresco werd in december 1968 weer teruggeplaatst [4].

Albero della Vita

Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (1336-1366 circa), Basilica di Santa Croce, Firenze [2]

De scène van het Laatste Avondmaal was een echte Florentijnse traditie die in vele kloosters van de stad voorkwam. In de voormalige refter van het Franciscaner klooster van Santa Croce schilderde Taddeo Gaddi zijn Laatste Avondmaal onder de grote Levensboom.

Taddeo Gaddi, een leerling van Giotto, wijdde zich er met passie aan gedurende een periode van ongeveer dertig jaar, tussen 1334 en 1366. Wat je het meest sprakeloos achterlaat, nog voordat je de Caena Domini hebt kunnen vinden, is een soort gigantische 'kerstboom' vol letters en inscripties.
Gaddi verbeeldt hier de Kruisiging, of beter gezegd, een theologische reflectie op dit delicate thema. Het kruis is het hart van de geschiedenis, het is de levensboom en het centrum van een heilsboodschap die aan de profeten werd verkondigd via de cartouches die zich vanuit het heilige hout vertakken. Christus stierf om te incarneren in het mysterie van de eucharistie, dat in het lage register wordt afgebeeld tijdens het Laatste Avondmaal. Het thema is verbeeld op het moment waarop Jezus het verraad van een van de apostelen aankondigt. Judas wordt van achteren afgebeeld, geïsoleerd van de rest van zijn metgezellen, zodat de kijker hem onmiddellijk kan herkennen. De tafel, afgebeeld in een nog rudimentair perspectief, is eenvoudig gedekt met een paar gebruiksvoorwerpen, waaronder kruisjes, messen en brood. 

Een restaurator werkt aan het Laatste Avondmaal fresco van Taddeo Gaddi in het Reffettorio in Santa Croce [5]

Het tafereel werd ernstig beschadigd tijdens de overstroming, waardoor delen van het fresco verloren gingen.Het water bereikte in het Refettorio een hoogte van vijf meter. Dit is ongeveer de hoogte van de tweede geschilderde horizontale band. Die band is ongeveer vijf meter hoog: dat is waar het water die nacht van 4 november 1966 binnenstroomde en ook onherstelbare schade toebracht aan Cimabue's beroemde kruisbeeld dat in die tijd hier werd tentoongesteld.