Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (particolar di San Bonaventura da Bagnoregio ), Basilica di Santa Croce, Firenze

Taddeo Gaddi, Albero della Vita, basiliek van Santa Croce, Firenze

L'Albero della Vita, Ultima cena is een groot fresco van Taddeo Gaddi (1300-1366) uit 1355 in de refter van het voormalige klooster van Santa Croce in Firenze. Het is een van zijn meest indrukwekkende werken, met de voorstelling van de Albero della Vita of Levensboom, een Laatste Avondmaal en vier scenes in verband met het kloosterleven en de Franciscaanse heiligen.

Het onderwerp van de Kruisboom is typisch Franciscaans en is geïnspireerd op Lignum Vitae van San Bonaventura da Bagnoregio, een ascetisch boekje met meditaties over het leven van Christus (3).
Onder de personages aan de voet van de boom schilderde Taddeo een bijzondere voorstelling van Bonaventura zittend, betrapt tijdens het mediteren terwijl hij het begin van zijn verhandeling schrijft (waarin de inscriptie O crux frutex salvificus te zien is). Net als de staande heiligen is hij voorzien van een nimbus [4].

Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (particolare), Basilica di Santa Croce, Firenze [1]

We kunnen de cartigli of cartouches van de twaalf profeten in volgorde lezen (van links naar rechts, van onder naar boven):

I Pedes meos subverterunt et oppresserunt. Iob (Giobbe 30,12)

II Afacie eius contremuit terra moti sunt celi. Yoel (Gioele 2,10)

III Ecce ego mitto angelus meu et preparabi (Malachia 3,1)

IV Ero mors tua ero mors tuus inferne. Osee (Osea 13,14)

V Foderu(n)t manus mea set (sic) pedes meos. Davit (Davide, Salmi 22,17)

VI In monte sion erit salvation[em] et erit santus. Abdias (Abdia 1,17)

VII Quid sunt plage i(n) manuum tuarum. Zacarias (Zaccaria 13,6)

VIII Afacie eius contremuit terra moti sunt cel[i] (Gioele 2,10)

IX Sole nube tegam et luna no(n) dabit lum(en) suu(m). Ezechiel (Ezechiele 32,7)

X Tradidit in mortem anima suam. Isaias (Isaia 53,12)

XI Christus domin(us) capt(us) est in potis [peccatis nostris]. Ieremias (Geremia, Lamentazioni
4,20)

XII Fac s(er)petem eneum et pone eus pro signo (Mosè, Numeri 21,8)[4].

Zoals over het algemeen gebeurt bij deze iconografie, is de epigrafische symboliek erg rijk. In het tekstvak boven het kruis staat de inscriptie die verwijst naar Christus, Iesus nazarenus rex iudeorum. In het bovenste deel van het schilderij, nog steeds op de centrale as, staat het traditionele citaat van de apocalyptische passage Lignum vitae i (n) medio paradisi afferens fruct (us) XII.
Minder gebruikelijk in de monumentale weergave van de Lignum vitae, is de aanwezigheid van de vier evangelisten die een boekrol dragen met citaten uit hun respectievelijke bijbelse teksten.
De twee evangelisten onderaan zijn Lucas en Johannes:

I Lucas fuit i(n) diebus herodis regis sacerdos quida nomine Sac[arias] (Luca 1,5)

II In princinio (sic) erat verbum et ve(r)bum erat apud deum et deu[s] erat (Giovanni 1,1) [4]

Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (particolari), Basilica di Santa Croce, Firenze [1]

Bonaventura was een Italiaanse franciscaanse theoloog en filosoof. In het tijdvak 1257-1273 was Bonaventura generaal van de franciscanen. Hij schreef in die hoedanigheid het officiële heiligenleven van Franciscus van Assisi, de stichter van de franciscanen. Zelf wordt Bonaventura vaak als tweede stichter van zijn orde gezien. Hij reorganiseerde de orde onder andere door studie tot een vast element te maken.
Bonaventura stierf op 53-jarige leeftijd in 1274, in hetzelfde jaar als Thomas van Aquino. Samen worden zij beschouwd als de grootste theologen uit de scholastiek.


Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (particolare con la Vergine sorretta dalle pie donne e san Giovanni Evangelista, posto sulla sinistra dell'Albero della Vita), Basilica di Santa Croce, Firenze	Taddeo Gaddi, Lignum vitae, particolare con sant’Antonio di Padova, san Domenico e san Ludovico di Tolosa, Santa Croce, Firenze	Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (1336-1366 circa), Basilica di Santa Croce, Firenze

Museo Santa Croce: Taddeo Gaddi, Albero della Vita, Ultima cena (1336-1366 circa) - Bezoek is betalend, je koopt een ticket voor het volledige complex van Santa Croce. Piazza di Santa Croce, 30/15 Bekijk hier de openigsuren. In het museum Museo dell'Opera di Santa Croce, in de tweede kruisgang van de kerk, zijn diverse kunstschatten te zien, o.a. de gerestaureerde, crucifix van Cimabue uit 1287-1288 de gerestaureerde fresco's van Het Laatste Oordeel van Andrea Orcagna de fresco's De boom van het Kruis en Het Laatste Avondmaal van Taddeo Gaddi uit 1333 de illustratie van Legno della vita, een tekst van de franciscaanse heilige Bonaventura, vervaardigd door Taddeo Gaddi Saint Louis van Toulouse, (1423-1425), een verguld bronzen beeld van Donatello Het laatste avondmaal in Firenze \| Wandeling langs de mooiste cenacoli in Firenze		Plattegrond van de Basiliek Santa Croce in Firenze (N° 2 is het Refettorio)
Bibliografie Anna C. Esmeijer, L'Albero della vita di Taddeo Gaddi. L'esegesi geometrica di un'immagine didattica, Ed.EDAM, 1985. Damien Wigny, Au coeur de Florence : Itinéraires, monuments, lectures, 1990 Le vite de' più eccellenti pittori, scultori ed architettori, Volume 1, by Giorgio Vasari, Editor G. C. Sansoni, (1906); page 609. Guida d'Italia, Firenze e provincia ("Guida Rossa"), Edizioni Touring Club Italiano, Milano 2007. C. Acidini Luchinat e R. C. Proto Pisani (a cura di), La tradizione fiorentina dei Cenacoli, Calenzano (Fi), Scala, 1997, pp. 120 – 122. A. Labriola, Taddeo Gaddi, voce del Dizionario Biografico degli Italiani, 51, Roma, Istituto della Enciclopedia Italiana, 1998, 168-173. Ladis, A., ?Taddeo Gaddi Critical reappraisal and catalogue raissonné,? University of Missouri Press, Columbia 1982 66; Borsook, E., ?The mural painters of Tuscany From Cimabue to Andrea del Sarto, Clarendon Press Oxford 1980 Alessandro Simbeni, Gli affreschi di Taddeo Gaddi nel refettorio: programma, committenza e datazione, con una postilla sulla diffusione del modello iconografico del Lignum vitae in Catalogna, in Santa Croce. Oltre le apparenze, [Andrea G. De Marchi, Giacomo Piraz (Publ.)], Gli Ori, 2011

[1] Foto di Sailko, licenziato in base ai termini della licenza Creative Commons Attribuzione 3.0 Unported. [2] [3] H. Thode, Franz von Assisi und die Anfänge der Kunst der Renaissance in Italien, Berlin 1885 (19042; trad. it. Francesco d'Assisi e le origini dell'arte del Rinascimento in Italia, a cura di L. Bellosi, Roma 1993). [4] Alessandro Simbeni, Gli affreschi di Taddeo Gaddi nel refettorio: programma, committenza e datazione, con una postilla sulla diffusione del modello iconografico del Lignum vitae in Catalogna, in Santa Croce. Oltre le apparenze, [Andrea G. De Marchi, Giacomo Piraz (Publ.)], Gli Ori, 2011, p. 115.
° This article incorporates material from the Wikipedia articles Albero della Vita and Bonaventura , published under the GNU Free Documentation License.