De Basilica di Santa Croce (of de Kerk van het Heilig Kruis), gelegen aan het Piazza Santa Croce wordt beschouwd als een van de mooiste gotische basilieken van Italië. Naast de basiliek lag ook een van de grootste kloosters van Firenze. Net als in het klooster van Santa Maria Novella werden de kamers vanaf het einde van de achttiende eeuw geleidelijk geseculariseerd en bestemd voor ander gebruik.

Il refettorio

Het meest monumentale deel van het kloostercomplex, is de voormalige refter met het cenacolo van Tadeo Gaddi. Deze monumentale ruimte werd al op 2 november 1900 ingericht als museum onder leiding van Guido Carocci, waar al een depot van kunstwerken bestond, deels afkomstig van de vernielingen van de historisch centrum van de periode van de restauratie van Firenze;
De zogenaamde Risanamento di Firenze was een periode tussen 1865 en 1895 toen een groot deel van het historische centrum ingegeven door nieuwe economische en sociale behoeften ingrijpende veranderingen onderging.
In de veertiende-eeuwse refter worden belangrijke kunstwerken bewaard, waaronder het beroemde kruisbeeld van Cimabue, een cruciaal werk in de overgang van Byzantijnse naar moderne schilderkunst, en het grote symbool van de overstroming van 1966 die het werk ernstig beschadigde. Ondanks de restauratie is het picturale oppervlak grotendeels verloren gegaan.

Cimabue, Crocifisso, 1280, basilica di Santa Croce, Firenze

L'Albero della Vita, Ultima cena en storie sacre (1355) is een groot fresco van Taddeo Gaddi. Het fresco uit 1335 bevindt zich op de westelijke muur van het refettorio (de refter) van de basiliek van Santa Croce in Firenze. Het is een van meest indrukwekkende werken van Taddeo Gaddi.

Albero della Vita

Taddeo Gaddi, Albero della Vita, (1336-1366 circa), Basilica di Santa Croce, Firenze [1]

Voor de Kruisboom putte Taddeo uit een iconografie die zijn beste voorbeeld heeft in de Levensboom van Pacino di Buonaguida.

Tot dan toe was de combinatie van deze onderwerpen ongebruikelijk: waarschijnlijk waren het de broeders zelf die het decoratieve schema, als de summa van de franciscaanse theologie, hebben uitgewerkt.

De scène van het Laatste Avondmaal was een echte Florentijnse traditie die in vele kloosters van de stad voorkwam. In de voormalige refter van het Franciscaner klooster van Santa Croce schilderde Taddeo Gaddi zijn Laatste Avondmaal onder de grote Levensboom.

Op de muren van het Refettorio zijn vervolgens zes fragmenten van fresco's van Andrea Orcagna te zien. Zij werden gevonden onder de 16e-eeuwse pleister in het rechter schip van de kerk. Waarschijnlijk waren ze ernstig beschadigd door de overstroming van 1557. Vasari die een grote bewonderaar was van de oude Florentijnse meesters zou dit oudere werk dat getuigde van grote stilistische vernieuwing, niet met een pleisterlaag bedekt hebben. De gevonden fragmenten zijn opmerkelijk vanwege de krachtige en dramatische vertelling in de scènes, met een kleurrijke beeldtaal en een grote expressie in de portretten. Er is een Trionfo della Morte, een Giudizio universale (Laatste oordeel) en een fragment van het Inferno.
Andere fresco's uit de 15e en 15e eeuw zijn de verminkte lunette Compianto (de klaagzang) van Taddeo Gaddi, en het uitzicht op de stad Firenze bij de aankomst van de franciscanen in Firenze, een fresco van Giovanni del Biondo, waar je de piazza del Duomo kunt herkennen rond 1380, met de Arnolfiaanse gevel van Santa Maria del Fiore.

Frammento di Andrea Orcagna, Giudizio universale, Refettorio Santa Croce

Giovanni del Biondo, veduta della città di Firenze nella Venuta dei Francescani a Firenze, Museo dell'Opera di S. Croce a Firenze [1]

Het fresco dat oorspronkelijk op de buitengevel van het klooster aan het plein stond, toont de aankomst van de minderbroeders in Firenze. De stad is stad herkenbaar door het Baptisterium en de gevel van de Duomo. Daarnaast schildert Giovanni het interieur binnen een grote rechthoek en rechts de klokkentoren van Giotto en de Loggia del Bigallo. De scene herinnert aan de aankomst van de minderbroeders in 1208 in Firenze. Ze werden aanzien voor bedelaars, maar weigerden de hen aangeboden aalmoezen en verklaarden dat ze arm waren naar keuze [2].

Donatello, La statua di San Ludovico di Tolosa

Het standbeeld van San Ludovico di Tolosa is een krachtig werk van Donatello. Het een van de weinige beelde in verguld brons van de grote Florentijnse beeldhouwer (1423-1424), aanvankelijk gemaakt voor een nis door Orsanmichele, maar later verdrongen door de ongeloof van San Tommaso di Verrocchio in 1487 en meer dan drie en een halve eeuw geplaatst in het midden van de onvoltooide gevel van Santa Croce. Het standbeeld van Donatello was een van de eerste grote bronzen beelden sinds de oudheid, hoewel er verschillende stukken waren geassembleerd om vergulden te vergemakkelijken. Levendig is het contrast tussen het hoofd en de hand, gebeeldhouwd met delicaat realisme, en de zwaarte van het gordijn dat het hele lichaam verbergt.

De heilige wordt voorgesteld als een jonge bisschop, met een fijne mijter en staf, terwijl hij met zijn rechterhand zegent. Hij draagt ??bisschopshandschoenen en de habijt van de monnik, waarboven een zware mantel hangt.
Het beeld is gemaakt met de verloren wastechniek. Het beeld werd in waardoor verschillende afzonderlijke stukken gemaakt die vervolgens geassembleerd werden. Het was het eerste grote werk dat in de moderne tijd met deze techniek werd gecreëerd. Donatello zou vanaf dan steds vaker van deze techniek gebruik maken.°

Donatello, San Ludovico di Tolosa, Bronzo dorato, Museo di Santa Croce, Firenze

Sempre nel refettorio, vicino alla porta della seconda sala, si trova l'affresco staccato dei Santi Giovanni Battista e Francesco, frammento di un'opera più ampia, nel tipico stile luminoso di Domenico Veneziano, con influssi di Andrea del Castagno (al quale era anche stata attribuita). Si trovava originariamente nel coro e poi sulla parete della navata destra della chiesa.

Qui sono inoltre state esposte le diciannove pale (dipinti su tavola o su tela) danneggiate durante l'alluvione e ricollocate solo nel 2006, al termine di un lungo e capillare lavoro di restauro.

Opere:

Madonna col Bambino e santi di Nardo di Cione,

Incoronazione della Vergine di Lorenzo di Niccolò,

Polittico di san Giovanni Gualberto di Giovanni del Biondo,

Santi Giovanni Battista e Francesco, un affresco staccato (190x115 cm) di Domenico Veneziano,
databile al 1454, dal tramezzo della basilica di Santa Croce

San Jacopo di Lorenzo Monaco,

San Bernardino da Siena di Rossello di Jacopo Franchi,

San Bonaventura di Domenico di Michelino,

Deposizione dalla Croce di Francesco Salviati (che ha subito un recupero quasi miracoloso, dopo che fu ritrovata dilaniata a pezzi),

Discesa di Cristo al Limbo di Agnolo Bronzino (in seguito al restauro sono stati scoperti dei dettagli "scabrosi" di demoni, censurati in antico),

Trinità del Cigoli (1592)°.

 

Maso di Banco

Maso di Banco, Incoronazione della Vergine, 1335-50 ca., Santa Croce, Firenze [1]

Op basis van de fresco’s over het leven van Paus Sylvester I in de Santa Croce basiliek, die Maso di Banco maakte in opdracht van de bankiersfamilie Bardi di Vernio, werd een aantal werken aan hem toegeschreven. Naast de fresco’s over het leven van Paus Sylvester I in de Cappella Bardi di Vernio (de vijfde kapel links van het hoofdaltaar), is er een fresco met de Opstanding en het Laatste Oordeel in de grafnis voor Bettino de’Bardi, en een lunette met een Kroning van Maria boven een zijdeur in de Santa Croce. Dit laatste fresco is nu te bewonderen in het Museo dell’Opera di Santa Croce.

Pas vijftig jaar nadat het schilderij tijdens de grote overstroming van de Arno in Florence op 4 november 1966 zwaar werd beschadigd en uit Santa Croce verdween was het Laatste Avondmaal van Giorgio Vasari in 2016 weer te bewonderen in het Museo dell'Opera di Santa Croce.

Voor november 1966 schitterde het schilderij in een van de zalen van het Museo dell’Opera di Santa Croce.

Het schilderij van Vasari was een van de meest beschadigde kustwerken tijdens de overstroming van 1966. Het paneel zat het grootste deel van een dag ondergedompeld in de stijgende modder- en waterstromen en werd urenlang blootgesteld aan zowel vuil als puin dat werd meegenomen door de Arno. Na de overstroming belandde het werk samen met ontelbaar veel andere kunstwerken in een depot van de Soprintendenza in San Marco.
Pas in 2016, na een zorgvuldige restauratie door de Opificio delle Pietra Dure e Laborative di Restauro (OPD), samen met steun van verschillende andere organisaties, was het werk na vijftig jaar (!) opnieuw in volle glorie te bewonderen.
Tegenwoordig is het monumentale paneelschilderij voorzien van een contragewicht waarmee het werk kan worden verhoogd of verlaagd in het geval van een nieuwe zondvloed.

Basilica di Santa Croce, refettorio, L'Ultima Cena e l'Albero della Vita, del Taddeo Gaddi, dopo l'alluvione del 1966 [Foto di David Lees per lar rivista Life] [3]