Le Storie della Vera Croce (de geschiedenis van het ware kruis) van Piero della Francesca, De overwinning van Constantijn over Maxentius, Capella Bacci in de Basilica di San Francesco, Arezzo

De overwinning van Constantijn over Maxentius

De slag bij de Milvische brug, soms slag bij de pons Milvius genoemd, vond plaats op 28 oktober 312 tussen de legers van de keizers Constantijn I en Maxentius. De slag werd gewonnen door Constantijn. Het is een belangrijke veldslag in de Romeinse geschiedenis. Beroemd is de uitspraak van Constantijn dat hij de overwinning aan de God van de christenen te danken had.

Piero verwerkt in deze episode belangrijke politieke gebeurtenissen uit zijn tijd. Paus Pius II plande in deze periode een kruistocht tegen de Turken. Alle vroegere pogingen om de Westerse en Oosterse christelijke kerk te verenigen waren mislukt. Constantinopel viel onder de aanvallen van de Turken in 1453, een jaar vóór het begin van de realisatie van deze cyclus van fresco's.

Het fresco heeft ondanks zijn staat van verval veel grandeur behouden. De twee vijandelijke legers worden gescheiden door de vallei van de Tiber. Links zien we het leger dat geleid wordt door Constantijn. Tussen zijn vingers houdt hij een klein ivoren kruis. Daaronder zien we de Boom van Wijsheid in de Tuin van Eden. Het kleurgebruik is zo verfijd dat zelfs de meest vluchtige en immateriële details, zoals de lichtreflectie op de harnassen, de schaduwen van de paardenhoeven op de grond, de bijna transparante open hemel met zijn wolken, het fresco een natuurlijke glans geven. Beide legers staan tegenover elkaar in een schitterende parade waarbij het gevecht zelf is weggelaten. De afwezigheid van beweging geeft de steigerende paarden en de schreeuwende strijders a.h.w. een status van onsterfelijkheid. Het is een roerloosheid die wel meer fresco's in deze cyclus kenmerkt.

Onder de vorige iconografieën van de Legende van het ware kruis waarop Piero waarschijnlijk is geïnspireerd, kunnen we de fresco-cyclus van Agnolo Gaddi in Santa Croce in Firenze en een fresco van Parri di Spinello in de abdijkerk van Arezzo vermelden, waarvan het museum van de stad een fragment bewaart. Ook de cyclus die Masolino di Panicale schilderde in de chiesa di Santo Stefano degli Agostiniani in Empoli, was Piero misschien niet onbekend. Piero's fresco De droom van Constantijn vertoont enkele gelijkenissen met de sinopia tekening van Masolino.
Het fresco herinnert natuurlijk ook aan de veldslagen van Paolo Uccello, de Battaglia di San Romano, waarbij het leger van Firenze de troepen van Siena versloeg. Het meesterwerk bestaat uit drie paneelschilderijen die elk een ander uur van de veldslag beschrijven en waarin Ucello het gedurfde en experimentele gebruik van het perspectief demonstreert dat hem beroemd maakte. Er zijn duidelijke overeenkomsten in de compositie van beide kunstwerken, en in het bijzonder de verticaliteit van de lansen en geheven zwaarden. Ook het momentum dat de troepen van Constantijn lijkt te bezielen herinnert aan de extase van de krijgers van Uccello.