Michelangelo, Riviergod (Dio fluviale), 1524 circa, Palazzo dell'Arte dei Beccai, Firenze

In opdracht van paus Leo X en kardinaal Giulio de 'Medici (toekomstige Clemens VII), bouwde Michelangelo Buonarroti de Nieuwe Sacristie of Nieuwe Sacristie volgens hetzelfde plan als de Oude Sacristie van Brunelleschi.
Omsloten door de twee zijmuren bouwde hij twee monumentale graven voor Giuliano de 'Medici, hertog van Nemours en zijn neef Lorenzo de' Medici, hertog van Urbino. Voor elke tombe creëerde hij drie sculpturen die de allegorieën van de tijd en portretten van de hertogen uitbeelden. Voor het graf van Giuliano de 'Medici, gezeten in een trotse houding, koos hij Dag en Nacht, voor dat van Lorenzo, in een melancholische en bedachtzame houding, in de figuren onder hem belichaamt de man de Schemering en de vrouw de Dageraad.
De graven staan op sokkels die de gebeeldhouwde figuren tot boven ooghoogte tillen. Naast deze sokkels plande Michelangelo oorspronkelijk vier beelden van Riviergoden. Deze werden nooit in marmer uitgevoerd. In het Palazzo dell'Arte dei Beccai wordt een mooie studie in klei bewaard. Het beeld stond lange tijd in Casa Buonaroti.

Riviergod (Dio fluviale)

De riviergod is een sculpturaal model in hout, klei, wol en touw (lengte 180 cm) van Michelangelo Buonarroti, gedateerd rond 1524 en werd tot 2017 bewaard in Casa Buonarroti in Firenze, voordat hij terugkeerde naar de Academie voor Kunsten van de Tekening die bezit het. Het is het enige bekende levensgrote model van Michelangelo en moest een van de nooit gebeeldhouwde riviergoden voorstellen die de ruimte aan de voet van de Medici-sarcofaag in de Nieuwe Sacristie van San Lorenzo zouden versieren.

Storia

De functie van de torso is zeker niet gedocumenteerd, maar het wordt nu door critici aanvaard dat het een model is voor een van de bijbehorende beelden die ooit in de graven van de Medici-hertogen zijn gemaakt (zoals de Crouching Boy), in het bijzonder voor een figuur verwijzend naar heerschappij over land en water aan de voet van het graf van Lorenzo de 'Medici, hertog van Urbino, aan de rechterkant; een tekening voor zijn zusterbeeld hangt in het British Museum in Londen.

Deze modellen bleven in de Nieuwe Sacristie na Michelangelo's vertrek naar Rome in 1534: hier, tegen het midden van de eeuw, zag Anton Francesco Doni ze, die in een passage van zijn gedicht I Marmi een dialoog schreef waarin een gesprekspartner vraagt: verbazingwekkende landstromen zijn deze hier laag? " "Het moesten twee marmeren figuren zijn die Michelangolo wilde maken".

Later kwam dit model in de collecties van Cosimo I terecht, maar we negeren het einde van de ander, misschien vervallen door het kortstondige materiaal. De hertog gaf het aan Bartolomeo Ammannati, die het op zijn beurt op 20 april 1583 schonk aan de Academie voor Tekenkunsten waarvan hij lid was en die het nog steeds bezit. In 1590 vond een eerste restauratie van het werk plaats.

Nadat het de herinnering aan zijn geschiedenis en belang had verloren, werd het pas in 1906 'herontdekt' dankzij de studies van Adolf Gottschewski en Adolf Hildebrand: dat jaar werd het gedeponeerd in de Accademia Gallery, waar het werd tentoongesteld, vlakbij de David en de andere Michelangelo's werken, tot 1965. Bij deze gelegenheid, na uitgebreide correspondentie ter gelegenheid van Michelangelo's vieringen in 1964, stemde de Academie voor Tekenkunsten in, op verzoek van Charles de Tolnay, om het werk te deponeren in het Casa Buonarroti museum, om er de serie modellen van Michelangelo te vervolledigen.

De toeschrijving werd in het verleden in twijfel getrokken, bijvoorbeeld naar Ammannati, maar werd vervolgens bevestigd door de documentatie, evenals door iconografische citaten in zestiende-eeuwse schilderijen en diverse tekeningen. Uit de bestudering van deze bronnen komen echter ten minste drie varianten naar voren: hoogstwaarschijnlijk is de rechterkuit oorspronkelijk verlengd.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling in Palazzo Strozzi in de zestiende eeuw in Firenze, werd het beeld schoongemaakt en gerestaureerd en vervolgens werd besloten het te verplaatsen naar de lokalen van de Accademia delle Arti del Disegno in het Palazzo dell'Arte dei Beccai, waar een veeleisende installatie, die naar verwachting eind 2020 zal openen.

Descrizione e stile

Het gebruik van modellen op ware grootte is zeer zeldzaam voor Michelangelo en, in het geval van de Nieuwe Sacristie, werd het expliciet gevraagd door de klant, paus Clemens VII, om, althans in de projecten, de voltooiing van de sculpturaal complex, de uitvoering gemakkelijker, al is het maar gedeeltelijk, aan anderen kunnen delegeren. Ondanks deze zorgen bleven de personificaties altijd en alleen in de planningsfase, nooit geconcretiseerd.

De riviergod wordt half uitgestrekt afgebeeld, zoals in de oude iconografie, en heeft geen hoofd en armen; de benen zijn ook beweeglijk: de linkervoet en de rechterkant vanaf de knie naar beneden. De gedeeltelijk gespreide benen herinneren aan klassieke voorbeelden zoals de Barberini Faun.
Het blad met het project voor de metgezel rechts wordt bewaard in het British Museum.