Giovanni Michelucci (Pistoia, 2 januari 1891 - Firenze, 31 december 1990) was een Italiaans architect en stedenbouwkundige. Hij was een van de belangrijkste Italiaanse architecten van de 20e eeuw, beroemd door onder meer het ontwerp van het station Santa Maria Novella in Firenze en de kerk Autostrada del Sole.
Het ontwerp en de realisatie van het nieuwe hoofdkantoor van Monte dei Paschi di Siena (1973-1983) in Colle di Val d'Elsa behoort tot Michelucci's laatste ontwerpperiode. Het gebouw werd bijna parallel ontworpen aan andere scharnierwerken van Michelucci's laatste ontwerpperiode, zoals de Limonaia in Villa Strozzi, het nieuwe hoofdkwartier van de Valdimontone Contrada en de Chiesa di San Giovanni Battista in Arzignano. Het project voor de Monte dei Paschi di Siena geeft een beeld van de buitengewone vitaliteit van de late Michelucci, enthousiast en onvermoeibaar, blijft hij een non-conformist en een grote vernieuwer[4].

Palazzo del Monte dei Paschi di Siena

Giovanni Michelucci werd op 2 januari 1891 in Pistoia geboren als zoon van Bartolommeo en Ida Borri. De familie bezat een gekwalificeerde werkplaats voor de ambachtelijke en artistieke bewerking van ijzer, die door zijn grootvader Giuseppe opgericht was in 1864. De Officine Michelucci was het toneel van zijn eerste ervaringen in het gebruiken en modelleren van staal.

In 1972 begon de 80-jarige Michelucci een samenwerking met architect Bruno Sacchi en werd hij benaderd voor een Monument voor  Michelangelo in de Apuaanse Alpen, naar aanleiding van de  de vijfhonderdste verjaardag van de geboorte van Michelangelo. Van het monument, dat ook een beeldhouwwerk van Henry Moore moest omvatten, en waarvan vele ontwerpschetsen bewaard zijn gebleven, werd de symbolische eerste steen gelegd in 1975, maar de werkzaamheden zijn nooit begonnen[5].

In 1973 gaf Monte dei Paschi di Siena Michelucci  de opdracht het nieuwe hoofdkantoor in Colle di Val d'Elsa te ontwerpen. Het gebouw  werd gerealiseerd tussen 1977 en 1983 en getuigt nog steeds van de innoverende kracht van de architect. Thema's die hem dierbaar zijn, zoals de totale toegankelijkheid, de inpassing ervan in het historische weefsel van de stad en de ‘vertakte’ zuilen, worden hier toegepast. Het is een experimenteel gebouw waarin grote rode stalen zuilen de verschillende door loopbruggen verbonden volumes, optillen en doorkruisen, en de begane grond vrijlaten[5].

Volgens een modus operandi die typisch is voor deze latere periode, werd het Monte dei Paschi-project grafisch gerealiseerd door Bruno Sacchi, die de schetsen en aanwijzingen van de meester interpreteerde en steeds gedetailleerdere grafische werken produceerde tot het uiteindelijke project was bereikt.
De eerste schetsen, gedateerd 1973/1974, laten zien hoe het oorspronkelijke idee van het project door Michelucci nooit werd losgelaten: een groot zeil ondersteund door metalen bogen van aanzienlijke omvang[5].

Het ontwerp van Giovanni Michelucci is een erg geslaagd voorbeeld van hedendaagse architectuur in een historische context. Michelucci was een urbanist die het gebouw goed wist in te passen in het 19e-eeuwse Colle. De combinatie van moderne en traditionele materialen, typisch voor de architectuur van Michelucci, maakte het mogelijk een dynamisch gebouw te realiseren met een eigentijdse taal maar tegelijkertijd geworteld in de geschiedenis van Colle di Val d'Elsa. Op deze plaats stond ooit de Lanificio Susini, een fabrieksgebouw dat Antonio Salvetti ontwierp voor de familie Usimbardi, dat later werd omgebouwd tot glasblazerij en in 1977 werd gesloopt om plaats te maken voor het gebouw van Giovanni Michelucci. De familie Usimbardi, een zeer invloedrijke en machtige familie in Colle, waren pioniers in de glas- en ijzerproductie.

Damien Wigny:

«A Colle, cette grande structure métallique a de quoi choquer. Mais la recherche est intéressante. Il est surtout heureux que ce bâtiment n'ait pas été édifié dans la partie ancienne de la ville. Ici, même s'il ne vous plaît pas, il n'abîme pas l'environnement, ce qui est normal, car Michelucci est un grand urbaniste. Il est important de laisser aux artistes de notre époque la chance de nous séduire par des idées neuves. Ils ne peuvent pas se cantonner à restaurer des édifices anciens ou a fortiori à copier le style des époques précédentes»[2].

De talrijke beloopbare binnen- en buitenruimten - het overdekt plein, de trappen, loopbruggen en belvédère-terrassen - geven het bouwwerk een open en toegankelijk karakter, een plaats waarin iedereen zich vrij kan bewegen, en concretiseert het idee van de bank als een plaats van ontmoeting en uitwisseling, een concept dat in Michelucci's denken steeds terugkeert.
De begane grond is open gebleven en er onstaat een fascinerend overdekt plein. De stalen draagconstructie, in miniumrood, contrasteert mooi met de toren die bekleed is met Sienese travertijn ad opus incertum en waarin de aan de bank verbonden diensten zijn ondergebracht.

Toch zijn er ook kritische geluiden. GiorgioMuratore (1988), ziet in dit late werk al de moeilijkheid om de fantasierijke ontwerpen van Michelucci te conretiseren. Hier vindt het idee van het marktplein als een ontmoetingsplaats, een plaats van uitwisseling, voor hem geen gelukkige uitkomst, en in de constructie «si avverte tutta la difficoltà del passaggio dai fantasiosi disegni dell’anziano architetto alla concretezza del costruito»[6].