Giovanni Michelucci (Pistoia, 2 januari 1891 - Firenze, 31 december 1990) was een van de belangrijkste Italiaanse architecten en stedebouwkundigen van de 20e eeuw, beroemd door onder meer het ontwerp van het Stazione Santa Maria Novella in Firenze, de kerk Autostrada del Sole en het hoofdkantoor van Monte dei Paschi di Siena (1973-1983). Hier is een architect die aan het begin van de eeuw in Pistoia in het familiebedrijf is opgeleid, die met zijn vader megt ijzer leert werken en er getraind wordt in het ambachtelijke respect voor het materiaal, in de directe omgang met dingen. Zijn kunst is gebaseerd op een onvermoeibare nieuwsgierigheid naar materialen, steen, ijzer, beton, glas, baksteen, en op de overtuiging dat gebouwen in dienst moeten staan van de vitale beweging van het menselijk bestaan. Als hij tekent, streeft hij niet naar technische precisie, maar naar de expressionistische evocatie van vormen en beweging [3].

De afgelopen jaren heeft de Fondazione Giovanni Michelucci in Fiesole speciale aandacht besteed aan de tekeningen van de grootmeester van de hedendaagse Italiaanse architectuur. De Stichting Michelucci en de stad Pistoia bezitten samen 2.167 tekeningen van Michelucci die digitaal ontsloten werden. Met de publicatie van Giovanni Michelucci. Disegni 1935-1964 benadrukt de stichting de fundamentele rol van de tekening in het werk van Michelucci. De tekeningen onthullen zijn onuitputtelijke onderzoekscapaciteit, gaande van minuscule architectonische details tot de grootschalige stadsontwikkeling en landschapsontwerp. De serie tekeningen Elementi di città (Elementen van de stad) bevat vooral de studies voor de wijk Santa Croce in Firenze e na de overstroming van 1966. De reeks neemt een neemt een autonome plaats in binnen het rijke oeuvre van tekeningen en het schetsen, en behandelt de architectonische, stedenbouwkundige en vooral civiele waarde van de stad en een veranderende gemeenschap.

De ramp van de overstroming van 4 november was bijzonder zwaar voor de meest noodlijdende delen van de stad, zowel in fysieke als in sociale zin. Het delicate evenwicht van de wijk Santa Croce, die dichtbevolkt was en rijk aan architecturaal en artistiek erfgoed, werd door modder overspoeld. Terwijl er buitengewone resultaten werden geboekt bij het herstel van het beschadigde artistieke erfgoed, waren er nauwelijks ideeên of resultaten van overeenkomstige kwaliteit op het gebied van stadsplanning [6].
Giovanni Michelucci kreeg de opdracht om samen met de socioloog Achille Ardigò een plan voor Santa Croce op te stellen. De eerste globale schetsen dateren van januari 1968 [5].

In de wijk had Michelucci gewerkt aan een project voor het hoofdkantoor van de provinciale post- en telegraafdienst, dat controverse had opgeroepen, vooral over de locatie van het gebouw, een van de weinige leegstaande gebieden in de wijk. Net als bij de wederopbouw putten de moedige voorstellen voor interventie in de aan Michelucci toevertrouwde studie voeding uit het klimaat van solidariteit dat zich op alle niveaus in de stad en tegenover de stad had ontwikkeld, en stelden op basis daarvan de vraag het gebied te organiseren als een "archipel" van stedelijke eilanden. Het doorbreken van de elementen van isolement, van scheiding, was een van de prerogatieven van Michelucci's plan.
Op 8 februari, nadat hij opdracht had gekregen de programmatische lijnen voor het herstel van de wijk uit te stippelen, bijgestaan door de socioloog Achille Ardigò, hernam hij een favoriet voorstel, dat van de «strada interna tra case esistenti risanate»('een interne straat tussen gerehabiliteerde bestaande huizen' (227). En een maand later, misschien als een verse herinnering aan de kerk in Longarone, ontstond al de intuïtie van een groot terrasvormig plein in de vorm van een amfitheater, dat als het kloppend moest fungeren om het gebied van Piazza Ghiberti nieuw leven in te blazen en te versnellen [5].
Het anticiperende voorstel voor het sociale hergebruik van grote gescheiden woonblokken (gevangenissen, kazernes), de opening van een voetgangersstraat binnen de blokken, uitgesneden tussen de binnenplaatsen en tuinen van de bestaande gebouwen, om een nieuw sociaal leven met culturele ruimtes en commerciële diensten mogelijk te maken, werd de ruggengraat van een plan om aen open stad te creëren.

Het voorstel voor een moderne visie op de historische wijk en zijn relatie met de stad en de nieuwe behoeften van de bewoners werd niet aanvaard, hoewel het de mogelijkheid had kunnen bieden om delen van de stad dicht te naaien en een onderscheid te maken tussen voetgangersstraten en wegen die openstaan voor het autoverkeer. De controverse over de voorgestelde stadsplanning was heftig en vergelijkbaar met die over de voorstellen voor de wederopbouw en de wijk Sorgane. De open discussie werd afgesloten zonder ruimte te laten voor enige ontwikkeling. Dit was een van de grote gemiste kansen van de stad. Een groot deel van de Florentijnse cultuurwereld lanceerde een felle aanval op Michelucci's voorstel met een emotionaliteit die een andere zaak zeker verdiend zou hebben. In de periode na de overstroming heeft de wijk Santa Croce, ondanks verschillende studies en voorstellen, de processen van tertiarisering, vervanging van de bevolking, transformatie van gebouwen en commerciële banalisering die het hele stadscentrum hebben getroffen, niet kunnen tegenhouden.

Later vormde de reconversie van Le Murate, het voormalige gevangenisgebied, hoewel geformuleerd in heel andere bewoordingen dan de door Michelucci voorgestelde plannen, een van de weinige geslaagde nieuwe architecturale elementen in de stad[6].

Ook op latere leeftijd bleef hij zich actief mengen in de discussie rondom stadsplanning, vaak met onconventionele ideeën. In 1982 richtte hij samen met het regiobestuur van Toscane de Fondazione Giovanni Michelucci op, met het doel bij te dragen aan het de studie van stadplanning en hedendaagse architectuur, met speciale focus op sociale instituten als gevangenissen, ziekenhuizen en scholen[2].

In 1982 benoemde de gemeente Pistoia Giuseppe Michelucci tot ereburger en richtte zij een documentatiecentrum op dat zijn naam draagt. Daar worden meer dan 2000 tekeningen en 300 maquettes van Michelucci bewaard.
Na een leven dat bijna een eeuw duurde overleed hij in de nacht van 31 december 1990, twee dagen voor zijn 100ste verjaardag, in zijn atelier te Fiesole. Zijn as rust, samen met die van zijn vrouw, in de Villa Il Roseto, in Fiesole, waar ook de Stichting Michelucci ondergebracht is.