| |
|
Ambrogio Lorenzetti was een schilder van de Sienese school die actief was van ongeveer 1317 tot 1348. Ambrogio werd waarschijnlijk opgeleid in de werkplaats van Duccio di Buoninsegna, net als zijn oudere broer Pietro Lorenzetti en Simone Martini. Het oudste bekende werk dat van hem bekend is, is een 'Madonna met kind' uit 1319 (Museo Diocesano San Cascianco). Zijn stijl werd beïnvloed door die van zijn vriend Simone Martini (de meest gewaardeerde schilder in zijn tijd) maar is vanwege de invloed van zijn meester Duccio naturalistischer.
Ambrogio Lorenzetti werd vooral bekend door de fresco's die hij, in opdracht van de Raad van Negen, maakte in het Palazzo Pubblico in Siena: De allegorie van goede en slechte regering in de Sala dei Nove in het Palazzo Pubblico in Siena. De fresco’s de Sala dei Nove hebben een totale omvang van 296 x 1398 cm vormen een van de omvangrijkste en belangrijkste profane muurschilderingen uit de Middeleeuwen.
Het is zeer bijzonder dat Ambrogio in de 14e eeuw al schilderingen maakte over niet-kerkelijke onderwerpen. Ook twee kleine panelen in de Pinacoteca nazionale golden lange tijd als een van de vroegste voorbeelden van landschapsschilderkunst in Europa. Deze twee schilderijen worden tegenwoordig niet langer aan Ambrogio Lorenzetti maar aan Sassetta toegeschreven.
|
| |
|
 |
|
 |
| |
|
Sassetta, Città sul mare (veduta di Talamone), (1340 circa), Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti |
|
Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona (Sassetta), Paesaggio con castello in riva al lago, Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti |
De allegorie van goede en slechte regering in de Sala dei Nove
Lorenzo Ghiberti omschreef hem in zijn Commentarii als "Maestrofamosissimo et singularissimo”, (zeer beroemd en zeer bijzonder). Begiftigd met een enorme cultuur en een groot inventief en innovatief vermogen, verbond hij zijn naam vooral aan de Allegorieën en de Effecten van goed en slecht bestuur in de stad en op het platteland in het stadhuis van Siena, een soort manifest of synthese van de politieke ethiek van de Sienese regering van de Nove. Deze frescoreeks is het onderwerp is van talloze moderne studies, maar paradoxaal genoeg raakte de aandacht voor zijn overige werk wat verdoezeld door de faam van die fresco's. De laatste grote monografie verscheen in 1958 (George Rowley, Princeton University Press), een leemte die pas opgevuld werd in 2017 met de grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in Siena en een nieuwe monografische publicatie.
|
 |
Ambrogio Lorenzetti, Allegoria del Buon Governo (Allegorie van Goed Bestuur) (1338-1339), Parete di fondo della Sala dei Nove, Palazzo Pubblico, Siena [2]
|
Allegoria ed Effetti del Buono e del Cattivo Governo
|
|
|
Het vroegste werk
|
De Madonna met kind uit de kerk van Sant'Angelo di Vico l'Abate in San Casciano Val di Pesa, wordt beschouwd als het eerste werk dat we aan Ambrogio Lorenzetti kunnen toeschrijven. Het is door de auteur gedateerd op 1319. Het paneel dat deel uitmaakt van het het Museum van San Casciano, is totaal anders dan vroegere Maestà of Madonnas met het kind van Duccio di Buoninsegna, zodat het lijkt alsof Ambrogio, in tegenstelling tot zijn broer Pietro Lorenzetti en Simone Martini, niet in het atelier van Duccio opgeleid is.
De voorstelling van de Madonna is frontaal, in Byzantijnse stijl en herinnert aan de werken uit de tweede helft van de dertiende eeuw. De mantel van de Madonna is uitgevoerd in een compacte kleur, met weinig plooien in het gewaad. De gezichten hebben een sublieme clair-obscur-karakterisering en de troon is een eenvoudige hoekige houten stoel met geometrische versieringen, met een tot de minimumvoorwaarden teruggebrachte architectuur. Eén ding is al buitengewoon in deze jeugdige werk en anticipeert op wat een van Ambrogio's grootste bijdragen aan de kunstgeschiedenis zal worden, namelijk zijn levendige naturalisme in de weergave van de personages. Zo valt de wijsvinger van de rechterhand op, die een naturalisme heeft dat functioneel is voor het gebaar en dat nooit eerder zo werd geschilderd. Maria's handen houden het kind vast in plaats van het te omringen. Het kind kijkt naar de moeder. Zijn polsen en de verkorting van zijn linkervoet tonen een kind dat schudt en trapt als een echte baby.
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Madonna col Bambino, 1319, tempera e oro su tavola, proveniente dalla Chiesa di Sant'Angelo a Vico l'Abate presso san Casciano, Museo di San Casciano
 Ambrogio Lorenzetti, Madonna col Bambino, 1319, Pinacoteca di Brera
|
| De Crocifisso dal Carmine di Siena,(1324 en 1331) wordt gekenmerkt door het solide en robuuste volume dat typerend is voor de Toscaanse school. De karakterisering van het gezicht, het hoofd en een versiering is typisch voor de Sienese school, en luidt het volwassen werk van de schilder in. |
|
|
| |
|
Crocifisso del Carmine di Siena, dalla Chiesa di san Niccolò del Carmine di Siena, Pinacoteca nazionale, Siena
|
De
Maestà di Massa Marittima
De Maestà di Massa Marittima, een van de eerste grote werken van Ambrogio Lorenzetti, wordt bewaard in het Museo di arte sacra in Massa Marittima. Het is een van de drie grote Maestà's van deze kunstenaar: de andere twee zijn in fresco geschilderd in de kapel van Montesiepi (Chiusdino, in de provincie Siena) en in de kerk van Sant'Agostino in Siena. Ook in de Loggia van het Palazzo Pubblico schilderde Ambrogio een Maestà, de Maestà della loggia del Palazzo Pubblico.
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Maestà di Massa Marittima, 1335 ca. , Museo di Arte Sacra, Massa Marittima [4]
|
![Ambrogio Lorenzetti, Maestà, 1334-1336[4], affresco, cappella di San Galgano a Montesiepi (presso l'abbazia di San Galgano)](https://lh3.googleusercontent.com/0V6mg5pz9zIyiJ1ESdrk7k11Bl81rl2b5I78bv9I4uuieiW8koNeL-0OsK6cIctsBB80aOXXmaOWLRQ3fLkos5ogkpWoEGGgI5zMqdVxp35SMFwpDVkgR17gDscEqTlH7Flb18VHoQ=w2400)
| |
 |
|
 |
Ambrogio Lorenzetti, Maestà, 1334-1336[4], affresco, cappella di San Galgano a Montesiepi (presso l'abbazia di San Galgano)
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Maestà di Sant'Agostino, 1337-1338 circa, affresco, Chiesa di Sant'Agostino, Siena |
|
Ambrogio Lorenzetti, Madonna col Bambino (Maestà della Loggia del Palazzo Pubblico di Siena, 1340
|
De Pinacoteca Nazionale di Siena
De Pinacoteca Nazionale di Siena is het belangrijkste museum van Siena, waar een fundamentele verzameling werken van de Sienese school te vinden is.
De grote zaal 7 op de eerste verdieping is gewijd aan de schilders uit veertiende eeuw waarin de broers Pietro en Ambrogio Lorenzetti en hun volgelingen een hoofdrol spelen. Hier vinden we het beroemde Pala del Carmine (1327-1329) van Pietro Lorenzetti, een van de absolute meesterwerken van de Sienese veertiende eeuwse schilderkunst. Van Ambrogio Lorenzetti is het vroege Trittico della Madonna col Bambino tra le sante Maria Maddalena e Dorotea (drieluik van de Madonna met kind tussen de heiligen Maria Magdalena en Dorotea), de Madonna col Bambino (Madonna met kind), de Piccola Maestà en de Annunciazione (Aankondiging), afkomstig uit het Palazzo Pubblico (1348). De Annunciatie is zijn laatst bekende werk dat hij waarschijnlijk kort voor zijn dood tijdens de pestepidemie van 1348 heeft geschilderd [2].
La Piccola Maestà, circa 1340
Een van de hoogtepunten van de Sienese-paneelschilderkunst is deze Piccola Maestà. Het is een klein maar adembenemend mooi paneel dat ooit het centrale deel was van een triptiek.
Het oogverblindende goud dat de figuur van de Madonna omgeeft, de engelen die eruit tevoorschijn lijken te komen, de schitterende details en de stralende kleuren. Zelden vind je in de vroege Italiaanse kunst zo'n intens diep rood, en in bijna geen ander werk is het kostbare lapis lazuli van het blauw zo goed bewaard gebleven.
De ingetogen glans van engelen die Maria omringen en in het bladgoud lijken op te lossen, is tijdloos overweldigend.
|
 |
|
 |
|
![Ambrogio Lorenzetti, Piccola Maestà, circa 1340 (particolare Elisabetta d'Ungheria), Pinacoteca Nazionale, Siena [1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Ambrogio_lorenzetti%2C_madonna_col_bambino_e_santi%2C_1342-44_ca._%28siena%2C_pinacoteca_nazionale%29_02_dorotea.jpg/512px-Ambrogio_lorenzetti%2C_madonna_col_bambino_e_santi%2C_1342-44_ca._%28siena%2C_pinacoteca_nazionale%29_02_dorotea.jpg) |
Ambrogio Lorenzetti, Piccola Maestà,
circa 1340
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Piccola Maestà, circa 1340 (particolare Maria), Pinacoteca Nazionale, Siena
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Piccola Maestà, circa 1340 (particolare Elisabetta d'Ungheria), Pinacoteca Nazionale, Siena
|
Rientro definitivo a Siena: Le Allegorie del Buono e Cattivo Governo e dei loro Effetti |
Nel 1337 l'artista risulta già in pianta stabile a Siena a dipingere in maniera autonoma dal fratello Pietro Lorenzetti, complice anche la partenza per Avignone, avvenuta nel 1335-1336, dell'artista di riferimento della città fino ad allora, ovvero Simone Martini.
Al 1337-1338 risale la Maestà della Cappella Piccolomini del Convento di Sant'Agostino di Siena, anch'essa caratterizzata da un profondo significato allegorico.
Nel 1338-1339 Ambrogio dipinse quello che ancora oggi è considerato il suo capolavoro tra le opere a noi pervenute: le Allegorie del Buono e Cattivo Governo e dei loro Effetti in Città e in Campagna, dispiegate su tre pareti per una lunghezza complessiva di circa 35 metri nella Sala dei Nove del Palazzo Pubblico di Siena. Sulla parete di fondo della sala si trova l'Allegoria del Buon Governo dove ogni aspetto del governo (quale la Giustizia, il Comune di Siena, i cittadini, le forze dell'ordine, etc.) e le virtù loro ispiratrici (sapienza divina, generosità, pace, virtù cardinali e virtù teologali, etc.) sono rappresentati da figure umane. Tutte queste figure interagiscono secondo un preciso ordine a rappresentare una scena assai complessa. Sulla parete di destra è presente l'Allegoria degli Effetti del Buon Governo in Città e Campagna, con una rappresentazione allegorica del lavoro produttivo entro la città di Siena e nella sua campagna. Infine, sulla parete sinistra è presente l'Allegoria del Cattivo Governo, con personificazioni degli aspetti del malgoverno e dei vizi e dei suoi effetti in città e campagna.
Il ciclo di affreschi è da sempre studiato da critici ed appassionati non solo di storia dell'arte, ma anche di storia e del pensiero politico, di urbanistica e del costume. Di fatto fu uno dei primi messaggi di propaganda politica in un'opera medievale. Dal punto di vista dottrinale vi è un chiaro riferimento al pensiero di san Tommaso d'Aquino. L'assunto dottrinale è chiaramente tomistico: non solo perché riflette la gerarchia dei princìpi e dei fatti, delle cause e degli effetti, ma perché pone come motivi fondamentali dell'ordine politico l'"autorità" (nelle allegorie) e la "socialità" (negli effetti), specialmente insistendo sul concetto aristotelico (di Aristotele) della "naturalità" della socievolezza umana[6].
|
 |
|
 |
|
 |
| Ambrogio Lorenzetti, Allegoria del Buon Governo, 1338-1339, Sala della Pace, Palazzo Pubblico, Siena |
|
Ambrogio Lorenzetti, Effetti del Buon Governo in città, 1338-1339, Sala della Pace, Palazzo Pubblico, Siena |
|
Ambrogio Lorenzetti, Effetti del Buon Governo in campagna, 1338-1339, Sala della Pace, Palazzo Pubblico, Siena
|
Marco Mascolo, Alessandra Caffio:
«Il ‘ritratto’ dello Stato senese e la sua controparte, la rappresentazione del Mal Governo e dei suoi ‘effetti’, condensano un messaggio politico complesso e stratificato, che rende visibile i principî del governo novesco[5].
La figurazione, concettualmente bipartita, si organizza attraverso due allegorie (Buono e Cattivo Governo), dalle quali discendono i rispettivi‘effetti’, visualizzati nella rappresentazione di due città col loro territorio. A rendere ancora più esplicito il messaggio, il ciclo è corredato da una serie di iscrizioni, divise in sei ‘segmenti’: nei listelli (per le scene degli ‘effetti’), nelle tabelle (per le due allegorie) e nelle insegne rette dalle rappresentazioni di Securitas e Timor».[7]
Effetti del Buon Governo in campagna
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Effetti del Buon Governo in campagna, (dettaglio della Sicurezza, con il suo confortante cartiglio), Palazzo Pubblico, Siena
|
Aan de rechterkant, buiten de muren, opent het platteland zich met scenes uit het dagelijks leven en werk. In dit fragment negeert Lorenzetti het naturalisme van de afzonderlijke scènes niet. Mensen en handelingen zijn bijzonder realistisch weergegeven.
In het midden staat een gevleugelde figuur van klassieke afkomst afgebeeld, Securitas. In haar linkerhand draagt zij een kleine galg, in haar rechterhand een een banderol die uitlegt hoe het Goede Bestuur veiligheid en rust brengt voor de burgers [6].
«Senza paura ogn'uom franco camini
e lavorando semini ciascuno
mentre che tal comuno
manterrà questa donna in signoria
ch'el alevata arei ogni balia».
|
|
|
|
|
| |
|
|
De Annunciatie, 1344
|
|
Ambrogio Lorenzetti, Annunciazione, 1344, cm.127x120, Pinacoteca Nazionale, Siena [1]
|
De aankondiging is door Ambrogio Lorenzetti ondertekend en gedateerd 1344 en bevindt zich in de Pinacoteca Nazionale van Siena, Italië.
Het paneel werd oorspronkelijk geschilderd voor de Ufficio della Gabella (het belastingkantoor) van Siena, zoals aangegeven wordt door een tweedelige handtekening onderaan (de schilder noemde zichzelf Ambruogio Lorenzi).
Lorenzetti koos voor zijn schilderij een ongewoon moment van de Aankondiging van Maria: het moment waarop de engel (volgens het evangelie van Lukas) haar uitlegt hoe de conceptie zou kunnen gebeuren, en waarin de conceptie zelf plaatsvindt. De engel zegt in feite de Latijnse woorden: Non est (erit) impossibile apud Deum omne verbum ("Niets is onmogelijk voor Gods woord"), die zichtbaar zijn tussen zijn mond en de borst van de Maagd. De Maagd kijkt omhoog en antwoordt: Ecce Ancilla Domini ("Here Is God's Maid").
De stijl is die van de werken die Lorenzetti na 1335 realiseerde in Siena. Het nogal realistische gebruik van geometrisch perspectief in de stoep is vergelijkbaar met dat in de Presentatie van Jezus in de tempel (1342). Het gebruik van clair-obscur in de gezichten en de gordijnen toont de invloed van Giotto, die hij tijdens zijn verblijf in Firenze reeds had verworven.
Presentazione di Gesù al tempio, 1342
|
|
Ambrogio Lorenzetti (1290–1348), Presentazione di Gesù al tempio dal Duomo di Siena (1342), tempera su tavola, 257 cm x 168 cm, Galleria degli Uffizi, Firenze [1]
]
|
De schoonheid van verval in de Sala del Mappamondo, Palazzo Pubblico
De wereldkaart die Ambrogio Lorenzetti in 1345 voor het Palazo Pubbico van Siena schilderde, is al lang verdwenen, maar niet zonder spectaculaire sporen van zijn unieke ontwerp achter te laten.
|
|
Duccio di Buoninsegna, Consegna del castello di Giuncarico, 1314, affresco, e trace del mappamondo trecentesco dipinto da Ambrogio Lorenzett, Siena, Sala del Mappamondo del Palazzo Pubblico [5]
|
In de beroemde Sala del Mappamondo is onder het schilderij Guidoriccio da Fogliano uit 1328 van Simone Martini tijdens restauratiewerken een nieuw fresco tevoorschijn gekomen. En daaronder zijn de sporen van de wereldkaart (eigenlijk een kaart van Siena en omgeving) van Ambrogio Lorenzetti goed zichtbaar.
De nieuw geopenbaarde scène, twee mannen die bezig zijn een stad over te geven, draagt de sporen van de draaiende kaart die het fresco heeft vervangen. De nog steeds zichtbare ingekraste concentrische cirkels doorkruisen het intrigerende fresco dat aan Duccio di Buonsegna toegeschreven wordt.
Een zwart geschilderde fresco-rand rond de omtrek van het draaiende wiel diende om het te integreren in een systeem van monumentale muurdecoratie.
Deze zichtbare tekenen van de weergave en het gebruik van de wereldkaart zijn uitzonderlijk in de fragmentarische geschiedenis van de middeleeuwse cartografie en verzachten het verlies van het monument dat de raadzaal zijn populaire naam gaf, de Sala del Mappamondo.
|
De dood in 1348
Net als zijn broer Pietro stierf Ambrogio Lorenzetti in 1348 aan de verschrikkelijke pestgolf die de bevolking van West-Europa decimeerde. In feite blijft er een testament, geschreven door de kunstenaar op 9 juni 1348, waarin Ambrogio in een stuiptrekkende en vulgaire taal (in het algemeen werden conventionele Latijnse formules gebruikt voor notariële documenten), dat hij al zijn bezittingen naliet aan de Compagnia della Vergine Maria, uit angst voor zijn naderende dood en de dood van zijn vrouw en zijn drie dochters. En hoewel de pest zijn familie echt had gedecimeerd werden in 1348 en 1349 nog goederen van Ambrogio Lorenzetti aan de Compagnia verkocht.
|
Enkele werken
Madonna col Bambino, 1319[4], tempera e oro su tavola, proveniente dalla Chiesa di Sant'Angelo a Vico l'Abate presso san Casciano, Museo di San Casciano.
Madonna col Bambino, 1320-1330 circa[2], tempera e oro su tavola, provenienza ignota, Pinacoteca di Brera, Milano
Crocifisso della Chiesa del Carmine, data imprecisata (probabile 1324-1331)[2], tempera e oro su tavola, dalla chiesa del Carmine di Siena, Pinacoteca Nazionale, Siena
Trittico di San Procolo, 1332[4], tempera e oro su tavola, dalla chiesa di San Procolo di Firenze, Galleria degli Uffizi, Firenze
Quattro tavole con storie di san Nicola di Bari, circa 1332[2], tempera e oro su tavola, dalla chiesa di San Procolo di Firenze, Galleria degli Uffizi, Firenze
Pala con la Vergine e il Bambino, San Michele Arcangelo e i santi Bartolomeo e Benedetto, circa 1332-1337[2], tempera e oro su tavola, dalla Badia dei Santi Giacomo e Cristoforo a Rofeno, Museo di Arte Sacra, Asciano
Madonna col Bambino, 1330-1335[2], tempera e oro su tavola, provenienza ignota, Musée du Louvre, Parigi
Quattro pannelli di un polittico smembrato con i Santi Benedetto, Caterina d'Alessandria, Maddalena, Francesco, 1332-1335[2], tempera e oro su tavola, provenienza ignota, Museo dell'Opera del Duomo, Siena
Maestà, circa 1335[2], tempera e oro su tavola, dalla chiesa di San Pietro all'Orto di Massa Marittima, Museo di Arte Sacra, Massa Marittima
Maestà, 1334-1336[4], affresco, cappella di San Galgano a Montesiepi (presso l'abbazia di San Galgano)
Maestà, 1337-1338[4], affresco, chiesa di Sant'Agostino, Siena
Martirio dei Francescani e Congedo di San Ludovico di Tolosa, circa 1336-1340[2], affreschi staccati, dalla sala capitolare della Basilica di san Francesco di Siena, transetto sinistro della Basilica di san Francesco, Siena
Allegorie del Buono e Cattivo Governo e dei loro Effetti in Città e in Campagna, 1338-1339[4], affreschi, Palazzo Pubblico, Siena
Tavoletta di biccherna can camarlingo e contribuente, 1340[4], tempera e oro su tavola, Archivio di Stato, Siena
Polittico di santa Petronilla, circa 1340[2], tempera e oro su tavola, dalla chiesa distrutta dell'ex-convento di Santa Petronilla, Pinacoteca Nazionale, Siena
Madonna col Bambino, circa 1340[2], tempera e oro su tavola, dalla chiesa di san Lorenzo alle Serre di Rapolano, Pinacoteca Nazionale, Siena
Madonna col Bambino, circa 1340[4], affresco staccato, dalla Loggia del Palazzo Pubblico di Siena, Palazzo Pubblico, Siena
Polittico di Roccalbegna, circa 1340[2], tempera e oro su tavola, pieve dei Santi Pietro e Paolo di Roccalbegna.
Madonna col Bambino, circa 1340[2], tempera e oro su tavola, dal monastero di Sant'Eugenio presso Siena, Museum of Fine Arts, Boston.
Piccola Maestà, circa 1340[2], tempera e oro su tavola, dallo Spedale di Santa Maria della Scala, Pinacoteca Nazionale, Siena
Due piccoli pannelli laterali descriventi l'Elemosina di san Nicola a tre prostitute e il Dono del mantello di san Martino al povero sono, rispettivamente, al Museo del Louvre e alla Yale University Art Museum
Madonna col Bambino, 1340-1345[2], tempera e oro su tavola, chiesa di San Pietro alle Scale, Siena
Presentazione di Gesù al Tempio, 1342[4], dall'altare di san Crescenzio del Duomo di Siena, Galleria degli Uffizi, Firenze
Tavoletta di biccherna can il Buon Governo, 1344[4], tempera e oro su tavola, Archivio di Stato, Siena
Annunciazione, 1344[4], tempera e oro su tavola, dalla sala del Concistoro del Palazzo Pubblico di Siena, Pinacoteca Nazionale, Siena
Allegoria della Redenzione, 1340-1347[2], tempera e oro su tavola, dall'ospedaletto senese di Monna Agnese, Pinacoteca Nazionale, Siena
Madonna col Bambino (Madonna Blumenthal), data imprecisata[3], tempera e oro su tavola, provenienza ignota, Metropolitan Museum of Art, New York.
Madonna del Latte, data imprecisata[3], tempera e oro su tavola, dall'eremo agostiniano di Lecceto, Museo diocesano, Siena
Trace del Mappamondo dipinto da Ambrogio Lorenzetti, 1345, Sala del Mappamondo, Palazzo Pubblico, Siena
Crocifisso di Montenero d'Orcia, data imprecisata, 1320-1335[3], tempera e oro su tavola, chiesa di santa Lucia a Montenero d'Orcia presso Castel del Piano.
Crocifissione, data imprecisata[3], tempera e oro su tavola, provenienza ignota, Collezione Salini (privata), Siena
Santa Caterina d'Alessandria, San Giovanni Evangelista, Sant'Agostino e devoto, data imprecisata[3], affresco staccato, dagli ambienti del Palazzo Pubblico di Siena, Palazzo Pubblico, Siena
|
 |
Ambrogio Lorenzetti, Maestà e Storie di San Galgano, SINOPIE DOPO IL RESTAURO, dalla chiesa di San Galgano a Montesiepi (Chiusdino)
Ambrogio Lorenzetti: ‘Visione di San
Galgano a Roma’. Montesiepi (Chiusdino),
chiesa di San Galgano, cappella.
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
|
 |
|
|
Bibliografia
Mario Scalini, Francesca Mencarelli, u.a:, La Grande Piccola Maestà di Ambrogio Lorenzetti, Anonima Talenti, 2011
Henk van Os, Zien is genoeg, Uitgeverij Balans, 2009
Stefano Zuffi, Il Quattrocento, Electa, Milano 2004. ISBN 8837023154
Chiara Frugoni, Pietre e Ambrogio Lorenzetti, Scala, 1998
A. Bagnoli (a cura di), R. Bartalini (a cura di), Ambrogio Lorenzetti. Catalogo della mostra (Siena, 22 ottobre 2017-21 gennaio 2018), Silvana, 2017
|
|
Pietro e Ambrogio Lorenzetti, Firenze, Le Lettere, 2002
|
| |
|
|
|
|
_06.jpg#/media/File:Ambrogio_lorenzetti,_annunciazione,_dal_palazzo_pubblico,_1344_(si,_pinacoteca_nazionale)_06.jpg)
![Toacana ] Galleria di immagini](../titels/albump.gif){kind=small}
_04.jpg)
![Ambrogio Lorenzetti, Piccola Maestà, circa 1340 (particolare Elisabetta d'Ungheria), Pinacoteca Nazionale, Siena [1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ambrogio_lorenzetti,_madonna_col_bambino_e_santi,_1342-44_ca._(siena,_pinacoteca_nazionale)_02_dorotea.jpg)
