Sassetta, Città sul mare (veduta di Talamone), (1340 circa)

Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona, bekend als il Sassetta, (Cortona circa 1400 - Siena 1450) was de leidende figuur in de Sienese schilderkunst in het tweede kwart van de 15e eeuw.
Hij was de erfgenaam van de Sienese School die eerst met Duccio di Buoninsegna (1255-1318) en later met Simone Martini (1284-1344) en Pietro (1280-1348) en Ambrogio (1290-1348) Lorenzetti met verfijnde meesterwerken een tegenwicht bood aan de grote Florentijnse kunstenaars.

In de Pinacoteca di Siena bevinden zich twee panelen, het ene met een voorstelling van een stad met uitzicht op zee en het andere met een eenzaam kasteel aan de oever van een meer. Het zouden de oudste voorstellingen van een puur landschap zijn in de hele Europese schilderkunst.
Deze twee schilderijen, Città sul mare en Paesaggio con castello in riva al lago waren voor kunsthistorici tientallen jaren lang het voorwerp van gissingen en controverses.

Het mysterie dat van deze twee kleine landschappen uitgaat en de fascinatie die ze uitstralen worden natuurlijk niet minder door het feit dat specialisten het zo lang oneens waren over wie ze had geschilderd.

Meestal is het Sassetta's naam die nu wordt voorgesteld (zoals nog steeds wordt vermeld op de poster van de Pinacoteca di Siena), maar het is Ambrogio Lorenzetti's naam die eerder werd bewaard in de catalogus van diezelfde Pinacoteca, samengesteld door Piero Torriti [1] in 1977. In beide gevallen hebben we te maken met twee reuzen van de Sienese schilderkunst tussen wie, ondanks de jaren die hen scheiden, een voorzichtige en bezorgde kunstgeschiedenis geen beslissing kan nemen.

Het werk kwam samen met het andere fragment Un castello in riva al mare in de 19e eeuw in de collectie van de Sienese Pinacoteca terecht, maar de herkomst was onbekend. De panelen werd lange tijd toegeschreven aan Ambrogio Lorenzetti, daarna aan een anonieme kunstenaar uit het begin van de 15e eeuw.
Federico Zeri veronderstelde in 1973 dat de paneeltjes twee landschappen waren van de polyptiek Trittico dell'Arte della lana (1424). Een stelling die in de loop der tijd steeds meer is bevestigd.

Volgens Enzo Carli' zou het Castello in riva al mare kunnen verwijzen naar een Sienese bezitting aan het meer van Chiusi of Montepulciano, terwijl de Città sul mare zou verwijzen naar de vestingstad Talamone aan de kust van de Toscaanse Maremma. Dat laatste is annnemelijk, vooral omdat rechts deze uitzonderlijke naakte baadster verschijnt, en in Talamone is er naast de kleine haven, een klein strand dat altijd al Bagno delle Donne (het damesbad) werd genoemd.

Er is ook de hypothese dat deze twee kleine panelen deel zouden kunnen hebben uitgemaakt van een uitzet, bijna zeker van een kabinet, waarop de bezittingen van de Sienese Republiek zouden zijn afgebeeld. Op de achterkant van een van de planken is namelijk het discrete spoor te zien van een houten dwarsstuk dat gediend zou kunnen hebben om de verschillende delen die de voorkant van het kastje vormden bij elkaar te houden[4] .

In zijn tijd opperde Carlo Ragghianti nog het idee dat deze twee landschappen deel uitmaakten van de 'Mappamundus Volubilis' geschilderd door Ambrogio Lorenzetti in de zaal van het Palazzo Comunale die nog steeds de naam 'Stanza del Mappamondo' draagt [6] . Maar dit nogal onverwachte idee stuitte op “sterke obstakels [7] ”. Pietro Torriti herinnert er namelijk aan dat de beroemde mappamondo geschilderd was op perkament, zoals aangegeven door oude bronnen, en verwerpt ook de hypothese, geformuleerd door Federico Zeri , dat de twee landschappen samenstellende elementen waren van het Pala della Lana (Wolkunst), geschilderd tussen 1423 en 1426 door Sassetta [8] .[4]