De Cantina di ColleMassari ligt in Poggio del Sasso in de comune Cinigiano, niet ver van het gelijknamige middeleeuwse kasteel. Het mooie gebouw wordt beschouwd als een van de cattedrali del vino of wijnkathedralen van Italië[1][2] en is een mooi voorbeeld van eco- architectuur.[3][4][5]

De Cantina di ColleMassari is gebouwd tussen 2003 en 2005 naar een ontwerp van Edoardo Milesi, een architect uit Bergamo die Toscane als zijn tweede heimat koos en al eerder enkele projecten in Cinigiano had gerealiseerd.

In 2006 won het wijnhuis de Premio internazionale di architettura sostenibile Fassa Bortolo[6][7] en in 2014 werd het erkend als Cantina dell'anno, wijnhuis van het jaar, door de Gambero Rosso's Vini d'Italia gids.[8]

Montecucco DOCG, een van de best bewaarde geheimen van de Toscaanse wijnwereld

Castello di ColleMassari ligt in het Montecucco DOCG wijngebied, een veelbelovende wijnappellatie die tussen de Brunello di Montalcino DOCG en de Morellino di Scansano DOCG in ligt. Deze wijngebieden genieten van hetzelfde microklimaat, en kennen voor een groot deel een gelijkaardige bodem. Montecucco is een van de best bewaarde geheimen van de wijnwereld.

Het landgoed ColleMassari heeft een oppervlakte van 1200 hectare, waarvan 110 wijngaarden en 60 olijfgaarden. Het agronomisch beheer van het domein volgt de criteria van de biologische teelt die door ICEA worden gegarandeerd en gecertificeerd. De naam van het landgoed is afgeleid van het Castello di ColleMassari, gebouwd in de 14e eeuw en lange tijd als grancia of graanschuur gebruikt werd. Massari waren de beheerders van een landgoed. Het kasteel werd in 1999 aangekocht en gerestaureerd door de familie Tipa - Bertarelli.
De wijnholing ColleMassari omvat inmiddels vier landgoederen: naast het Castello di ColleMassari (sinds 1998), ook Podere Grattamacco in de Bolgheri wijnstreek (sinds 2002) en de Fattoria Poggio di Sotto in Montalcino (sinds 2011) en Tenuta San Giorgio (vanaf 2016) in hetzelfde wijngebied.

Il Castello Colle Massari, Poggio del Sasso, Cinigiano (Strada del vino Montecucco) [00]

Botti di legno nella cantina vinicola Castello di Colle Massari, Poggio del Sasso, Cinigiano [3]

De natuurlijke klimaatregeling van de kelder met houten vaten gebeurt via geventileerde kanalen die 's nachts kunnen worden geopend om een recirculatie op gang te brengen en die, eenmaal overdag gesloten, een thermisch stabiele omgeving garanderen.[12] De cederhouten latten in het plafond desinfecteren de lucht en voorkomen de verspreiding van ongedierte en schimmels die schadelijk zijn voor de houten vaten en de wijn.[13]

In 2019 werden de werkzaamheden voor de uitbreiding van de 'historische' wijnkelder afgerond met de toevoeging van twee nieuwe functionele opslaggebouwen. De twee nieuwe monolithische gebouwen worden overdekt door geventileerde gevels in cederhout en zink-titanium, twee terugkerende materialen in het algemene ontwerp van de cantina. [14]

Marco del Francia:

« Lo stabilimento enologico realizzato tra il 2000 e il 2005 è rappresentativo del modus operandi di Edoardo Milesi. L’autore, lontano da compiacimenti verso bizzarrie vernacolari, falsi mimetismi od esibizionismi formali, ha comunque e coraggiosamente lasciato un segno tangibile nel territorio, senza violentarlo. Il fabbricato è una scatola di mattone interrata, dove i locali tecnici, i magazzini, il ricovero dei mezzi agricoli sono ricavati nella collina. Unico elemento emergente è una quinta bianca che uscendo dalla collina orga-nizza e riordina gli spazi esterni necessari alla manovra degli automezzi. Le soluzioni bioclimatiche che regolano temperature e ventilazione hanno guidato poi il progetto, caratterizzando l’opera nel suo insieme. Un’ossatura in calcestruzzo per contrastare la pressione della collina e i sovraccarichi dei mezzi che scaricano l’uva sulla copertura della cantina; pareti ventilate in mattone là dove l’inerzia termica va protetta, guidata e riequilibrata; legno naturale a doghe per filtrare la luce diretta del sole; lastre di zinco titanio per la protezione all’acqua; vetrate acidate a bassa emissività per bilanciare la luce naturale».[3]

Edoardo Milesi

Edoardo Milesi (Bergamo, 19 november 1954), een architect uit Bergamo die Toscane als zijn tweede thuis heeft gekozen, heeft de voorbije decennia veel projecten in en rond Cinigiano gerealiseerd. In Toscane ontwierp hij verschillende wijnhuizen op basis van de concepten van duurzame architectuur met bijzondere aandacht voor de biodynamische processen van de wijnproductie: de Cantina di Collemassari, in de provincie Grosseto, kreeg in 2014 de prijs voor wijnhuis van het jaar van de Gambero Rosso's Vini d'Italia gids.
Milesi is ook voorzitter van het cultureel comité van de Fondazione Bertarelli, en sinds 2020 lid van het wetenschappelijk comité van het Osservatorio dei Paesaggi Costieri Italiani di Legambiente.

Een van zijn eerste realisaties in de comune was het schooltje op het dorpsplein, zijn laatste de prachtige concertzaal voor ColleMassari, het Forum in Poggio del Sasso.

Tot zijn belangrijkste werken behoren de école technique Pape Jean XXIII in Haïti;, met het prototype van een aardbevingsbestendig dorp in Port-au-Prince. Het project voor een technische bouwschool in Haïti ontstond uit de samenwerking met de paters Montfortanen en dankzij de deelname van een groep Italiaanse humanitaire vrijwilligers. Maar het ontwerpen van de school maakte deel uit van een groter project dat tot doel had de voorwaarden te scheppen die de plaatselijke bevolking in staat moeten stellen de vaardigheden en kennis te verwerven die nodig zijn om zelfstandig projecten te ontwerpen èn uit te voeren op basis van de drooghouttechnologie, waarmee aardbevingsbestendige gebouwen kunnen gemaakt worden en waarbij de assemblage stap voor stap gebeurt, wat gemakkelijk te leren is.
Zijn belangrijkste werken in Cinigiano zijn het Forum van de Bertarelli Stichting[12] en het klooster van Siloe in Poggio del Sasso, een gebouw dat door de Soprintendenza di Siena e Grosseto gecatalogeerd werd als hedendaags architectonisch erfgoed dat beschermd moet worden.
Ook de Cantina Collemassari die hij voor hetzelfde wijndomein ontwierp wordt beschouwd als een van zijn belangrijkste werken.
De Cantina ColleMassari was te zien in de tentoonstelling Contemporary Ecologies: Energies for Italian Architecture op het London Festival of Architecture (LFA) in 2008, op de 12e en 14e Biënnale van Venetië in 2010 en 2012, en op het UIA World Congress of Architecture in Tokio in 2010. In 2014 werd het door Gambero Rosso's gids Vini d'Italia uitgeroepen tot cantina dell'anno.
De ColleMassari wijnmakerij is ontworpen door Edoardo Milesi en het door hem opgerichte bureau Archos studios, dat gericht is op ecologisch bouwen en zorg voor het milieu. Met hetzelfde architectenbureau realiseerde Milesi in 2021 ook een cantina voor Cupano in de wijnstreek Brunello di Montalcino.