Tussen traditie en moderniteit

Sansepolcro was een klein centrum waar de artistieke reflectie tijdens de vijftiende eeuw geen vernieuwing opzocht. Piero della Francesca kreeg hier de eerste grote opdracht in zijn geboortestad. In 1445 werd een contract opgemaakt door de Confraternita della Misericordia voor een monumentaal werk dat bedoeld was voor het hoofdaltaar van de kerk naast het ziekenhuis. De opdracht aan de schilder was een traditioneel meerdelig altaarstuk te realiseren, waarvoor kostbare kleuren en een gouden achtergrond gebruikt zouden worden.
Het ontwerp telde meerdere compartimenten die aangegeven werden door de bogen van het raamwerk. Ondanks deze vormelijke beperkingen was Piero in staat om een vernieuwend werk te creëren door middel van enkele inventieve hulpmiddelen. Op het centrale paneel schildert Piero zijn beroemde Madonna della Misericordia, met links San Sebastiano en San Giovanni Battista, en rechts San Bernardino da Siena en San Giovanni Evangelista. De achtergrond van deze centrale panelen is door Piero samengevoegd tot een geheel.

De vier heiligen, en vooral de twee figuren aan de rechterzijde slagen erin om zich los te maken van de vergulde achtergrond met een lichamelijkheid die herinnert aan de energieke en ruwe figuren van Masaccio en de plasticiteit van Donatello.

Op het het paneel boven de Madonna schildert Piero een kruisiging, een werk dat door zijn grote kwaliteit en spiritualiteit, ook herinnert aan Masaccio, en meer bepaald aan zijn Kruisinging in de Polyptiek van Pisa.
De kruisiging plaatst Piero centraal in het tweede register, aan de zijkanten links San Benedetto da Norcia en de engel Gabriël (de aankondiging), en rechts de Maagd van de Annunciatie en San Francesco.
In de kruisiging ervaren we een grotere invloed van Masaccio. Zo wordt Christus verkort weergegeven, het perspectief geoptimaliseerd voor een weergave van onderaf, waarmee Piero,de experimentele en wat onhandig poging van Masaccio's Kruisiging van Napels verbetert. De gebaren van de Maagd Maria en van Johannes, aan de zijkanten van het kruis, zijn dramatisch en expressief, en herinneren nauw aan de gelijkaardige pathos bij Masaccio.

De beeldtaal van Masaccio

Masaccio schilderde een vrijwel identiek onderwerp bovenaan de polyptych van Pisa. Het paneel dateert uit 1426 en wordt bewaard in het Nationaal Museum van Capodimonte in Napels. Het beeld toont, in een helder gouden licht, het kruisbeeld met links Maria die haar handen naar de hemel opricht alsof ze de pijn van Christus wil uitschreeuwen, en San Giovanni die in een gebaar van wanhoop de armen spreidt.

Masaccio, Crocifissione, tempera su tavola a fondo d'oro, 1426, Napoli, Museo Nazionale di Capodimonte [1]

Het Masaccio paneel toont het tafereel van de kruisiging met een Christus die, van voren gezien, zijn hoofd volledig in de schouders lijkt te hebben ingekapseld, in werkelijkheid moet het paneel van onderuit worden gezien alsof deze op zijn oorspronkelijke plaats was geplaatst, en op deze perspectief de nek lijkt verborgen door de onnatuurlijk uitstekende borst, ook het lichaam, met de benen los van de marteling, lijkt vanuit het perspectief te zijn gespreid; aan de zijkanten van het kruis de Maagd en Johannes de Evangelist, aan de voet van het kruis spreidt Magdalena (rugaanzicht) wanhopig de armen [3].

La Crocifissione è un dipinto tempera su tavola di Masaccio, facente parte dello smembrato e in parte disperso Polittico di Pisa.

Piero della Francesca, Polittico di Misericordia (detailsi), Museo Civico, Sansepolcro [1]

Museo Civico

Het Museo Civico, gehuisvest in het voormalige Palazzo Comunale (14e eeuw), herbergt enkele beroemde
werken van Piero della Francesca, de Resurrezione (1450-1463), het Polittico della Misericordia, een veelluik (1444-1464), het (onvolledige) fresco van San Giuliano (1454-1458) en het fresco van San Ludovico di Tolosa (Lodewijk van Toulouse) (1460).