Apollonio di Atene, de Torso Belvedere, Musei Vaticani

De Torso Belvedere is een marmeren beeld uit de eerste eeuw v.o.t.. Het fragmentarisch marmeren beeld van een mannelijk naakt staat in de Belvederetuin, achter het Vaticaanse paleis in Rome. De Belvedere Torso was bekend in Rome vanaf de jaren 1430, en is prominent gesigneerd op de voorkant van de basis door "Apollonios, zoon van Nestor, Athener". Het bevindt zich nu in het Museo Pio-Clementino (Inv. 1192) van de Vaticaanse musea.

Een kleine geschiedenis

De torso is gemaakt door de Atheense beeldhouwer Apollonios van Athene, die het ook signeerde. Het valt echter niet uit te sluiten dat het een Romeinse kopie is van een ouder (Grieks) kunstwerk. De datering varieert tussen 200 en 50 v.o.t.

De torso werd voor het eerst genoemd tussen 1432 en 1435 door Cyriacus van Ancona. Op dat moment was de torso in het bezit van kardinaal Prospero Colonna. Het beeld is vermoedelijk rond 1420 gevonden op een landgoed van Colonna. Na zijn dood in 1463 kwam de sculptuur in het bezit van de beeldhouwer Andrea Bregno. Bregno was een vroege verzamelaar van Romeinse beelden en een een zekere 'Prospettivo Milanese', schrijft in 1499-1500 over een torso van een 'Maestro Andrea' in de collectie van Bregno, wat naar de Belvedere Torso lijkt te verwijzen. Als onderdeel van zijn beschrijving van de stad Rome, geschreven in terzines droeg hij een strofe op aan de torso:

"Poscia in casa dun certo mastrandrea / ve vn nudo corpo senza braze collo / che mai visto non ho miglior diprea" [1]

Michelangelo, die in zijn eerste jaren in Rome een goede vriend was van Andrea Bregno, had er dit beeld kunnen zien. Het kwam uiteindelijk tussen 1530 en 1536 naar het Vaticaanse museum.
De torso werd uiteindelijk genoemd naar de oorspronkelijke locatie, de Belvedere-binnenplaats van het Vaticaan.

Sinds zijn herontdekking heeft de Torso herhaaldelijk kunstenaars betoverd en geïnspireerd. Kunstenaars als Maarten van Heemskerck, Michelangelo, Peter Paul Rubens, Francisco de Goya waren gefascineerd door de grote zeggingskracht van het marmeren beeld. De torso speelt dus niet alleen een belangrijke rol in de kunstgeschiedenis van de oudheid, maar vooral van de renaissance.

Tussen 1523 en 1534 bevond het beeld zich in het Vaticaan. [5] Hoe het in de collecties van het Vaticaan terechtkwam, is onzeker, maar halverwege de 16e eeuw werd het geïnstalleerd in de Cortile del Belvedere, waar het zich voegde bij de Apollo Belvedere en andere beroemde Romeinse sculpturen.
De verwrongen houding van de romp en het spierstelsel waren zeer invloedrijk op renaissance-, maniëristische en barokke kunstenaars, waaronder Michelangelo en Raphael. Michelangelo's bewondering voor de Torso was algemeen bekend tijdens zijn leven, in de mate dat de Torso de bijnaam "De School van Michelangelo" kreeg. Volgens de legende verzocht paus Julius II Michelangelo om het beeldfragment af te maken met armen, benen en een gezicht. Hij sloeg de opdracht respectvol af en zei dat het beeld te mooi was om te veranderen, en gebruikte het in plaats daarvan als inspiratie voor verschillende figuren op het plafond van de Sixtijnse Kapel, waaronder de Sibillen en Profeten,(de profeet Jona en de sibille van Cumae) en zowel de verrezen Christus als de heilige Bartholomeus in het Laatste Oordeel.
De Belvedere Torso is nog steeds een van de weinige oude sculpturen die in de 17e en 18e eeuw werden bewonderd en waarvan de reputatie ook in de moderne tijd standhield.

Als gevolg van het Verdrag van Tolentino op 27 en 28 juli 1798 werd de torso door Napoleon Bonaparte in beslag genomen en naar Parijs gebracht. Na de Napoleontische plundering kreeg het beeld een ereplaats in het Louvre, waar het een van de inspiratiebronnen werd voor het neoclassicisme in Frankrijk. Met de restauratie werd het in 1815 onder de hoede van Antonio Canova teruggebracht naar het Vaticaan[8]. Sinds 1973 wordt het tentoongesteld in de Sala delle Muse des Museo Pio-Clementino.

Omschrijving

Het werk wordt gepresenteerd als een monumentaal zittend mannelijk naakt, in de dynamische handeling van het opstaan. Er zijn talloze pogingen gedaan om het onderwerp van het beeld te identificeren: kunsthistorici hebben in de verminkte figuur de held Hercules in rust geïdentificeerd aan het einde van zijn twaalf inspanningen; andere onderzoekers beschouwen hem als de Achaeïsche kampioen Ajax Telamon, de cyclops Polyphemus (Joseph Sauer), Prometheus (Robert), syas (Karol Hadaczek [1] en Vinzenz Brinkmann [5]).