|
|
| |
Il Sassetta e il suo tempo - Uno sguardo all'arte Senese del primo quattrocento. Mostra a cura di Alessandro Bagnoli, Massa Marittima, Museo di San Pietro all'Orto [0]
|
![Toacana ] Galleria di immagini](/titels/albump.gif){kind=small}
| Il Sassetta e il suo tempo - Uno sguardo all'arte Senese del primo quattrocento |
| Na Ambrogio Lorenzetti organiseert Massa Marittima in het Museo di San Pietro all'Orto nog een mooie tentoonstelling met Sienese kunst. Centraal staat de kunst van Stefano di Giovanni, beter bekend als Sassetta die actief was in Siena van 1423 tot 1450. De kunstenaar introduceerde de geest van de renaissance in de grote veertiende-eeuwse Sienese traditie. Er was nog nooit een monografische tentoonstelling gewijd aan deze kunstenaar, ook al dateren de eerste beschrijvingen van zijn leven en werk van meer dan honderd jaar geleden, en ook al was zijn naam prominent aanwezig in Siena, dat de vernieuwingen van de Renaissance begon te omarmen. Massa Marittima speelt met deze tentoonstelling een hoofdrol in het culturele en artistieke aanbod van Toscane. Het is een aantrekkelijke tentoonstelling die, door het grote aantal tentoongestelde werken, de bezoeker in staat stelt zijn kennis van de vroeg 15e-eeuwse sienese kunst te verdiepen, met een focus op Sassetta, die terecht wordt beschouwd als de grootste schilder van de vroege Sienese renaissance. Zoals het geval was bij de tentoonstelling over Ambrogio Lorenzetti zes jaar eerder, is ook deze tentoonstelling gebouwd rond een werk dat permanent tentoongesteld wordt in het Museo di San Pietro all'Orto: de Aartsengel Gabriël van Sassetta, een klein en kostbaar paneel dat ooit tussen werd geplaatst. De Maagd Annunciate, het centrale paneel dat, die vandaag de dag eigendom is van de Yale University Art Gallery in New Haven, ontbreekt jammer genoeg in de tentoonstelling.. De Angelo annunciante wordt vergezeld door ongeveer vijftig werken, waarvan er zesentwintig van de hand van de meester zijn en de andere toebehoren aan kunstenaars die in die jaren in dezelfde context actief waren. Hiertoe behoren de 'Maestro dell'Osservanza', Sano di Pietro, Giovanni di Paolo, Pietro Giovanni Ambrosi en Domenico di Niccolò dei Cori.
|
|
Allestimenti della mostra Il Sassetta e il suo tempo. Uno sguardo all’arte senese del primo Quattrocento [1]
|
Il Sassetta e il suo tempo - Uno sguardo all'arte Senese del primo quattrocento |
 Stefano di Giovanni, bekend als Sassetta, Madonna dell’umiltà col Bambino (67,5 x 45,3 cm). Siena, Museo Diocesano, dalla pieve di San Giovanni Battista a Molli (Sovicille)[0]
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Sant’Antonio abate (1428-1430 circa; tempera, oro e argento su tavola; Siena, Collezione Chigi Saracini, proprietà della Banca Monte dei Paschi di Siena))[2] |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
We kunnen Sasetta zien als een kunstenaar die zich oriënteerde op de schildertraditie van zijn stad, die gevormd werd door het werk van Simone Martini en de gebroeders Lorenzetti, maar die ook openstond voor de werken van Gentile da Fabriano, Masolino en Masaccio. Zijn eerste belangrijke werk is het Pala dell'Arte della Lana (1423-1426) voor de Sienese kerk van San Pellegrino alla Sapienza, nu verdeeld over Italiaanse en buitenlandse musea. In dit paneel komt een diepgaande studie van de grote picturale traditie van de vroege 14e eeuw naar voren, in het bijzonder de werken van de gebroeders Lorenzetti, maar ook een focus op de innovaties van de Florentijnse renaissancecultuur in de baan van Masaccio[5]. De grote vernieuwingen van de Florentijnse renaissance, in het bijzonder perspectief en naturalistisch onderzoek, zijn nog duidelijker in de Madonna van de sneeuw, geschilderd tussen 1430 en 1432, voor het altaar van San Bonifacio in de kathedraal van Siena (nu in het Uffizi), evenals in de scène met de heilige Martinus en de arme man, die samen met de Maagd en Johannes de enige overgebleven fragmenten zijn van een groot kruis uit 1433 voor het klooster van San Martino (nu in de Chigi Saracini collectie, eigendom van de Banca Monte dei Paschi di Siena) [5]. Aan het begin van de 20e eeuw was deze kunstenaar zo populair dat hij de aandacht trok van verschillende kunsthistorici, zoals Bernard Berenson, Roberto Longhi, John Pope-Hennessy, Enzo Carli en zelfs Robert Langton Douglas, auteur van een prachtige geschiedenis van de Republiek Siena. Zij ondernamen een eerste, baanbrekende, synthetische verkenning van Sassetta's kunst. Madonna dell’umiltà col Bambino (1423 circa
Het schilderij wordt beschouwd als een jeugdwerk, gemaakt rond 1423, maar dat toch al raakvlakken onthult met Masaccio's kunst, zoals “de grote, bijna abnormale figuur van het Kind dat een bewonderenswaardige interpretatie is van het Kind van Masaccio's Sint-Anne Metterza”. Sassetta schildert Masaccio's kind naar zijn eigen smaak, gekleurd door een voortdurende, vruchtbare, moderne confrontatie met de 14e-eeuwse Sienese school. Het resultaat is een gevoeliger en delicater kind, net zo delicaat als de Madonna die hem vasthoudt, een slanke, doorschijnende figuur verborgen onder de ruime donkere mantel, en herinneren aan voorbeelden van de grootste meesters uit het begin van de 14e eeuw, zoals Simone Martini en Ambrogio Lorenzetti, aan de zachte, dromerige melancholie die spreekt uit de gelaatstrekken van Maria, aan de spits toelopende vingers, de filamenteuze streken van de temperaverf, de delicate stijging van het licht in de definitie van de lippen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Madonna dell’umiltà col Bambino (1423 circa;.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Maria zit op een kussen van goudbrokaat dat achter haar zichtbaar is. Dit kussen is op zijn beurt geplaatst op de vloer die bedekt is met tegels met verfijnde decoraties. Voor de verkorting van de vloer zijn de regels van het geometrisch perspectief van de renaissance nog niet toegepast, maar het werkzame effect van ruimtelijke diepte wordt bereikt door de praktijk van het intuïtieve 'perspectief' te volgen, waarvan Ambrogio Lorenzetti de onovertroffen meester was. Het paneel was oorspronkelijk bedoeld voor familiedevotie, en werd pas later in een antieke architecturale tabernakelomlijsting geplaatst.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Madonna dell’umiltà | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De tentoonstelling “Sassetta en zijn tijd” is eigenlijk gebouwd rond een nooit eerder getoond werk van Il Sassetta. Het is de Madonna met kind, tempera op paneel, (67,5 x 45,3 cm) dat afkomstig is uit de parochiekerk van San Giovanni Battista in Molli in Sovicille. Het paneel met de Madonna en het kind werd ooit verzaagd en draagt daarvan aan alle vier de zijden de sporen. In de 17de eeuw werd het paneel volledig overschilderd. [2]
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni, bekend als Sassetta, Madonna dell’umiltà col Bambino (particolare del volto della Madonna), Siena, Museo Diocesano, dalla pieve di San Giovanni Battista a Molli (Sovicille) )[0]
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Madonna delle Ciliegie, 1445 circa
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni (Sassetta), Madonna delle Ciliegie, 1445 circa, Museo d'arte sacra della diocesi di Grosseto )[0] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sassetta's aandacht "voor de verworvenheden van de vroege Florentijnse Renaissance voor de beheersing van het perspectief en van plastische vormen zich in zijn neiging om pure geometrische vormen in drie dimensies te synthetiseren, ongeacht de suggesties die de werkelijkheid biedt”, schrijft Enzo Carli in zijn monografie [4] uit 1958 over de Madonna delle Ciliegie ( 1445). De maagd Maria lijkt sterk op die van de Madonna van de Sneeuw in het Uffizi, maar het model is als het ware geactualiseerd op nog zachtere en verfijndere lijnen, met verder uitgerekte proporties, een levendiger decor, en met het gezicht van de Madonna dat die kenmerken aanneemt die zo persoonlijk, zo herkenbaar zijn, met de spitse kin, de hoge en perfect gebogen wenkbrauwen, het driehoekige gezicht.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni (Sassetta), Madonna delle Ciliegie (detail van het gelaat van de Madonna delle Ciliegie), 1445 circa, Museo d'arte sacra della diocesi di Grosseto
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dit zijn dezelfde kenmerken die terug te vinden zijn in de Madonna met kind uit de parochiekerk van San Giovanni Battista in Molli, vlakbij Sovicille, aan de rand van Siena: dit is de belangrijkste nieuwigheid van de tentoonstelling, een meesterwerk van Sassetta dat net ontdekt werd toen de tentoonstelling in Massa Marittima werd georganiseerd. Aan alle kanten uitgesneden, vroeger wellicht deel uitmakend van een groter werk, zoals de Madonna van de Kersen, werd het gevonden onder een zware 17e-eeuwse overschildering die het volledig had verdoezeld.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pala dell’Arte della Lana Sant’Antonio abate tormentato dai diavoli, frammento del trittico dell’Arte della Lana |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
We kunnen ons niet voorstellen hoe Sassetta de panelen van de polyptiek heeft geschilderd, of wat de onderlinge samenhang is geweest, maar uit de heiligen op de pilasters sieren krijgen we het idee van een schilder die door subtiele details zoals de nauwkeurigheid waarmee de baarden van de profeten zijn geschilderd, of de kwaliteit van de motieven van de punzonature (ponsen of stempels), die binnen de eigen Siënese traditie passen, maar tegelijkertijd een gevoel en bereidheid tot experimenteren aantonen. Dit blijkt ook uit het fragment van de predella met het Laatste Avondmaal, waarin Sassetta het probleem van een geloofwaardige weergave van de ruimte op vernieuwende wijze probeert op te lossen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alessandro Bagnoli, ipotesi di ricostituzione del polittico dell'Arte della Lana [0] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Federico Zeri,
|
Ipotesi di ricostituzione del polittico dell'Arte della Lana, secondo Machtelt Israels
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ultima cena, frammento del trittico dell’Arte della Lana |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Ultima cena, frammento del trittico dell’Arte della Lana (post luglio 1423 - ante giugno 1425; tempera, oro e argento su tavola; Siena, Pinacoteca Nazionale))[0] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Onvergetelijk is het fragment van de predella met de scène waarin de heilige Antonius Abt wordt gemarteld door ddie tegen hem tekeergaan door hem te slaan en hem aan zijn habijt te trekkenuivels .
Sant’Antonio abate tormentato dai diavoli
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Sant’Antonio abate tormentato dai diavoli, frammento del trittico dell’Arte della Lana (post luglio 1423 - ante giugno 1425; tempera, oro e argento su tavola; Siena, Pinacoteca Nazionale))[0] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oorspronkelijk maakte het kleine paneel (het is 24 bij 39 centimeter) deel uit van de predella van het altaarstuk van de Arte della Lana. Het maakt sinds 1842 deel uit van de collectie van de Pinacoteca Nazionale. Vlakbij de onderste rand zien we een graffito met de tekst 'SCS ATOGNO BASTONATO DA DIAVOLE'.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De profeten Elia en Elisa (pinakels) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Deze twee kleine panelen in de Pinacoteca nazionale van Siena stellen de profeten Elia en Elisa (Eliseo) voor. Naast de hierboven genoemde panelen kennen we acht panelen van de externe zuilen die de kerkvaders Hiëronymus, Gregorius, Ambrosius en Augustinus voorstellen, en de vier beschermheiligen van Siena: S. Ansanus, Victor, Savinus en Crescentius. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kerkvaders en de vier beschermheiligen van Siena |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vergine dolente e San Giovanni dolente (1433), frammenti di una Croce dipinta del Sassetta |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De panelen met de rouwenden uit een verloren gegaan geschilderd kruis dat Sassetta had geschilderd voor de kerk van San Martino in Siena getuigen van een verfijnde smaak. De intensiteit van de Maagd die haar verdriet om het verlies van haar zoon uitdrukt door te huilen in de verborgen schaduw van haar mantel en met haar handen gevouwen heeft weinig gelijken in de schilderkunst van die tijd.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Vergine dolente e San Giovanni dolente (1433; tempera e oro su tavola; Siena, Collezione Chigi Saracini, proprietà della Banca Monte dei Paschi di Siena) )[2] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Een derde fragment kan worden toegevoegd aan de twee panelen met de Madonna en Sint Jan, het is een paneel met Sint Maarten die zijn mantel aan de arme man geeft, en dat zich eveneens in de Collezione Chigi Saracini bevindt. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
San Martino (1433) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, San Martino (1433; tempera e oro su tavola), Siena, Collezione Chigi Saracini))[2] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Angelo annunciante (1428-1430 circa) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Angelo annunciante (l’Arcangelo Gabriele)(1428-1430 circa, tempera e oro su tavola, 60 x 49,5 cm), Massa Marittima, Museo di San Pietro all’Orto )[2] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Deze tentoonstelling richt zich op een werk dat al permanent te zien is in het Museo di San Pietro all'Orto: Sassetta's Angelo annunciante (Aankondigende Engel), een klein paneel dat ooit bovenaan een altaarstuk was geplaatst en enkele jaren geleden werd gerestaureerd.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Adorazione dei Magi (1433-1435; tempera, oro e argento su tavola, 31 x 36,4 cm., Siena, Collezione Chigi Saracini (proprietà della Banca Monte dei Paschi di Siena) )[0] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dit beschilderde paneel met de Adorazione dei Magi, de aanbidding der wijzen, vormt het belangrijkste deel van een altaarstuk dat, gezien het een kleiner formaat heeft dan gebruikelijk was, bedoeld moet zijn geweest voor een huisaltaar of een privékapel. In een ver verleden werd het brutaal verzaagd en ingekort. Het veel kleinere paneel met de Reis van de Koningen, nu in het Metropolitan Museum of Art in New York, maakte oorspronkelijk deel uit van hetzelfde schilderij. De samenhang van beide panelen werd pas in 1939 door John Pope-Hennessy blootgelegd. De Adorazione dei Magi is het hoofdtafereel, terwijl op de achtergrond de Viaggio dei Magi in het landschap van krijtrotsen moet hebben gepast.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pittore dei monocromi di Monticiano, Flagellazione, 1441 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pittore dei monocromi di Monticiano, Flagellazione, 1441, tempera e oro su tavola
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dit is een gabella paneel dat is geschilderd om de nagedachtenis vast te leggen van de ambtenaren die in Siena het stadskantoor van de gabella bestuurden in de zes maanden januari-juni 1441. Gezien de verwantschap met de stijl van Sassetta's manera, hebbe kunsthistorici het auteurschap van de kleine scènetoegeschreven aan Pietro di Giovanni Ambrosi, de zogenaamde Maestro dell'Osservanza en aan Sano di Pietro. De voorkeur lijkt stees meer uit te gaan naar Pietro di Giovanni Ambrosi, , schilder van de monochrome fresco's op de muren van de kapittelzaal van het Augustijner klooster van Monticiano.[6] |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Polittico di San Domenico di Cortona Madonna col bambino e due angeli; San Nicola di Bari e San Michele Arcangelo; San Giovanni Battista e Santa Margherita (1435 circa)
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Madonna col bambino e due angeli; San Nicola di Bari e San Michele Arcangelo; San Giovanni Battista e Santa Margherita (1435 circa, tempera e oro su tavola, Cortona, Museo Diocesano) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De polyptiek van Cortona is een van Sassetta's best gedocumenteerde werken waarvan we ook de naam van de opdrachtgever kennen (Niccolò di Angelo di Cecco del Peccia, een Cortonese apotheker en patroon van de kapel). Het is ook een van zijn best bewaarde schilderijen. Sassetta's figuren zijn uiterst elegant en verfijnd, met langgerekte proporties en rijk aan kostbare details, zoals in de buitengewone koorkap van Nicolaas van Bari of zoals in de complexe wapenrusting van Michaël de Aartsengel. Sassetta experimenteert met materialen zoals bladgoud en aluminiumfolie combineert een grote finesse aan indrukwekkend vakmanschap. Let op de vleugels en mantels van de engelen rond de Maagd die geschilderd zijn met gekleurd email op aluminiumfolie en de nauwgezette graffitidecoraties, hier uitgevoerd in risparmio zoals we zien in de gewaden van de engelen achter de Madonna.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lijst van de tentoongestelde werken
|
||||
Bibliografia
|
||||
|
||||
 |
 |
|
||
Podere Santa Pia
|
Podere Santa Pia
|
The vast and endless golden rolling hills of the Tuscan Maremma
|
||
|
 |
|||
 |
A bigger splash in Podere Santa Pia's swimming pool, southern Tuscany
|
|||
 |
||||
|
||||
