Kunst in Toscane | Stefano di Giovanni, bekend als il Sassetta | Een blik op de vroeg 15e-eeuwse sienese kunst

Stefano di Giovanni, bekend als il Sassetta | Een blik op de vroeg 15e-eeuwse sienese kunst

Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona, bekend als il Sassetta, was een Toscaanse schilder uit de renaissance, en een belangrijke figuur van de Sienese School (de schilderkunst tussen de dertiende en de vijftiende eeuw in Siena).[1] Sassetta werd vermoedelijk rond 1400 geboren in Cortona en bracht daar zijn jeugd door. Voor 1410 verhuisde hij naar Siena met zijn vader Giovanni di Consolo, die in 1420 in documenten voorkomt als de kok van de Signoria[1]. Tot de belangrijkste werken van Sassetta, geschilderd tussen het derde en vierde decennium van de 15e eeuw, behoort de tweezijdige polyptiek voor het hoofdaltaar van de kerk van San Francesco in Sansepolcro, waarin hij bijzondere aandacht besteedt aan het verhaal in de beschrijving van de scènes, met scherpe decors die worden gekenmerkt door heldere, kristalheldere kleuren[7]. Aangenomen wordt dat Sassetta een leerling was van Paolo di Giovanni Fei (° rond 1345; † rond 1411). Hij werd voor het eerst bij naam genoemd in 1423 toen hij een opdracht kreeg voor een polyptiek van de Arte della Lana, de Gilde van wol- en bonthandelaren in Siena[1]. Stefano di Giovanni introduceerde de geest van de renaissance in de grote veertiende-eeuwse Sienese traditie. Hoewel hij binnen de Sienese traditie werkte, vernieuwde hij de stijl door elementen te introduceren die waren afgeleid van de decoratieve gotische stijl en het realisme van eigentijdse Florentijnse vernieuwers. Hij bereikte een hoog niveau van technische verfijning en was op de hoogte van artistieke innovaties van schilders als Gentile da Fabriano, Masaccio en Masolino. Zijn werk wijkt af van de laatgotische stijl van veel van zijn Sienese tijdgenoten.[3] Pietro Torriti laat niet na om het uitzonderlijke karakter van het werk op te merken en te benadrukken dat Sassetta tussen 1423 en 1426 beschouwd moet worden als “de modernste schilder van Europa”: in feite kennen we in dezelfde periode, dat wil zeggen vóór 1423, geen enkel werk van Masaccio of Beato Angelico, de enigen die in die tijd met hem hadden kunnen concurreren op het gebied van ruimtelijke weergave en de illusie van diepte die gecreëerd kan worden door te schilderen op een vlakke ondergrond [6]. De oorsprong van zijn bijnaam il Sassetta is niet bekend. Het verscheen pas voor het eerst in de 18e eeuw en was waarschijnlijk het resultaat van een vertaalfout. Sindsdien is men deze welluidende naam blijven gebruiken, ook al werd de kunstenaar tijdens zijn leven nooit zo genoemd[4]. Hij oefende grote invloed uit op zijn tijdgenoten, vooral op Giovanni di Paolo, Sano di Pietro en Pietro di Giovanni d'Ambrogio. Zijn zoon, Giovanni di Stefano (ca. 1444 - gedocumenteerd tot 1502) was een begaafd beeldhouwer en capomaestro van de kathedraal van Siena in de jaren 1480 [8]. Sassetta stierf in 1450 aan een longontsteking terwijl hij werkte aan het fresco van de Kroning van de Maagd op de Porta Romana in Siena. Het werk werd later voltooid door zijn leerling Sano di Pietro.

Sassetta, Incoronazione della Vergine, terminata da Sano di Pietro, 1447-1450, da Porta Romana a Siena (tegenwoordig te bewonderen in de Chiesa San Francesco, Siena)[0]
De beginjaren Er is ook weinig bekend over zijn beginjaren. Aangenomen wordt dat hij rond 1400 werd geboren in Cortona, de geboortestad van zijn vader, die kok van beroep was, en dat hij een razendsnelle start van zijn carrière moet hebben gehad als hij al in 1423, toen hij begin twintig was, de opdracht kreeg om een polyptiek te schilderen voor de Arte della Lana in Siena. Dat is een eerste basis voor een reconstructie van zijn loopbaan. Trittico dell'Arte della lana, 1423 Dit altaarstuk, het eerste bekende werk van Sassetta gemaakt in opdracht van de “Arte della Lana”, en was bestemd voor voor de kerk van de orde van de karmelieten in Siena. Het werd gemaakt voor het feest van Corpus Christi. Het veelluik van de Arte della Lana was het enige verwijderbare altaarstuk dat Sassetta schilderde voor de gilde van Sienese wolwerkers: het werd alleen getoond tijdens ceremonies en liturgische feesten, dus als het niet in gebruik was moest het in een kast worden bewaard, vandaar dat er een gemakkelijk te verplaatsen paneelstuk moest ontwikkeld worden. Dit gemak vergemakkelijkte waarschijnlijk ook de ontmanteling in 1777, en de daaropvolgende verspreiding van de fragmenten, zodat de drie grote panelen, het hoofdpaneel met de Triomf van de Eucharistie en de twee zijpanelen met de heilige Antonius de Abt en de heilige Thomas van Aquino, verloren raakten. Van dit 'samengestelde' werk zijn slechts enkele panelen overgebleven, die verspreid zijn over verschillende musea. Veel ervan bevinden zich in de Pinacoteca Nazionale in Siena. De fragmenten die zijn overgebleven laten een schilder zien die zeer nauw verbonden was met de traditie van de Sienese schilderkunst, in het bijzonder die van Pietro en Ambrogio Lorenzetti, maar gevoelig voor de experimenten van de Florentijnse Renaissance, die de schilder zeker kende°. Zo zien we in de Preghiera di san Tommaso (Gebed van de heilige Thomas) in de Pinacoteca Vaticana een complexe en unieke articulatie van architecturale ruimtes, die ook tot doel heeft om de soberheid en religieuze strengheid van de heilige over te brengen door middel van de kale bank en lessenaar die in perspectief zijn weergegeven°.

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, San Tommaso d'Aquino in preghiera, 1423-1426, della predella del Polittico dell'Arte della Lana, Szépmüvészeti Múzeum, Budapest
Het centrale paneel is verloren gegaan, maar het is mogelijk om de oorspronkelijke indeling te reconstrueren aan de hand van eerdere beschrijvingen. Volgens deze beschrijvingen stelde het centrale paneel Santissimo Sacramento (het Heilige Sacrament) voor in een monstrans, aanbeden door een aantal engelen eromheen. Daarboven stond de Incoronazione della Vergine (Kroning van de Maagd) en aan de zijkanten waren Abt S. Antonius en S. Thomas van Aquino afgebeeld. Daarboven was de Annunciazione (Annunciatie) afgebeeld in twee aparte afbeeldingen. Naast de hierboven genoemde panelen kennen we acht panelen van de externe zuilen die die de vier kerkvaders Hiëronymus, Gregorius, Ambrosius, Augustinus voorstellen, en de vier beschermheiligen van Siena: Sant' Ansanus, Victor, Savinus en Crescentius. Twee kleine panelen van de pinakels met de figuren van de profeten Elias en Eliseus bestaan nog steeds in de Sienese Pinacoteca. Onder het centrale paneel was de volgende inscriptie te zien: Hinc opus omne Patres Stefanus construxit ad aras Senensis Johannis agens citra lapsus adultos.

Città sul mare en Paesaggio con castello in riva al lago Deze twee kleine panelen in de Pinacoteca nazionale van Sienz golden lange tijd als een van de vroegste voorbeelden van landschapsschilderkunst in Europa en werden lang toegeschreven aan Ambrogio Lorenzetti. Tegenwoordig gaan kunsthistorici ervan uit dat ze deel uitmaakten van een grotere tryptiek die geschilderd werd door Sassetta.

	Sassetta, Città sul mare (veduta di Talamone), (1340 circa), Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti	Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona (Sassetta), Paesaggio con castello in riva al lago, Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti


Madonna delle Ciliegie, 1445 circa

Stefano di Giovanni (Sassetta), Madonna delle Ciliegie, 1445 circa, Museo d'arte sacra della diocesi di Grosseto


Madonna dell’umiltà
De tentoonstelling “Sassetta en zijn tijd is gebouwd rond een nooit eerder getoond werk van de kunstenaar Sassetta. Het is de Madonna met kind, tempera op paneel, (67,5 x 45,3ncm) dat afkomstig is uit de parochiekerk van San Giovanni Battista in Molli (Sovicille). Het paneel met de Madonna en het kind werd ooit aan alle vier de zijden uitgesneden en in de 17de eeuw volledig overschilderd. Op het paneel is een model afgebeeld dat in die tijd erg populair was: de Madonna dell’umiltà (Madonna van de nederigheid), dat wil zeggen een Madonna die, zoals ze hier wordt afgebeeld,op de grond zit op een kussen, dat rechts onder de mantel van de Maagd zichtbaar is. De Madonna houdt een granaatappel in haar hand, terwijl het Kind een vogel in zijn linkerhand houdt. De Madonna heeft een prachtige stralende aureool met daarin de volgende inscriptie: 'SI CONFIDIS IN ME SENA ERIS GRATIA PLENA', het motto verzekert ons dat het paneel oorspronkelijk toebehoorde aan een kerk in de stad Siena. Bagnoli vermoedt dat het werk afkomstig is uit de kerk van San Francesco in Siena en is geneigd het te identificeren met het door Sassetta gesigneerde werk dat in 1620 door Fabio Chigi werd herinnerd in de Petroni-kapel in diezelfde kerk. De restauratie onder leiding van Alessandro Bagnoli werd uitgevoerd door Barbara Schleicher.[2] De vele versies van de Madonna dell'Umiltà die ons van de kunstenaar zijn overgeleverd stellen ons beter dan andere werken in staat om Sassetta's stilistische evolutie te bekijken. De iconografie van de Maagd zittend op een kussen komt uit het werk van Simone Martini en was erg populair in het veertiende-eeuwse West-Europa. Het thema werd in de volgende eeuw opgepikt door kunstenaars als Sassetta en Giovanni di Paolo.
Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Pala della Madonna della neve, 1430-32

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Pala della Madonna della neve, tempera su tavola, 240 x 256 cm, 1430-32, Galleria degli Uffizi
Het altaarstuk de Madonna della neve werd in 1432 door Sassetta geschilderd in opdracht van Ludovica Bertini, de rijke weduwe van de Sienese Turino di Matteo [2]. Het altaarstuk, Pala della Madonna della neve, werd oorspronkelijk besteld voor een van de oudste en meest eerbiedwaardige altaren in de kathedraal van Siena. Het stond direct links van de doorgang die bekend staat als de Porta del Perdono, de zij-ingang van de kathedraal. Het altaarstuk staat traditioneel bekend als het Madonna della Neve, omdat Sassetta in de compartimenten van de predella de stichting vertelt van de Romeinse basiliek van Santa Maria Maggiore, de kerk die opgericht werd op een plek die in augustus 352 miraculeuze wijze was bedekt met sneeuw. Het verhaal is verdeeld in zeven episodes, helaas slechts fragmentarisch bewaard. Links begint het verhal met de droom van de patriciër Giovanni en die van paus Liborio die de Romeinse edelman opdroeg de basiliek te bouwen, komen we bij de stichting, de bouw en de inwijding van de kerk op de plaats waar op wonderbaarlijke wijze viel op de vijfde augustus 352 de sneeuw viel. Het schilderij toont de Maria gezeten op een troon met het Kind en gekroond door twee engelen. Achter de goddelijke groep staan twee andere engelen, van wie de ene een schaal vol sneeuw vasthoudt, terwijl de andere met zijn handen een sneeuwbal vormt. Aan de zijkanten staan de heiligen Petrus en Paulus en, geknield, Johannes de Doper en Franciscus. Vooral de laatste is een verwijzing naar de opdrachtgeefster Ludovica Bertini, die na de dood van haar man toetrad tot de Franciscaner Orde. Ook de twee wapenschilden op de basis van de troon, verwijzen naar de families van de vrouw en haar man.

Stefano di Giovanni detto il Sassetta,
De predella, verdeeld in zeven compartimenten, vertelt het verhaal van het wonder van Onze Lieve Vrouw van de Sneeuw, een geschiedenis die verbonden is met de stichting van de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome.

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Pala della Madonna della neve, Fondazione della chiesa di Santa Maria Maggiore a Roma, dal predella, Galleria degli Uffizi, Firenze

Vergine dolente e San Giovanni dolente (1433), frammenti di una Croce dipinta del Sassetta



We kunnen Sasetta zien als een kunstenaar die zich oriënteerde op de schildertraditie van zijn stad, die gevormd werd door het werk van Simone Martini en de gebroeders Lorenzetti, maar die ook openstond voor de werken van Gentile da Fabriano, Masolino en Masaccio. Aan het begin van de 20e eeuw was deze kunstenaar zo populair dat hij de aandacht trok van verschillende kunsthistorici, zoals Bernard Berenson, Roberto Longhi, John Pope-Hennessy, Enzo Carli en zelfs Robert Langton Douglas, auteur van een prachtige geschiedenis van de Republiek Siena. Zij ondernamen een eerste, baanbrekende, synthetische verkenning van Sassetta's kunst. Voor de Amerikaanse kunstcriticus, James Jackson Jarves was Sassetta een “mystieke schilder, uitstekend in allegorieën, in staat om oprechte gevoelens uit te beelden in de schilderkunst”. Sassetta stierf in 1450 aan een longontsteking terwijl hij werkte aan het fresco van de Kroning van de Maagd op de Romeinse poort in Siena. Het werk werd later voltooid door zijn leerling Sano di Pietro.
Polittico di Borgo San Sepolcro, Altaarstuk van Borgo San Sepolcro Tot de belangrijkste werken van Sassetta behoort de tweezijdige polyptiek voor het hoofdaltaar van de kerk van San Francesco in Sansepolcro, Het Borgo San Sepolcro-altaarstuk is een veelluik, bestaande uit 26 elementen die door Sassetta aan twee zijden beschilderd werden tussen 1437 en 1444 voor het hoogaltaar van de Franciscaanse kerk in Borgo San Sepolcro. Het werd in delen geschilderd om het transport van Siena naar Borgo San Sepolcro te vergemakkelijken, waar het in 1444 werd afgeleverd. Vanaf 1578 werd het ontmanteld. Door de eeuwen heen werden de verschillende fragmenten verkocht en verspreid. Ze zijn verspreid over tien musea.

Stefano di Giovanni, bekend als il Sassetta, Madonna in trono col Bambino, San Giovanni evangelista e Sant'Antonio da Padova, Polittico di Borgo San Sepolcro, 1437-1444
Pavimento del Duomo di Siena, Storie di Sansone De vloer van de kathedraal van Siena is een van de grootste en meest waardevolle voorbeelden van groot marmeren inlegwerk, een decoratief project dat zes eeuwen in beslag nam, van de 14e tot de 19e eeuw. Net als de kathedraal is de vloer onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de stad en haar kunst. Daarom hebben de sienesen door de eeuwen heen kosten noch moeite gespaard voor de creatie en het behoud ervan. Hij bestaat uit meer dan zestig scènes en is op de meest bezochte plaatsen meestal bedekt met houten platen of karton, behalve één keer per jaar gedurende ongeveer twee maanden, tussen eind augustus en eind oktober. Sassetta was verantwoordelijk voor het ontwerp van meerdere scenes, en heeft er ook enkele zelf uitgevoerd, zoald deze scene met het bijbelse verhaal van Samson, een krijger met supernatuurlijke kracht.


Samson ontdekte deze kracht toen hij een leeuw tegenkwam en deze doodde met zijn blote vuisten. Later vermoordde hij eigenhandig duizend Filistijnen, waarna hij verleid werd door de Filistijnse vrouw Delila. Het verhaal van Simson wordt geflankeerd door de figuren van Mozes en Judas Makkabeeër. De scène, toegeschreven aan Sassetta net als de andere symmetrische scène in het linker dwarsschip (vergelijkbaar in techniek en stijl), wordt gedomineerd door de figuur van Samson die de Filistijnse krijgers afslacht met het kaakbeen van een ezel. Hij houdt een van hen bij de nek vast, anderen storten op de grond en de rest vlucht zonder nadenken weg . Deze scène wordt bovenaan gedomineerd door het terugkerende motief van drielobbige bogen.
Album Stefano di Giovanni (Il Sassetta)

Stefano di Giovanni, bekend als Sassetta, Madonna dell’umiltà col Bambino (67,5 x 45,3 cm). Siena, Museo Diocesano, dalla pieve di San Giovanni Battista a Molli (Sovicille)	Stefano di Giovanni (Sassetta), Madonna delle Ciliegie, 1445 circa, Museo d'arte sacra della diocesi di Grosseto	Sasetta. Madonna del'Humilita 1433 Pinacoteca Vaticana
Trittico dell’Arte della Lana

Ipotesi di ricostituzione del polittico dell'Arte della Lana, secondo Machtelt Israels	Stefano di Giovanni detto il Sassetta, profeta Elia (cuspide), frammento del trittico dell’Arte della Lana	il Sassetta, profeta Eliseo (cuspide), frammento del trittico dell’Arte della Lana

	Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Il rogo dell'eretico Nicola (o di Jan Hus), De verbranding van de ketter Nicholas (of Jan Hus), Melbourne, National Gallery of Victoria)	Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Ultima cena, frammento del trittico dell’Arte della Lana

Un miracolo dell'Ostia consacrata (la morte di John Wycliffe?), Een wonder van de geconsacreerde hostie	San Tommaso d'Aquino in preghiera San Tommaso ispirato dalla colomba dello Spirito Santo (Thomas geïnspireerd door de duif van de Heilige Geest)	Stefano di Giovanni detto il Sassetta,, Visione di san Tommaso d'Aquino (Visioen van Sint Thomas van Aquino), Rome, Pinacoteca Vaticana


Traveling in Tuscany \| Sassetta (Stefano di Giovanni) Bibliografia Luciano Bellosi, Collezione Chigi-Saracini - Sassetta e i pittori toscani tra XIII e XV secolo, a cura di Luciano Bellosi e Alessandro Angelini, Studio per edizioni scelte, Firenze 1986 Bernard Berenson, Sassetta, Firenze 1946 Enzo Carli, Sassetta's Borgo San Sepolcro Altarpiece, in: The Burlington Magazine 43, 1951, 145 ss. Enzo Carli, Sassetta e il «Maestro dell'Osservanza», Milano, Giunti-Martello 1957 Enzo Carli, I Pittori senesi, Milano 1971 John Pope-Hennessy, Sassetta, Londra 1939 John Pope-Hennessy, Rethinking Sassetta, in: The Burlington Magazine 98, 1956, 364 ss . Federico Zeri, Towards a Reconstruction of Sassetta's Arte della Lana Triptych, in The Burlington Magazine 98, 1956, 36 ss. Keith Christiansen, in La Pittura a Siena nel Rinascimento (trad. del catalogo della mostra del 1988 di New York, Metropolitan Museum), Milano, Silvana editoriale, 1989 Machtelt Israëls, Sassetta's Madonna della Neve. An image of patronage, Leiden 2003, ISBN 90-74310-92-3 Sassetta: the Borgo San Sepolcro altarpiece, edited by Machtelt Israëls, Villa I Tatti, the Harvard University Center for Italian Renaissance Studies, Florence; Primavera Press, Leiden, 2009 Machtelt Israëls, schede delle opere in Da Jacopo della Quercia a Donatello: le arti a Siena nel primo Rinascimento (catalogo della mostra di Siena), Motta editore, Milano, 2010. Giulietta Chelazzi Dini, Alessandro Angelini, Bernardina Sani, Pittura Senese, Motta editore, Milano, 2002 .
Le verità intime di Sassetta \| www.luoghidellinfinito.it Mostra \| Il Sassetta e il suo tempo - Uno sguardo all'arte Senese del primo quattrocento
Vlakbij het authentieke kleine dorp Castiglioncello Bandini, ligt Podere Santa Pia, een prachtig vakantiehuis, omringd door eeuwenoude eiken en gelegen op een strategische positie in de Toscaanse Maremma. Je geniet er van een adembenemend uitzicht over de valleien van de Ombrone en de Val d'Orcia die in Cinigiano samenvloeien. Het is een ideale bestemming voor mensen die een vakantie in de natuur willen doorbrengen: duizenden hectare ongerepte natuur omringen Podere Santa Pia, dat nog niets van zijn eeuwenoude charme verloren heeft. Daarom wordt Podere Santa pia wel vaker een natuurhuis genoemd. Het huis is authentiek Italiaans en zeer sfeervol. De ruwe natuurstenen muren aan de buitenkant, de terracotta vloeren, de grote open haard in de keuken en hier en daar robuuste houten balkenplafonds zorgen voor een karakteristieke oude Toscaanse sfeer. Het eenvoudige interieur en de minimalistische ingrepen sluiten perfect aan bij de eenvoud van de Toscaanse landhuizen van weleer. Het huis heeft alles voor een geslaagde vakantie. Case vacanza in Toscana \| Podere Santa Pia

Podere Santa Pia	Podere Santa Pia	The vast and endless golden rolling hills of the Tuscan Maremma

Early morning light at the private swimming pool at Podere Santa Pia	A bigger splash in swimming pool at Podere Santa Pia, southern Tuscany	A bigger splash in the pool, Podere Santa Pia, Castiglioncello Bandini, Cinigiano, Tuscany

Podere Santa Pia, situata sulle splendide colline del valle d'Ombrone nel cuore della Maremma

[0] Foto di Sailko, licenziato in base ai termini della licenza Creative Commons Attribuzione 3.0 Unported [1] Gabriele Fattorini: Stefano di Giovanni Sassetta. In: Dizionario Biografico degli Italiani (DBI). [2] Mostra a cura di Alessandro Bagnoli \| Comunicato Stampa \| www.studioesseci.net [3] Miklós Boskovits; National Gallery of Art (U.S.); et al, Italian paintings of the fifteenth century (Washington: National Gallery of Art; New York, 2003), p. 623 [4] De redenen voor de bijnaam Sassetta, die alleen voorkomt in een tekst uit de 18e eeuw en niet gedocumenteerd is in oude bronnen, zijn niet bekend. Er is geen bewijs voor een verband met het gelijknamige dorpje Sasetta in de Val di Cornia, niet ver van Massa Marittima. Het is waarschijnlijker, zoals Gabriele Fattorini vermoedt, dat de bijnaam is ontstaan door een leesfout in wie weet welke documenten. Il Sasetta klonk echter goed en was praktischer dan Stefano di Giovanni, en dus is het tot op de dag van vandaag de naam die steeds gebruikt wordt. . [5] Het iconografische programma van het altaastukr is waarschijnlijk samengesteld door de monniken van de karmelieten. Daarom werden de twee profeten, Elias en Eliseus, de Dux et Pater en de Pater van de karmelieten op het altaar afgebeeld, en in karmelieten habijt. We zien ook enkele karmelieten op de afbeeldingen van de predella. [6] Pietro Torriti, La Pinacoteca Nazionale di Siena, I dipinti dal XII al XV secolo, 1977, pp. 240 [7] Stefano di Giovanni detto il ‘Sassetta’ - Adorazione dei magi \| Biografia - Stefano di Giovanni di Consolo detto il ‘Sassetta’ - (Cortona (?), fine del XIV sec. – Siena 1450) \| www.mpsart.it [8] Dóra Sallay, Corpus of Sienese Paintings in Hungary, 1420–1510. Florence: Centro Di, 2015, p. 70.
° Dit artikel maakte ook geburik van het Wikipedia artikel Sassetta, de originele tekst van deze alinea's is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen.

Pavimento del Duomo di Siena, Storie di Sansone