Arte in Toscana | Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Visione di san Tommaso d'Aquino (Visioen van de heilige Thomas van Aquino), Rome, Pinacoteca Vaticana

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Visione di san Tommaso d'Aquino (Visioen van Sint Thomas van Aquino), Rome, Pinacoteca Vaticana

Stefano di Giovanni, tegenwoordig beter bekend als Sassetta (een bijnaam die voor het eerst opduikt in de achttiende eeuw), werd waarschijnlijk geboren in Cortona, waar zijn familie woonde voordat hij tussen 1410 en 1415 naar Siena verhuisde. Sassetta zou zijn opleiding hebben gekregen in Siena, in de kring van Benedetto di Bindo en andere schilders die rond de tijd dat hij in de stad aankwam de sacristie van de kathedraal aan het decoreren waren.
Sassetta was een centrake figuur van de Sienese schilderkunst in het tweede kwart van de 15e eeuw, die eerst met Duccio di Buoninsegna (1255-1318) en later met Simone Martini (1284-1344) en Pietro (1280-1348) en Ambrogio (1290-1348) Lorenzetti een tegenwicht bood aan de grote Florentijnse kunstenaars.

Hij oefende grote invloed uit op zijn tijdgenoten, vooral op Giovanni di Paolo, Sano di Pietro en Pietro di Giovanni d'Ambrogio. Zijn zoon, Giovanni di Stefano (ca. 1444 - gedocumenteerd tot 1502) was een begaafd beeldhouwer en capomaestro van de kathedraal van Siena in de jaren 1480 [2].

Het eerste gesigneerde werk van Stefano di Giovanni is het Arte della Lana altaarstuk, (1423-1426) waarvan de overgebleven fragmenten bewaard worden in verschillende particuliere en openbare collecties.
De bewaarde fragmenten laten een schilder zien die zeer gehecht was aan de traditie van de Sienese school, in het bijzonder die van Pietro en Ambrogio Lorenzetti, maar die ook gevoelig was voor de vernieuwingen van de Florentijnse renaissance, waarmee hij zeker vertrouwd was.

Een van de predellapanelen, het Visioen van Sint Thomas van Aquino, bevindt zich in de Pinacoteca Vaticana, Rome. Door de thematische invulling, de architecturale setting en het koloriet van het tafereel hoort het paneel bij de San Tommaso d'Aquino in preghiera uit Budapest.

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Visione di san Tommaso d'Aquino (dettaglio), Rome, Pinacoteca Vaticana

Sassetta's techniek en ruimtelijke oplossingen hebben ook veel te danken aan vroegere Sienese meesters. Zijn technische verfijning zet via kunstenaars als Benedetto di Bindo de traditie van Simone Martini voort. Voor de weergave van het perspectoef in de de ruimte ging hij uit van het werk van de gebroeders Lorenzetti, in het bijzonder van Pietro Lorenzetti's predella scènes in het altaarstuk Pala del Carmine uit 1329 (Siena, Pinacoteca Nazionale).

In het Arte della Lana altaarstuk, en meer bepaald in de twee panelen uiterst rechts, gaf Sassetta een gedetailleerde visuele beschrijving van enkele kloosterruimtes. Het zijn twee taferelen waarin de Dominicaanse heilige Thomas van Aquino opgaat in mystieke ervaringen.
In de oorspronkelijke opstelling van de predella vormden de twee laatse scènes, San Tommaso d'Aquino in preghiera en Visione di san Tommaso d'Aquino, een brede, doorlopende ruimte. Hoewel de twee predellapanelen werden gescheiden door een structurele scheiding in het schrijnwerk, werden ze verenigd door een gemeenschappelijk centraal perspectief. [2]

San Tommaso d'Aquino in preghiera

Visione di san Tommaso d'Aquino

Dóra Sallay:

«The architectural interiors in the Arte della Lana predella are shown in experimental but very effective perspective laid out with the help of incised lines. The representation of a succession of various rooms opens out the space in the back, and provides a rich setting for the scenes. The complexity of the background is even more evident if one considers that in the original arrangement of the predella the Budapest scene formed a wide, continuous space with the one now in the Vatican. Though the two fields were separated by a structural division, they were united by a common central perspective.»[2]

In deze twee scènes gaf Sassetta een gedetailleerde visuele beschrijving van de alledaagse leefomgeving van het kloosterleven, georganiseerd volgens een duidelijke visuele logica. In de bibliotheek en het scriptorium geven de open boeken en het schrijfgerei op de lessenaars de scène een gevoel van directheid. Het klooster en de tuin bieden een blik in het alledaagse leven van de broeders: een emmer hangt aan het touw dat rond het wiel van de put is gedraaid; in de tuin is er een pad, drie fruitbomen met daaronder kleine, gelijkmatig geplaatste planten. In de kerk trekken het hemelse visioen, de schitterende gotische polyptiek, het geborduurde altaarkleed en het met goud bedekte antependium het oog naar het heiligste deel van de voorstelling, dat tegelijkertijd zijn compositorische tegenhanger vindt in de levendige afbeelding van het kruisbeeld aan de andere kant van het denkbeeldige schip. Sassetta creëerde een perfecte balans tussen de beschrijvende passages en de dubbele afbeelding van de Dominicaanse heilige die opgaat in mystieke ervaringen.[2]

In het midden van zijn hoofd van de heilige is de holte gerepareerd die is ontstaan door de punt van de passer waarmee de cirkel vqn zijn aureool is getrokken. p.b71

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Trittico dell’Arte della Lana, predella

Ipotesi di ricostituzione del polittico dell'Arte della Lana, secondo Machtelt Israels	Sassetta, Sant’Antonio abate tormentato dai diavoli	Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Il rogo dell'eretico Nicola (o di Jan Hus), De verbranding van de ketter Nicholas (of Jan Hus), Melbourne, National Gallery of Victoria)

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Ultima cena, frammento del trittico dell’Arte della Lana	Un miracolo dell'Ostia consacrata (la morte di John Wycliffe?), Een wonder van de geconsacreerde hostie	San Tommaso d'Aquino in preghiera San Tommaso ispirato dalla colomba dello Spirito Santo (Thomas geïnspireerd door de duif van de Heilige Geest)
Deze twee kleine panelen in de Pinacoteca nazionale van Siena golden lange tijd als een van de vroegste voorbeelden van landschapsschilderkunst in Europ en werden lang toegeschreven aan Ambrogio Lorenzetti. Tegenwoordig gaan kunsthistorici ervan uit dat ze ook deel uitmaakten van de Arte della Lana tryptiek die geschilderd werd door Sassetta. In de reconstructie van de Trittico dell'Arte della lana van Machtelt Israels, hebben beide panelen een plaats onder het centrale paneel dat verloren gegaan is.

	Sassetta, Città sul mare (veduta di Talamone), (1340 circa), Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti	Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona (Sassetta), Paesaggio con castello in riva al lago, Siena, Pinacoteca, precedentemente attribuita ad Ambrogio Lorenzetti
[1] Fontewww.aiwaz.net, deze afbeelding werd ontleend © Traveling in Tuscany, en kan beschikbaar zijn onder een Beni Culturali Standard (BCS)licentie. [2] Dóra Sallay, Corpus of Sienese Paintings in Hungary, 1420–1510. Florence: Centro Di, 2015, p. 77.