Un miracolo dell'Ostia consacrata (la morte di John Wycliff?)  (Een wonder van de geconsacreerde hostie (de dood van John Wycliff?))

Sassetta of Il Sassetta geboren Stefano di Giovanni of ook bekend als Stefano di Giovanni di Consolo da Cortona (Siena of Cortona, 1392 - 1450 of 1451) was een een belangrijke figuur van de Sienese school (de schilderkunst tussen de dertiende en de vijftiende eeuw in Siena).
Sassetta werd waarschijnlijk opgeleid aan de zijde van kunstenaars als Benedetto di Bindo en Gregorio di Cecco, maar hij had een geheel eigen stijl. Hij bereikte een hoog niveau van technische verfijning en was op de hoogte van artistieke innovaties van schilders in Firenze zoals Gentile da Fabriano, Masaccio en Masolino. Zijn werk verschilt van de laatgotische stijl van veel van zijn Sienese tijdgenoten.[2]

Trittico dell’Arte della Lana

Het eerste werk, dat zijn handtekening draagt, is het Arte della Lana altaarstuk, (1423-1426). Dit kleine schilderij maakte ooit deel uit van dit grote altaarstuk, dat bestond uit 23 afzonderlijke panelen die een complex verhaal vertellen.

Het altaarstuk werd ontmanteld en verspreid rond 1790-1840, en de bewaarde fragmenten raakten verspreid over verschillende particuliere en openbare collecties.
Deze overgebleven fragmenten laten een schilder zien die zeer gehecht was aan de traditie van de Sienese school, in het bijzonder die van Pietro en Ambrogio Lorenzetti, maar die ook gevoelig was voor de ervaringen van de Florentijnse renaissance, waarmee hij goed vertrouwd was. Een reconstructie van het altaarsruk toont hoeveel aandacht er in de middeleeuwen werd besteed aan het maken van grote altaarstukken, hoe complexe ideeën werden uitgedrukt in visuele beelden en hoe het de moeite waard is om te leren hoe ze gelezen moeten worden[4].

Twee van de panelen van het altaarstuk zinspelen op de schokkende dood van John Wycliff uit Teesdale en Jan Huss uit Bohemen, die beiden door het Concilie van Konstanz in 1415 tot ketters verklaard waren. Wycliff, wiens fundamentele overtuiging was dat de Kerk arm moest zijn, zoals in de tijd van de apostelen, was een theoloog die de aanzet gaf tot de eerste vertaling van de bijbel in de Engelse taal. Hij kreeg een beroerte terwijl hij in zijn kerk in Lutterworth zat en stierf drie dagen later in december 1384.[4]

In zijn verhalende scènes gebruikt Sassetta zijn talent voor het vertalen van sinistere gebeurtenissen, heilige ceremonies en vertrouwde, alledaagse scènes die, ondanks hun realisme, vaak een irrationele en individuele component bevatten die de kijker kan betoveren, zoals dat ook in dit kleine paneel, Een wonder van de geconsacreerde hostie (de dood van John Wycliff) het geval is.

Het altaarstuk bracht hulde aan de Maagd Maria, heiligen en profeten en promootte het geloof dat brood en wijn die tijdens de communie werden gedeeld, veranderden in het echte vlees en bloed van Jezus. Tegelijkertijd bood het een waarschuwing aan het groeiende aantal mensen dat rond 1400 dit geloof in twijfel trok. Ze werden gewaarschuwd dat ze als ketters zouden worden behandeld: geëxcommuniceerd, terechtgesteld, hun lichamen verbrand en de as weggegooid om hen lichamelijke wederopstanding en eeuwig leven te ontzeggen[4].

Een van de predellapanelen, Un miracolo dell'Ostia consacrata (la morte di John Wycliff?)  bevindt zich in het Bowes Museum in Barnard Castle, Durham. Het kleine paneel, Een wonder van het Sacrament door Sassetta, geschilderd in Siena rond 1423-25, vertelt een dramatisch verhaal. Het toont een geestelijke die dood wordt geslagen terwijl hij de hostie krijgt aangeboden tijdens de mis. Nog dramatischer is dat een duivel neerduikt om zijn ziel te grijpen terwijl deze zijn lichaam verlaat[4].

John Wycliff (1330 - 1384) was een Engelse kerkhervormer. Hij was verbonden aan de universiteit van Oxford en wilde de wijsbegeerte terugbrengen tot de bijbel en de kerkvaders. Hij wordt vooral herinnerd als de hervormer die stelde dat mensen zonder tussenkomst van priesters hun geloof mochten belijden, met de bijbel als gids en richtlijn.

Zijn revolutionaire theorieën leidden tot gewelddadige controverses en verschillende opeenvolgende veroordelingen. Zijn uitstraling (zowel aanhangers als tegenstanders beschouwden hem als de enige grote theoloog van zijn generatie in Engeland) en zijn politieke steun beschermden hem lange tijd , maar hielden abrupt op na de publicatie in 1380-1381 van zijn verhandeling over de Eucharistie (De eucharistia ), waarin hij de leer van de transsubstantiatie in twijfel trok.

Stefano di Giovanni detto il Sassetta, Trittico dell’Arte della Lana, predella

Ipotesi di ricostituzione del polittico dell'Arte della Lana, secondo Machtelt Israels

Deze twee kleine panelen in de Pinacoteca nazionale van Siena golden lange tijd als een van de vroegste voorbeelden van landschapsschilderkunst in Europ en werden lang toegeschreven aan Ambrogio Lorenzetti. Tegenwoordig gaan kunsthistorici ervan uit dat ze ook deel uitmaakten van de Arte della Lana tryptiek die geschilderd werd door Sassetta. Federico Zeri [3] identificeerde als eerste de panelen die behoorden tot de Arte della Lana polyptiek en stelde voor om ook de twee kleine landschappen die vandaag de dag ook worden toegeschreven aan Sassetta te integreren in het werk, hoewel hun integratie in het werk nog veel vragen oproept met betrekking tot met name hun locatie, formaat en betekenis in deze context.
Ook in de reconstructie van de Trittico dell'Arte della lana van Machtelt Israels, hebben beide panelen een plaats onder het centrale paneel dat verloren gegaan is.