|
|
De Maestà del Duomo di Siena was het altaarstuk van de kathedraal van Siena, geschilderd tussen 1308 en 1311 door de initiator van de Sienese school Duccio di Buoninsegna. Het is het meesterwerk van de kunstenaar en een van de belangrijkste schilderijen uit de Italiaanse kunst van voor de renaissance. Het centrale paneel van de Maestà toont de tronende Madonna omringd door engelen en heiligen. Aan weerszijden van de monumentale marmeren troon knielen de stadsheiligen met achter hen een groep heiligen en engelen. Achter de knielende Savinus, Ansanus, Crescentius en Victorinus staan onder meer Johannes, Petrus en Paulus. De Sienese stadsheiligen bevinden zich op de voorgrond en hebben de meer bekende en op veel grotere schaal vereerde andere heiligen van hun prominente plaatsen verdreven[3].
In dit detail zien we knielend op de voorgrond twee beschermheiligen van Siena. Vanaf links, Sint Ansanus en heilige Savinus, beschermheiligen van Siena. Ook in dit detail worden de beschermheiligen voorgegaan door een engel die een offer brengt aan Maria.
Op de achtergrond, vanaf links de heilige Catharina van Alexandrië, de heilige Paulus en Johannes de Evangelist.
|
|
Details van de voorzijde van de Maestà van Duccio di Buoninsegna.
Links van de tronende Madonna schilderde Duccio Sant'Ansano en San Savino (knielend) [6]
|
De Maestà del Duomo di Siena
Maestà (Italiaans voor majesteit) is de algemene naam voor de uitbeelding van een tronende Madonna, meestal omringd door engelen. In dit geval heeft de naam betrekking op het grote paneel dat de voorzijde domineert.
De Maestà van Duccio is niet alleen uitzonderlijk vanwege zijn schoonheid, zijn symbolische en poëtische betekenis en zijn omvang, het is ook een uitzonderlijk veelluik door de plaats die het inneemt in de geschiedenis en in de collectieve geheugen van de stad Siena.
|
|
Duccio di Buoninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), particolare della tavola principale, Museo dell'Opera della Metropolitana, Siena [6]
|
Bram Kempers:
«Op het hoofdpaneel van de Maestà is aan de schipzijde Maria te zien, gezeten op een troon.76 Aan weerszijden van de monumentale marmeren troon knielen de stadsheiligen met achter hen een groep heiligen en engelen. Achter de knielende Savinus, Ansanus, Crescentius en Victorinus staan onder meer Johannes, Petrus en Paulus. De Sienese stadsheiligen bevinden zich op de voorgrond en hebben de meer bekende en op veel grotere schaal vereerde andere heiligen van hun prominente plaatsen verdreven. Zo ontstond een beeld van de civitas Dei dat bepaald werd door het specifieke van de civitas terrena, de civitas Senensis. Rondom deze monumentale Maestà werden kleinere verhalende scènes geplaatst die het leven van Maria illustreren. De bovenste rij begint met de boodschap van haar dood, een voorstelling die direct aansluit bij de voorstellingen op het raam erachter. Altaarstuk en beglazing vormden een iconografische eenheid, geprogrammeerd vanuit het gezichtspunt van de stadsbestuurders en bedoeld voor de burgerij als kerkpubliek. De vierde heilige van het raam, de apostel Bartholomeus, was op het altaarstuk vervangen door een onvervalste stadsheilige: Victorinus. De weergave van Maria als stadspatrones van Siena werd aangescherpt door het iconografische verband met deze vier stadsheiligen. Haar rol als symbool van de soevereine stadstaat werd onderstreept door het gebruik van traditionele heerserssymbolen, zoals het podium, de verhoging, de troon en het later toegevoegde baldakijn boven het paneel. Deze typisch vorstelijke symbolen van legitieme en sacrale macht werden door de burgers van Siena benut om de onafhankelijkheid van hun stadstaat te demonstreren. Door de traditionele symbolen van soevereiniteit toe te passen op voorstellingen van Maria met stadsheiligen schiepen de burgerbestuurders van Siena een nieuwe symboliek voor hun onafhankelijke stadstaat, waarvoor toen nog geen iconografische modellen beschikbaar waren. Zo kreeg Maria in de vorm van de Maestà een uitgesproken politieke betekenis.»[5]
|
|
|
|
|
|
Simone Martini, Maestà, 1316, Sala del Mappamondo, Palazzo Pubblico
Een paar jaar na Duccio's Maestà, schilderde Simone zijn Maestà voor het Palazzo Pubblico in Siena. Het is het oudste schilderij dat met zekerheid aan hem kan worden toegeschreven. De achterwand van de Sala del Mappamondo wordt volledig bedekt door dit fresco. Omringd door een lijst versierd met twintig medaillons die de Zegenende Christus, de Profeten en de Evangelisten voorstellen en met kleinere schilden die het wapen van Siena bevatten, toont het fresco een schare engelen, heiligen en apostelen, met de Madonna met kind in het midden. Het geheel, tegen een diepblauwe achtergrond, wordt bekroond door een imposant baldakijn van rode zijde.
De Maestà van Duccio di Buoninsegna was zeker het model dat Simone Martini voor ogen had voor zijn Maestà in het Palazzo Pubblico. De zijdelingse ontwikkeling van de registers van de personages is duidelijk geïnspireerd op dat werk, net als hun voorkomen. De vier beschermheiligen van Siena die knielen aan de voet van de troon zijn dezelfde als in Duccio's Maestà. Veel van de staande figuren in Simone's Maestà zijn ook aanwezig in Duccio's Maestà, staand of in de lunetten. . De Sint Pieter in dit werk lijkt op die van Duccio, en hetzelfde geldt voor de vier knielende heiligen, Sint Agnes en vele anderen. Simone Martini's figuren vworden verlicht door één enkele lichtbron en zijn allemaal levensechecht en tegelijk verfijnd en vol emotie. Dee troon is afgebeeld in een direct perspectief en met de zijkanten open als een boek, wat opnieuw doet denken aan het werk van Duccio, die dit zelf had overgenomen van Giotto [2].
De meest in het oog springende vernieuwingen in Simone's stijl zijn zijn denkbeelden over de driedimensionale ruimte. De steunpalen van het baldakijn zijn in perspectief geplaatst, waardoor de compositie een gevoel van diepte krijgt. Onder het baldakijn bevindt zich een grote groep van dertig figuren. Het zijn geen processies meer van in parallelle rijen neergezette mensen, ze staan wat wanordelijk bij elkaar in een afwisselend ruimtelijk ritme, hun gebaren en gezichtsuitdrukkingen zijn geanimeerd en gevarieerd.
|
|
Simone Martini, Maestà, 1312 - 1315 (dettaglio), affresco su parete, Palazzo Pubblico, Siena [1]
|
Op de voorgrond en geknield, net als in Duccio's paneel, staan de beschermheiligen van Siena: in dit detail, vanaf links, de heilige Ansanus (afgebeeld als een jonge ridder) en de heilige Savinus (gekleed in bisschopsgewaden). In dezelfde houding gaat een engel de beschermheiligen voor en biedt Onze Lieve Vrouw rozen en lelies aan, de mariale bloemen bij uitstek, verzameld in gouden vazen.
Op de achtergrond, vanaf links, de heilige Paulus (afgebeeld met een zwaard), de aartsengel Michaël, Johannes de Evangelist (die met de ene hand een boek vasthoudt en met de andere een baldakijn). De andere heiligen zijn geïdentificeerd als de heilige Maria Magdalena, de heilige Ursula, de heilige Bartholomeus, de heilige Mattheus, de heilige Jacobus de Kleine, de heilige Filippus, de heilige Thomas, de heilige Matthias en de heilige Thaddeus [4].
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Duccio di Buoninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), particolare della Madonna
|
|
Duccio di Buoninsegna, Maestà del Duomo di Siena (1308-1311), particolare della Madonna
|
|
Dettaglio del bambino che esprime una profonda tenerezza
|
|
|
|
|
|
Dettaglio del trono raffigurato come una porta monumentale della città
|
|
Particolare San Savino
|
|
La firma di Duccio alla base della Maestà
|
|
|
|
|
|
Dietro Sant'Ansano e San Savino si trovano l'apostolo Paolo, l'evangelista Giovanni e alcuni angeli
|
|
La tavola principale con San Crescenzio e San Vittore
|
|
Particolare San Crescenzio |
|
|
|
|
|
Particolare San Savino su fondo oro
|
|
San Pietro
|
|
Giovanni evangelista
|
|
|
|
|
|
San Crescenzio, inginocchiato a destra
|
|
Santi e angeli a grandezza naturale intorno alla Madonna
|
|
Crescenzio di Roma e Vittore d'Egitto; dietro di loro ci sono Giovanni Battista, l'apostolo Pietro e Agnese e dieci angeli
|
|
|
|
|
|
Due angeli su fondo oro
|
|
Particolare dell Bambino, che indossa una veste trasparentissima e un manto rosa ricamato e bordato d'oro
|
|
Dietro Sant'Ansano e San Savino si trovano l'apostolo Paolo, l'evangelista Giovanni e alcuni angeli
|
Siena Opera della Metropolitana
OPA Siena Opera della Metropolitana
Piazza Duomo, 8 - 53100 Siena
TEL.: +39 0577 283048
operaduomo@operaduomo.siena.it
https://operaduomo.siena.it
(EN) Maestà del Duomo di Siena, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
Bibliografia
Stefano Zuffi, Il Quattrocento, Electa, Milano 2004. ISBN 8837023154
Cesare Brandi, Il restauro della "Maesta" di Duccio, a cura del Ministero della Pubblica Istruzione, Istituto Centrale del Restauro. Istituto Poligrafico dello Stato, Roma 1959
Pier Paolo Donati, La Maesta di Duccio, (Forma e colore; 42), Sansoni, Firenze 1965
Enzo Carli, La Maesta di Duccio, IFI, Firenze 1982
Luciano Bellosi, Duccio. La Maestà, Milano 1998
Pierluigi De Vecchi ed Elda Cerchiari, I tempi dell'arte, volume 1, Bompiani, Milano 1999.
[1] Quest'opera è nel pubblico dominio. Fonte: Traveling in Tuscany, tratta da Picasa Web Albums.
[2] Fonte: Maestà del Palazzo Pubblico di Siena, dell' enciclopedia Wikipedia ed è rilasciato sotto i termini della GNU Free Documentation License.
[3] Foto di © José Luiz Bernardes Ribeiro, licenziato in base ai termini della licenza Creative Commons Attribuzione-Condividi allo stesso modo 4.0 Internazionale.
[4] Fonte: La Maestà di Simone Martini, Tutta la bellezza di Siena e della sua Provincia, www.iltesorodisiena.net
[5] Bram Kempers, Kunst, macht en mecenaat. Het beroep van schilder in sociale verhoudingen 1250-1600. De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen 1999, p. 130.
[6] Foto di Steven Zucker,, licenziata sotto una licenza Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic
- Creative Commons, Some rights reserved.
|
Traveling in Tuscany| Holiday homes in southern Tuscany | Podere Santa Pia
|
|
A beautiful early evening by the pool, in the resplendent Tuscan sun, time takes on a languid quality
|
|
|
|
|
|
|
|