Benvenuto Cellini (Firenze, 3 november 1500 – Firenze, 13 februari 1571) was een 16e-eeuws Italiaans kunstenaar die als belangrijke vertegenwoordiger van het maniërisme wordt gezien. Hij was beeldhouwer, edelsmid, schrijver en musicus, en daarmee een duidelijk voorbeeld van de uomo universale [2].

Tot zijn bekendste werken behoren het bronzen beeldhouwwerk Perseus met het hoofd van Medusa, dat te bekijken is in de Loggia dei Lanzi , een beroemde beeldengalerij op het Piazza della Signoria in Firenze [2].
Benvenuto Cellini is ook van groot belang voor de literatuur.

Cellini had aanvankelijk goedn contacten met het Medici hof. Cosimo I de' Medici verhief hem zelfs tot hofbeeldhouwer en verzekerde hem van een statig verblijf in een huis in de Via della Pergola, waar de beeldhouwer zijn eigen gieterij vestigde. Hij gaf hem ook de opdracht voor twee belangrijke bronzen beelden: zijn eigen buste en de beeldengroep Perseus met het hoofd van Medusa, die in de Loggia della Signoria zou worden geplaatst waar het vandaag nog steeds kan bewonderd worden. De buste van Cosimo I de Medici (1594) bevindt zich in het Museo Nazionale del Bargello in Firenze.

Cellini goot de buste van Cosimo de' Medici in 1546, nadat hij tijdelijk Firenze had verlaten om te ontsnappen aan de beschuldiging van sodomie. Het afwerken van de Perseus groep verliep veel moeizamer door de vele moeilijkheden die zich voordeden bij het gieten van het metaal. Cellini slaagde er desondanks in het beeld in april 1554 af te werken. Het zeildoek dat het werk bedekte, werd verwijderd op 27 april 1554, negen jaar nadat Cellini de opdracht had gekregen. Zonder ceremonie verschijnt P. De ontvangst is triomfantelijk. Zelfs Cosimo I spreekt zijn tevredenheid uit tegenover Cellini.Het beeld erg goed onthaald. Cellini zou in zijn Vita zonder veel vreugde terugblikken op het moeizame werkproces en de gebrekkige ondersteuning die hij van het Hof kreeg. De gemaakte afspraken waren onduidelijk of werden niet nagekomen, en de betaling was ontoereikend. Na de inhuldiging van Perseus bleef de verstandhoudig tussen kunstenaar en opdrachtgever slecht.
Cellini zou geen werk meer maken voor de' 'Medici.

Na de triomf van Perseus werd Cellini echter tot inactiviteit gedwongen, omdat rivalen zijn Baccio Bandinelli en Bartolomeo Ammannati de Florentijnse kunstscène domineerden en zich beter hielden aan de strikte Medi-etiquette. Dit was voor Cellini de aanleiding zijn eigen existentiële ervaring op schrift te stellen, om Cosimo de' Medici de waarde van de verbannen kunstenaar duidelijk te maken.

In 1558 begon Cellini met het opstellen van zijn Vita, een literair werk dat in 1567 werd voltooid. Zijn autobiografie behoort tot de levendigste geschriften uit de Italiaanse renaissance. Hij schetst een bijzonder kleurrijk beeld van zichzelf en de maatschappij waarin hij leefde. Hoofdingrediënten zijn rivaliteit, wraak, moord, homoseksualiteit en een onvoorwaardelijk geloof in eigen kunnen.

Het schilderachtige levensverhaal leverde de stof voor verschillende andere boeken en opera's. De belangrijkste is wel de opera Benvenuto Cellini van Hector Berlioz [2].

In 1556-1557 had Cellini zijn laatste grote werk gebeeldhouwd, een marmeren kruisbeeld dat hij oorspronkelijk voor zijn eigen graf had bedoeld.

Benvenuto Cellini stierf op 13 februari 1571 in Firenze; kort voor zijn dood schonk hij al zijn beelden finite et non finite aan Francesco I de' Medici. Hij werd begraven in de kapel van San Luca.