De Pieve Santa Maria ad Làmulas ligt tussen Montelaterone en Arcidosso, verscholen tussen de weelderig kastanjebossen van de Monte Amiata. De oorsprong van landelijke kerk is gekoppeld aan de legende van een houten madonnabeeld dat door een ezel op deze plek werd neergelegd. Tijdens de Middeleeuwen stond het kerkje in het kleine gehucht Lamule , maar daarvan zijn geen sporen bewaard. Het kerkje wordt voor het eerst in een document genoemd op het einde van de 9e eeuw. In 996 erkende paus Gregorio V de pieve als doopkerk.

De Pieve di Santa Maria a Lamula was tussen de 9e en 11e eeuw het belangrijkste religieuze en bestuurlijke centrum van de westelijke Monte Amiata.
In de loop van de 11e eeuw nam het belang van de Pieve a Lamula af. Nieuwe woonkernen ontstonden op meer versterkte plaatsen. Zo werd door het Monastero di San Salvatore ook vlakbij Montelaterone gesticht en de kleine enclave rond de Pieve a Lamula raakt ontvolkt.

De romaanse pieve

De term romaans dateert uit 1820 en werd voor het eerst gebruikt door de Franse kunsthistoricus Charles de Gerville, die in de architectuur overeenkomsten zag met die van het oude Rome. De romaanse bouwkunst is zeer moeilijk in een strikt tijdskader te plaatsen. Een van de vroeg-romaanse kerken is de abdijkerk van de Abbazia di San Salvatore, aan de Monte Amiata. De oorsprong van de Pieve of Santa Maria a Lamula is aan deze abdij verbonden.
Het oudste deel van de kerk bestaat uit de pastorie, die dateert uit de twaalfde eeuw. Een inscriptie in de kerk documenteert een brand die plaatsvond in 1264 veroorzaakt door de Sienese troepen, waarna de kerk in 1268 werd hersteld.
La Pieve ad Làmulas is gebouwd ter ere van een wonderbaarlijke houten Madonna.

Legende van de pieve di Santa Maria a Lamula

De legende vertelt over een herder die een Madonna en een Kind uit een stuk hout heeft gesneden. Niet tevreden met zijn werk, besloot hij om het te verbranden, maar plotseling kwam er uit de sculptuur in de vlammen een stem die zei: "Verbrand me niet, ik ben te mooi!". De herder was zo bang dat hij het beeld uit het vuur haalde en het in het bos achterliet. Na enige tijd werd de Madonna gevonden door enkele houthakkers van Arcidosso en Montelaterone en iedereen wilde haar meenemen naar haar dorp. Dus besloten ze het standbeeld op de rug van een ezel te laden en het in het dorp te plaatsen dat het dichtst bij het punt lag waar het dier zich spontaan had gedirigeerd. De muilezel stopte aan de rand van het bos en knielde neer, terwijl de voetafdrukken op de grond achterbleven.
De bosmannen besloten om in die plaats een kerk te bouwen die het beeld van de Madonna zou hosten en zelfs vandaag, voor de voordeur, zie je de voetafdrukken achtergelaten door de muilezel. De kerk bewaart nog steeds een deel van de oorspronkelijke romaanse structuren, ondanks de interventies die in de loop van de eeuwen plaatsvonden. Het interieur is opgedeeld in drie gangpaden door pilaren afgewisseld met kolommen, waarvan de kapitelen zijn versierd met zoomorfische motieven.