Pitigliano, la magica città del tufo, ligt in het zuiden van Toscane. Het is een van de zogenaamde città del tuffo, een gebied dat naast Pitigliano ook Sorano, Sovana omvat. Pitigliano heeft een Etruskische oorsprong, maar ook in de omliggende valleien zijn talijke sporen van de rijke Etruskische geschiedenis terug te vinden. 

In de nacht van 19 maart herleeft in Pitigliano een van de oudste tradities, de Torciata di San Giuseppe.
De Torciata is een oude rite die verbonden is met de voorchristelijke traditie en viert de komst van de lente met een verzoeningsceremonie voor het nieuwe seizoen.

De traditie gaat terug tot de oudheid, dit soort ceremonie werd in feite al gebruikt bij de Etrusken. Het vuurritueel werd geassocieerd met het idee van zuivering en voorspelde rijke oogsten en een vruchtbaar platteland. In de Middeleeuwen werd dit ritueel geassocieerd met de vieringen ter ere van Sint Jozef en dit is zo gebleven tot op de dag van vandaag.

De festiviteiten ter ere van Sint Jozef in Pitigliano beginnen een paar dagen voor 19 maart, met verschillende initiatieven, excursies, sportwedstrijden en nog veel meer, en eindigen op de avond van 19 maart met het grote vreugdevuur op het plein voor het gemeentehuis.

Op de avond van 19 maart vertrekken veertig fakkeldragers, gekleed in traditionele kleding en met een bundel hout en riet op hun schouders, vanaf de Via Cava del Gradone, steken de vallei van de Meleta over en komen aan op het plein voor het gemeentehuis van Pitigliano, waar van tevoren een metershoge strooien pop is neergezet die de winter symboliseert, in het dialect l'invernacciu. Hier wordt de bundel riet die ze dragen in brand gestoken en gebruikt om het grootse vreugdevuur te ontsteken dat de pop zal verbranden, wat het einde van de winter symboliseert en de komst van de langverwachte lente. Zodra de pop in brand is gestoken, maken de mannen met de capuchons hand in hand een cirkel rond het vuur, waarbij ze allemaal samen dansen en oude rituelen en tradities oproepen.

Volgens de legende was het de gewoonte om een handvol as van het vreugdevuur mee naar huis te nemen, om een rijke oogst en veel geluk te garanderen; zelfs vandaag de dag is het de gewoonte, vooral onder ouderen, om de as te verzamelen als teken van geluk. [2]

De vie cave behoren tot het intrigerende landschappelijk erfgoed van het Etruskische volk, waarvan veel aspecten nog steeds onduidelijk zijn. Het zijn halfondergrondse tunnels die zich een weg banen langs mysterieuze en suggestieve routes. Ze werden uitgegraven in het tufsteen die kenmerkend is voor het zuiden van de Toscanse Maremma. Deze ongewone wegen die we in geen enkele andere beschaving terugvinden, zijn voornamelijk te vinden in de vallei van de rivier Fiora, in de omgeving van Sorano, Sovana, Pitigliano en Saturnia. Historici en archeologen hebben verschillende verklaringen voor deze raadselachtige geniale werken bedacht: het waren gangen om regenwater van de hoogvlakten naar de valleien te transporteren, eenvoudige communicatieroutes, of geheime doorgangen om aan een vijandelijke aanval te ontsnappen, het waren paden voor processies, ceremonies en collectieve rituelen om te communiceren met de goden en de wereld van de doden. Bij veel beschavingen uit de oudheid werd het idee van het labyrint geassocieerd met het hiernamaals en er doorheen lopen stond gelijk aan een soort inwijding in de mysteries van de wedergeboorte. 

De Via Cava di San Giuseppe

De Vie Cave zien eruit als lange en smalle paden, uitgehakt in de tufsteen waarvan de muren tot 20 meter hoog kunnen reiken. De Via Cava di San Giuseppe is een van de meest tot de verbeelding sprekende vie cave in dit gebied, en ook de langste, die helemaal naar Pitigliano leidt. Deze weg komt voort uit de Etruskische Via degli Inferi en vergemakkelijkte het transport van de overledenen naar de necropolis die zich uitstrekte van de rivierbedding tot de tufsteenterrassen die achter de Via Cava waren uitgehouwen. De link tussen oude heidense rituelen en de donkere sfeer langs de route, die vandaag de dag nog steeds bestaat, dateert uit de christelijke tijd, toen scacciadiavoli of kleine nissen in de steile muren langs het pad werden uitgehakt waarin beschilderde heiligenbeelden geplaatst werden die de reizigers tegen onheil moesten beschermen.
De Via Cava di San Giuseppe is nog steeds verbonden met de traditionele fakkeltocht van San Giuseppe. Elk jaar op 19 maart wordt Sint-Jozef gevierd met de bekende Torciata, die vertrekt van het heiligdom van San Giuseppe en eindigt met een vreugdevuur op het plein in Pitigliano[2]. Volgens de legende was het de gewoonte om een handvol as van het vreugdevuur mee naar huis te nemen, om een rijke oogst en veel geluk te garanderen. Zelfs vandaag nog is het de gewoonte, vooral onder ouderen, om de as te verzamelen als teken van geluk.

1 - Een rondwandeling langs de Vie Cave van Pitigliano

Dit is de moeilijkste in termen van lengte en hoogteverschil, maar het is een zeer suggestieve wandeling, omdat het traject het oude stadgedeelte, de Selciata, de Cammino del Londini en alle bewegwijzerde Vie Cave van Pitigliano omvat, met uitzondering van de Via Cava del Gradone, die zich in het Archeologisch openlucht Museum A. Manzi bevindt.

De Vie Cave zijn communicatieroutes en heilige paden, door de Etrusken uitgegraven in de tufsteen.
Het betreden van deze kunstmatige canyons is een echte zintuiglijke reis waarbij je in de eerste plaats je ogen moet richten.
De blik gaat omhoog langs de wanden van tufsteen op zoek naar licht en daalt vervolgens af, terwijl je blijft hangen tussen de duizenden tinten rots en vegetatie.
Als je steeds verder doordringt, loopt er een kleine rilling over de huid van de bezoeker: het is het microklimaat.
Dit vulkanisch gesteente heeft de eigenschap dat het doorlaatbaar is en de vochtigheid absorbeert die in de atmosfeer aanwezig is, zodat in de uitgegraven ruimtes de temperatuur verandert, waardoor het lijkt alsof je je in een andere dimensie bevindt, ver weg in ruimte en tijd. Dit fenomeen zorgt ook voor een bijzondere vegetatie van mossen, varens en korstmossen.
De geuren en geluiden veranderen met de seizoenArcheologischen en de uren. Bij zonsopgang geven de geneeskrachtige kruiden, badend in de dauw, al hun essentie vrij; in de schemering juicht het gezang van de uil de wandelaar toe; 's nachts begeleiden de bosuil en de kerkuil zijn stappen; overdag rennen de kleine pootjes van hagedissen langs de muren en de gaai waarschuwt met zijn gekras voor menselijke aanwezigheid.
In de herfst wordt de reukzin getroffen door de doordringende geur van paddenstoelen en 'macchia', terwijl in de lente de geur van wilde bloemen de lucht binnendringt. Als toeristen worden begeleid door een milieugids, kunnen ze ook in alle veiligheid genieten van planten en bessen.

2 - Passeggiata della Selciata

La Selciata is de schilderachtige weg die onder de tufstenen uitloper van Pitigliano doorloopt en een kleine lus van slechts ongeveer LA km vormt.
Vanuit Pitigliano zijn er vier punten vanwaar de route bereikt kan worden, waarvan er drie het hoogteverschil met trappen oplossen, terwijl een ander een klein stukje bergafwaarts heeft. De meest voor de hand liggende wegen zijn die door vanaf Porta di Sovana of vanaf Piazza Petruccioli door de Via dei Lavatoi af te lopen, die leidt naar de Lavatoio Mediceo.

Het Lavatoio Mediceo

Het Lavatoio Mediceo is een groot washuis in de open lucht, gebouwd onder de heerschappij van de Medici, halverwege de trappen van de Via dei Lavatoi.
De originele travertijnen wastafels zijn hier nogbewaard gebleven, naast een kolossale zuil van tufstenen blokken die op ingenieuze wijze omhoog rijst om het grandioze aquaduct erboven, ook uit de Medici tijd, te ondersteunen.
Dit imposante bouwwerk uit de Renaissance, misschien wel het enige in zijn soort, rijst op van de bodem van de klif naar het hoogste punt van het dorp en creëert zo een absoluut origineel en spectaculair perspectivisch effect. [3]

De Selciata die verder onder Pitigliano doorloopt is één van de meest interessante routes omwille van dit unieke uitzicht vanaf de bodem va de klif. Vanaf hier lijken de huizen te zweven op de rand van steile en duizelingwekkende rotswanden, en lijken bijna de wetten van de zwaartekracht te trotseren.
Het pad doorkruist de hele zuidelijke helling van het dorp, te midden van aangename moestuinen en kleine grotten voor huisdieren.
De noordelijke helling daarentegen wordt gekenmerkt door een opeenvolging van grotten (ooit graven) en kelders, die elkaar opvolgen op de hellende terrassen. Hier worden nog steeds de procanico, ansonico, aleatico en fragolino di Pitigliano druiven verwerkt.
Het pad gaat verder naar de vie cave di Poggio Cane: twee parallelle Etruskische vie cave, met talrijke terrasvormige ingangen naar grotten, voormalige graven en andere oude ruimtes die in latere periodes functioneel werden aangepast.

Deze route volgt gedeeltelijk de rijweg die ooit naar het dorp leidde en naar de Vie Cave leidt.
Het pad is een vrij gemakkelijke wandeling, vooral geschikt voor gezinnen met kleine kinderen omdat het ook met een kinderwagen kan worden gedaan.
De Selciata is ook populair bij fotografieliefhebbers omdat het hen in staat stelt Pitigliano vanuit een ander perspectief vast te leggen, waarbij de belangrijkste gebouwen van onderaf worden ingekaderd.
Vanaf dit uitkijkpunt verschijnen openingen in de tufstenen uitloper, nu eens zo groot als ramen, dan weer zo klein als spleten. Ze zijn een aanwijzing voor het bestaan van een ondergronds Pitigliano, bestaande uit tunnels, grotten, kelders, oude graansilo's, oude “butti”, sommige van deze holtes werden ooit gebruikt als grotwoningen. Tegenwoordig zijn deze ruimtes privé-eigendom, waarvan sommige bezocht kunnen worden tijdens het evenement 'SettembrediVino', dat plaatsvindt in de eerste week van september.
Andere zijn de kelders van bedrijven in de oude stad, die hun klanten toegang verlenen.
Onderweg komt de wandelaar moestuinen tegen, het resultaat van de heldhaftige wil om een traditie te behouden, maar ook een landschap dat kenmerkend is voor de Toscaanse Maremma en dat zonder het werk en de aandacht van de mens verloren zou gaan.

3 - Cammino del londini

De 'Cammino del Londini' route is een natuurpad, volledig omgeven door groen, dat naar de rivier de Lente leidt door het hoogteverschil op te lossen met trappen.
In het hoogste gedeelte horen de planten die de wandelaar tegenkomt bij de heuvels: donseiken, steeneiken, esdoorns, enz.
Naarmate men echter het water nadert, veranderen de boomsoorten en maken ze plaats voor een typische oevervegetatie bestaande uit populieren, hazelaars, iepen, wilgen, enz.
Dankzij de vele bomen en de aanwezigheid van de rivier is de route zelfs in hartje zomer zeer aangenaam.
De Lente of, zoals de lokale bevolking het noemt, La Lente, is een zijrivier van de rivier de Fiora en heeft schoon, fris, zuurstofrijk en transparant water; forellen, barbeels, kopvoorns, enz. zwemmen langs haar loop. Vanaf de bron in de buurt van de rupestieke nederzetting Vitozza en in het eerste deel van ongeveer 2 km, dankzij speciale geobotanische kenmerken die ongeëvenaard zijn in Toscane, zijn de rivier en het omliggende gebied geïdentificeerd als een biotoop en maakt deel uit van Natura 2000 in overeenstemming met wet 394/91 en LRT 49/45.
Je voeten onderdompelen en jezelf verfrissen in het water is daarom een ervaring die je niet mag missen.

Aan het einde van de route, na een oude brug van waarschijnlijk Romeinse oorsprong, bevindt zich de Mulino Nuovo of Mulino Rossi, één van de zes aanwezige in het Pitigliano gebied en de laatste die in werking was. Tegenwoordig is het een privéhuis, maar het heeft zijn charme behouden.
Een deel van de structuur was de gora, waarvan het kanaal en de sluisdeuren nog steeds zichtbaar zijn, evenals de Londini waterval, die zijn naam geeft aan het pad. Deze waterval is kunstmatig en diende in feite om de energie te verhogen die nodig was om de tandwielen in beweging te brengen.

4 - De Vie Cave van Poggio Cani

De Vie Cave van Poggio Cani zijn twee parallelle straten, het dichtst bij het dorp, en zijn daarom het meest veranderd door het werk van de post-etruskische mens.
Hun muren zijn namelijk geperforeerd om grotten te creëren die werden gebruikt als kelders, opslagplaatsen, kippenhokken, enz. Deze holtes werden tot enkele tientallen jaren geleden bewoond.
In die tijd was het mogelijk om, al wandelend over het pad, een Pitiglianese tegen te komen die wijn aan het maken was of aan het rekken was en, bij die gelegenheid, de beroemde Bianco di Pitigliano rechtstreeks van de teler te proeven.
Een andere aangename ontmoeting was met de kippen die rustig rondscharrelden in de via cava zonder bang te zijn voor de wandelaars die kwamen en gingen.
Vandaag de dag zijn deze plekken verlaten, ze hebben niet langer hun karakteristieke houten deuren, dus het is mogelijk om naar buiten te kijken en naar binnen te kijken, in een poging te begrijpen hoe een oude kelder was georganiseerd.
Een van de twee is kwetsbaar en vatbaarder voor aardverschuivingen. Daarom is hij beveiligd met draadnetten op de punten waar de tufstenen wanden het hoogst zijn.
Op één punt is er een uitgehouwen nis op één van de richels waar een heilige afbeelding van een heilige of de Madonna was afgebeeld. Dit is een typisch voorbeeld van 'Scaccia diavoli' (duivelvangers), kleine aedicula die in de Middeleeuwen werden gebouwd om reizigers te beschermen tegen echte (aardverschuivingen, valpartijen, etc.) en denkbeeldige (duivels en geesten) gevaren.

La Via Cava di Poggio Cani | gpx

Afstand: 0,3 km
Duur: 10 minuten en 25 seconden
Gemiddelde snelheid: 2,0 km/u
Minimale hoogte: 222 m
Maximale hoogte: 265 m
Totale stijging: 43 m
Totale daling: 0 m

5 - De Via Cava della Madonna delle Grazie

5 - De Via Cava della Madonna delle Grazie is een van de moeilijkste vie cave rond Pitigliano,vanwege het te overbruggen hoogteverschil en de zeer steile trappen die in de tufstenen uitgehouwen werden, maar de inspanning wordt beloond door de schoonheid van deze zeer oude weg.
De tufstenen wanden hebben een aanzienlijke hoogte en liggen niet ver uit elkaar, wat voor een microklimaat zorgt waarinn mossen en varens een uniek en suggestief landschap creëren.
Langs de weg staat een oude molen, gevoed door de rivier Meleta, nu gerestaureerd als privéwoning, maar dankzij een foto uit 1905 van Adolfo Denci (winnaar van de fotowedstrijd in Berlijn) hebben we een beeld van hoe het eruit zag voor de restauratie.
Bovenaan de via cava staat het heiligdom waaraan het zijn naam dankt en ernaast het klooster van de Minderbroeders van Sint Franciscus, dat in 1793 werd opgeheven.
Het religieuze complex dateert uit de 15e eeuw en is altijd zeer toegewijd geweest door de inwoners van Pitigliano, die zelfs tijdens de epidemie die de stad in 1527 trof, een beroep deden op de Madonna delle Grazie.

Geboren als een eenvoudige plattelandskapel in de 15e eeuw, werd het later uitgebreid en was het de zetel van het klooster van de Franciscaner Broeders behorende tot de Conventuele tak, later opgeheven in 1783 als gevolg van de hervormingen van Pietro Leopoldo van Lotharingen.
Niet ver van de stad Pitigliano, staat het op het meest suggestieve punt met uitzicht op het dorp.
Het heiligdom is de bestemming van een processie die elk jaar op de laatste zondag van mei wordt herhaald, als gelofte die de gemeenschap van Pitigliano aan de Madonna deed nadat de epidemie in 1580 ophield. De kerk werd in 1962 gerestaureerd en er zijn enkele schilderijen bewaard gebleven, waaronder dat van de Madonna Assunta e Santi (Onze-Lieve-Vrouw van Maria Hemelvaart en Heiligen) en het fresco van de beeltenis van de Madonna met Kind. De toegang tot de Via Cava della Madonna delle Grazie bevindt zich in de directe omgeving van de kerk.

Het heiligdom was ook het doel van een plechtige processie, die plaatsvond op 2 juli, daarna werd de datum verplaatst naar begin september.
Vanaf de ruimte voor het gebouw kunnen wandelaars in één oogopslag het complete panorama van de tufstenen uitloper van Pitigliano bewonderen en de belangrijkste monumenten herkennen: het Aquaduct van de Medici, het Palazzo Orsini, de kathedraal van Sint-Pieter en Sint-Paulus, de synagoge, etc.
Onlangs werd op het plein een gedenkplaat geplaatst, gewijd aan Temistocle Sadun, een belangrijk lid van de Joodse gemeenschap van Pitigliano, die de stad op 11 september 1898 verlichtte met elektrisch licht.

Via Cava della Madonna delle Grazie | gpx

Afstand: 0,3 km
Duur: 14 minuten
Gemiddelde snelheid: 1,5 km/u
Minimale hoogte: 224 m
Maximale hoogte: 262 m
Totale stijging: 8 m
Totale daling: 39 m

Interessant zijn de nissen met de scacciadiavoli, apotropische heiligenbeelden die de functie hadden om boze geesten te verdrijven en reizigers te beschermen.

8 - Via Cava di San Giuseppe

Vlakbij de brug over de Lente op de weg van Pitigliano naar Sovana is er een goed gemarkeerde toegang tot de Via Cava di San Giuseppe en de necropolis met dezelfde naam. De Via Cava di San Giuseppe is 850 meter lang en stijgt in hoogte langs de hydrografische rechteroever van de Lente. Hij loopt parallel aan de Via Cava di Fratenuti, die langs de linkeroever van de rivier loopt.

De graven zijn toegankelijk via een steile trap; een ingangsgang geeft toegang tot de vestibule, waarin drie rechthoekige grafkamers uitkomen. De grafkamers hebben een centrale kuil voor het begraven van de overledene en zijbanken voor het plaatsen van grafgiften.

Pas aan het einde van de 19e eeuw kreeg de Via Cava de naam San Giuseppe en nam het de religieuze rite over van de nabijgelegen Via Cava dell'Annunziata. Getuige hiervan is de religieuze aedicula op de top, die in de vorige eeuw werd gemaakt door de schilder Licia Formiconi.

De Via Cava dell'Annunziata

(C)4-5 Route 9 - Via Cava dell'Annunziata | Lengte: 300 m
Krachtig is de impact die de wandelaar heeft bij het betreden van deze weg, hier komt de wilde natuur tot uiting in al haar kracht. De kracht van de wortels die door de tufsteen breken op zoek naar een beetje grond om esdoorns en eeuwenoude steeneiken te voeden. De kracht van de laurier- en hackberrybomen die, geboren langs het pad, naar de hemel rennen, de tufstenen muren overwinnen, op zoek naar licht. En de geest kan niet anders dan denken aan de kracht en vindingrijkheid van de mannen die deze paden hebben uitgehakt; aan de mannen, vrouwen en ezels die eeuwenlang de tufsteen hebben omgeploegd.
De vele spectaculaire bochten maken van de Annunziata de meest kronkelige holle weg van Pitigliano.
Het aanzienlijke hoogteverschil van ongeveer 300 meter wordt opgelost met meer of minder steile trappen, dus het is aan te raden om bergopwaarts te lopen.
De naam komt van een kerk die over de straat uitkeek en waarvan alleen het altaar en een paar rijen van een muur zijn overgebleven. Vroeger vond er elke 25 maart 's avonds een processie plaats. Bij deze gelegenheid werd de via cava verlicht door olielampen, wat een zeer suggestieve en herinneringsvolle sfeer creëerde. Het heilige gebouw werd bewaakt door een kluizenaar. Aan het einde van de 18e eeuw was het al vervallen.
De kenmerken van het pad, de schaduw door de dichte begroeiing, de hoogte van de muren (7-8 m) en de koelte door het microklimaat maken het zeer aangenaam in de zomermaanden. Even mooie periodes zijn de lente en de herfst, maar het kan gevaarlijk zijn als het regent.