Michelangelo,San Paolo, Piccolomini-altaar, linker zijbeuk van de kathedraal van Siena

San Paolo is een marmeren sculptuur van Michelangelo Buonarroti. Michelangelo maakte het beeld van 127 cm hoog tussen 1501 en 1504 voor het Altare Piccolomini in de kathedraal van Santa Maria Assunta in Siena.

In het linker dwarsschip is het Piccolomini-altaar dat tussen 1481 en 1485 gebouwd werd door Andrea Bregno. In de nissen van dit altaar staan enkele beelden van Michelangelo. Afgebeeld zijn de heiligen Paulus, Petrus, Gregorius en Pius. In de fìguur van Paolo of Paulus portretteerde Michelangelo voor het eerst zichzelf. Zo herinneren  de platte neus en de krullende lokken van de heilige, maar ook de frons op het voorhoofd en bij de neuswortel, aan de bekende zelfportretten van de kunstenaar, al zijn die van een veel latere datum [4].
Een saillant detail is dat de opdracht voor de beelden voor het Piccolomini-altaar oorspronkelijk aan Pietro Torrigiani was gegeven, de kunstenaar die enkele jaren daarvoor de neus van de jonge Michelangelo had
gebroken. Dat Michelangelo uitgerekend in het gelaat van De heilige Paulus de sporen van dat gewelddadige conflict tot uitdrukking bracht, getuigt van zijn bijtende sarcasme en wijst al vooruit naar de Cappella Paolina, waar de kunstenaar aan het einde van zijn carrière zichzelf opnieuw zou portretteren in de figuur van Paulus [4].

De opdrachtgeven voor dit grafmonument was Francesco Todeschini Piccolomini, de latere paus Pius III. Hij wilde een monument oprichten dat de politieke en culturele aanwezigheid van de familie Piccolomini in Siena zou uitstralen én een begraafplaats voor zichzelf oprichten. Maar kort na zijn benoeming tot paus stierf Todeschini Piccolomini en werd begraven in het Vaticaan.

De beelden die het Piccolomini-altaar in de kathedraal zouden voltooien, werden in 1501 aan Michelangelo toevertrouwd nadat de eerder aangewezen kunstenaar, Pietro Torrigiani, het werk had verlaten na slechts een enkel beeld te hebben gerealiseerd.

In totaal waren er vijftien beelden gepland. Michelangelo werkte aan de reeks beelden in Firenze en stuurde ongeveer één beeld per jaar, met massaal gebruik van hulp, tot 1504, maar toen hoefde het Sienese bedrijf zijn ambities niet meer waar te maken, nu wordt het gelanceerd op weg naar roem en naar veel grotere projecten , zoals de David die hij in die jaren aan het beeldhouwen was.

Michelangelo's eerste zelfportret is deze Sint-Paulus die Michelangelo in 1501 beeldhouwde voor het Piccolomini-altaar, een apostel met een lange krullende baard, in de kathedraal van Siena en waarin de somatische kenmerken van vele volgende werken worden aangekondigd. Het lezen en becommentariëren van de brieven van Paulus was altijd een grote passie van Michelangelo, die in de coherente relatie van de apostel tussen geloof en daden zijn eigen gekwelde balans voelde tussen christelijke inspiratie en het werk van de kunstenaar. [3]

De beelden voor het Piccolomini-altaar lijken bescheidener dan andere werken die de kunstenaar eerder voltooide, waarschijnlijk ook vanwege hun positie in de vrij smalle ruimte van de nissen waarvoor ze bedoeld waren.

De San Paolo was zeker het meest geslaagde beeld, met de apostel gehuld in een zwaar gedrapeerde grote mantel in een stijl die doet denken aan Andrea del Verrocchio.

en met een tegenovergestelde houding waarin de afwijking naar de rechts van het hoofd wijst op een goed waarneembare energetische spanning, naar het voorbeeld van Donatello. Het dikke en krullende haar, het gezicht met een geconcentreerde en stevige uitdrukking zijn allemaal elementen die al in de San Procolo in Bologna worden gebruikt en die vooruitlopen op de David, zij het op kleinere schaal.