Piero della Francesca, Madonna del parto, (dettaglio),1455-1465, affresco staccato, Museo della Madonna del Parto, Monterchi [1]
Vergine Madre, figlia del tuo figlio/ umile e alta più che creatura
Virgin Mother, daughter of thy Son, humble and uplifted more than any creature
Dante Alighieri(1265-1321), Prayer to the Virgin (Paradiso, Canto 33)
Piero della Francesca, Madonna del parto, 1455-1465
Reeds sinds de 15e eeuw wordt dit portret van een jonge zwangere vrouw bejubeld als een van de belangrijkste creaties uit de vroege Italiaanse renaissance. Piero della Francesca voltooide het fresco van de Madonna del parto rond 1460. Het bevindt zich in het Museo della Madonna del Parto in Monterchi, Toscane.
De opdrachtgever van het schilderij is onbekend. Een aantrekkelijke maar onwaarschijnlijke hypothese is dat Piero het fresco schilderde kort na de dood van zijn moeder, die oorspronkelijk uit Monterchi afkomstig was.
Piero della Francesca, Madonna del parto, (dettaglio) [1]
Het blonde haar van Maria is in dunne vlechten om haar hoofd gewikkeld en wordt vastgehouden door een lichtwitte band die rond haar perfect gevormde voorhoofd is gelegd en elegant achter haar oren verdwijnt.
De zuivere contouren van haar gezicht worden onthuld door een fijne schets, die de scherpte van Piero's expressieve tekenstijl laat zien. De nimbus reflecteert de tekening van het plaveisel.
Mappa Museo della Madonna del Parto, Monterchi | Ingrandire mappa
Monterchi ligt op een kleine heuvel in een vlakte op de grens van Toscane en Umbrië. Een vanzelfsprekende weg om de kleine stad te bereiken is vanuit Sansepolcro. Maar de weg die vanuit Castiglion Fiorentino naar Palazzo del Pero in het westen loopt is eigenlijk veel mooier. Deze heuvels en bossen zijn dunbevolkt maar kennen een rijke geschiedenis. Enkele gebouwen zijn van grote architecturale waarde, zoals de kerk van San Donnino Maiano, de abdij van San Veriano en Castello di Ranco.
Datering van de Madonna del Parto
De exacte datum van het werk is onzeker en schommelt 1455 en 1465. De meest geaccrediteerde theorieën zijn de hypothese van Roberto Longhi die het onstaan situeerde tussen 1452-1455, die van Kenneth Clark en De Vecchi (1460), tot de late hypothese (na 1475) van Battisti.
De datering van Roberto Longhi plaatst het onstaan van de Madonna del Parto in dezelfde periode als het tweede register van de fresco's in Arezzo. Ook voor Antonio Paolucci zou het fresco rond 1455, en dus in dezelfde periode kunnen onstaan zijn als de ontmoeting tussen Salomo en de koningin van Sheba. Er zijn vele overeenkomsten, zoals de behandeling van geschilderde stoffen en de haartooi van de vrouwen.
Volgens Paolucci
schilderde Piero della Francesca het fresco in niet meer dan vijf dagen. Dat is af te lezen uit de vijf giornate die je in de tekening zichtbaar zijn. (3)
Piero della Francesca,Adoration of the Holy Woodand The Meeting of Solomon and the Queen of Sheba, Basilica di San Francesco, Arezzo
Ferrie, Frank, "Piero della Francesca's Madonna del Parto and the Function of Images of the Pregnant Virgin Mary", Dandelion, London, 2 December 2010. online. Date accessed: 15 May. 2017
[1] Photo by Sailko, licensed under the Creative CommonsAttribution-Share Alike 3.0 Unported license. (3) Het oppervlak dat in één dag bewerkt kon worden heette tijdens de Renaissance in Italië een giornata, ofwel de hoeveelheid voor één dag. Met een vergrootgla, en soms zelfs met het blote oog, zijn de giornate of grenzen van één dag werk goed waarneembaar. In het fresco Madonna del Parto zijn vijf giornate af te lezen.
Een fresco (Italiaans voor "vers") is een muur- of plafondschildering, waarbij de verf direct op de natte kalk wordt aangebracht, zodat zij daarmee, na droging, één geheel vormt. Het werken met verf op verse natte kalk heet schilderen al fresco of in fresco; op een gedroogde kalklaag heet dit schilderen a secco of al secco.
Cennino Cennini beschreef reeds in de 15e eeuw de opbouwstadia van de frescotechniek:
arrico: het bedekken van de muur met een ruwe pleisterlaag. Hierop wordt met houtskool een schets gemaakt. sinopia. Als de schets is goedgekeurd wordt deze overgeschilderd met okerverf, vermengd met sinopia; een roodbruin pigment. Hierbij wordt zowel de kleurstof als de tekening zelf met sinopia aangeduid. intonaco: het bedekken van de sinopia met een dunne, gladde, pleisterlaag; de fresco intonaco. De sinopia schemert nog door de natte pleisterlaag heen.
Vervolgens brengt de schilder het fresco aan.
De moeilijkheid van frescoschilderen al fresco is dat er snel gewerkt moet worden, omdat het pleisterwerk in één dag droogt. Het oppervlak dat in één dag bewerkt kon worden heette tijdens de Renaissance in Italië een giornata, ofwel de hoeveelheid voor één dag.