Luca Signorelli, Stendardo di Fabriano, Flagellatie, ca. 1482 - 1485, tempera op paneel, Pinacoteca di Brera, Milaan.

De Flagellazione is een schilderij van Luca Signorelli, gedateerd op 1475 en wordt bewaard in de Pinacoteca di Brera in Milaan. Het paneel was oorspronkelijk deel van een stendardo of processiebanner met aan de ene kant een Madonna en aan de andere kant een Flagellazione.
Resten van een metalen draagelement werden gevonden aan de rechterkant van het recto met de Madonna del Latte en aan de linkerkant van het verso met de Flagellatie [4].

Het werk werd geschilderd voor de Confraternita dei Raccomandati di Santa Maria del Mercato in Fabriano (een kerk die nu verwoest is) en is gesigneerd "LUCE CORTONENSIS" in de dunne rode fries van de architectonische achtergrond. Het paneel is niet gedateerd, maar wordt gesitueerd in het eerste verblijf van de jonge kunstenaar uit Cortona in Le Marche. Het wordt door veel historici aangeduid als het eerste schilderij van Luca Signorelli.

Na de Napoleontische overheersing kwam het in 1811 terecht in Brera. Het banner was toen reeds verdeeld.

Iconografie

De iconografie is gebaseerd op nauwkeurige keuzes van de opdrachtgevers, die zich toelegden op de zorg voor weeskinderen (vandaar het onderwerp van de Madonna del Latte) en vormen van boetedoening beoefenden zoals openbare zelfrechtvaardiging.

De scène van de Geseling, die in sommige details hulde brengt aan die van Piero della Francesca en aan de beeldcultuur in Urbino, speelt zich af in een klassieke ruimte, en is volgens de wetmatigheden van het perspectief symmetrisch opgebouwd rond de verticale as van de zuil. In vergelijking met Piero's Flagellazione in Urbino, is de sfeer echter scherp en bijtend, en gaat in tegen de heldere en plechtige wereld van de meester [2]. De achtergrond in antieke stijl, doet denken aan een Romeinse triomfboog, zoals we die kennen uit het werk van Francesco di Giorgio, die net als Piero ook actief was in Urbino.

Zijn eerste gesigneerde werk was een stendardo of processiebanner met aan de ene kant een Madonna en aan de andere kant een Flagellazione. Ze tonen nog steeds kenmerken van de stijl van Piero, maar de dominante invloed is die van Firenze en vooral het wetenschappelijke naturalisme van de gebroeders Pollaiuolo, wat suggereert dat Signorelli in de jaren 1470 Firenze bezocht. Zijn kennis van Piero della Francesca beïnvloedde zijn kennis van de olieverfschilderkunst en van de perspectief-wiskundige begrippen die Signorelli vooral zou toepassen bij het verkorten van de menselijke figuur. Maar de ervaring die beslissend bleek voor de ontwikkeling van een kenmerkende en herkenbare stijl, was die van Firenze, waar in de jaren 1570 grote persoonlijkheden en veelbelovende jonge kunstenaars nauw samenwerkten: Bartolomeo della Gatta, een andere leerling van Piero, Antonio del Pollaiolo aan wie Signorelli de opzwepende energie en de theatrale dynamiek van zijn naakten zou ontlenen, en Andrea del Verrocchio, in wiens vermaard atelier mensen als Leonardo, Botticelli, Ghirlandaio, Perugino en Lorenzo di Credi werden opgeleid[3].

Bijzonder expressief zijn de bewegingen van de twee geselaars waarvan het lichaam nauwelijks bedekt wordt door een zeer lichte lendendoek, of van degene die de touwen die Christus vastbinden aanspant, ook duwend met een schokkerig gebaar en met zijn linkerknie steunend op de zuil. Deze dynamische elementen wijken af van Piero's voorbeeld in Urbino. De minutieuze en delicate afwerking is misschien te danken aan het feit dat Signorelli vaak werkte voor Bartolomeo della Gatta, een andere schilder uit de kring van Urbino.

Luca Signorelli, Stendardo di Fabriano, Flagellazione (particolari), 1482 – 1485 circa, tempera su tavola, Pinacoteca di Brera, Milano (1)

Luca Signorelli, Stendardo di Fabriano, Flagellazione, 1482 – 1485 circa, tempera su tavola, Pinacoteca di Brera, Milano (particolare Ponzio Pilato, rappresentato sopra un piedistallo a sinistra) [1]