Grotesken in de Italiaanse schilderkunst

Grotesken zijn een aan de oudheid ontleende ornamentvorm. Zij worden gekenmerkt door een overdaad aan opeengestapelde en symmetrische versieringen met arebesken, vogels, insekten, bloemranken, medaillons en menselijke figuren in allerlei monsterachtige en karikaturale uitvoeringen. Grotesken, in de 1ste eeuw o.t. bedacht, waren eeuwenlang de meest populaire versieringen. In de 14de eeuw werd de grotesken herontdekt en kenden tijdens de renaissance een grote heropleving.
Grotesk komt van het woord 'grot', meer bepaald van het Italiaanse grotta (grot) of grottesco (letterlijk 'van een grot').[2]

In 1480 viel een jongeman per ongeluk in een van de grotten op de Esquilijn-heuvel in Rome. En hij zag dat de muren bedekt waren met kleurrijke schilderijen met druivenranken, sfinxen, monsters en andere fabelachtige figuren. Zo werden bij toeval de ondergrondse ruïnes van het beroemde keizerlijke paleis van Nero ontdekt, het Domus Aurea.

Domus Aurea


Opvallend was de invloed van de grotesken op Rafaël en enkele tijdgenoten
In de 15e eeuw werden in Rome de resten van het Paleis van Nero opgegraven, het na de brand van Rome gebouwde Domus Aurea. Na de dood van keizer Nero waren de gebouwen en tuinen van het paleis volgestort met puin en zand. Boven het centrale gebouw verrezen later de Thermen van Trajanus en het Colosseum. Een deel van het paleis dat door het storten van zand en latere bouwactiviteiten onder de grond was verdwenen, bleef hierdoor intact. De zalen en gangen van Domus Aurea waren enkel te bereiken voor wie zich met touwen in de 'grotten' liet zakken. Het is bekend dat schilders als Pinturicchio, Raphaël en Filippo Lippo met fakkels afdaalden in het paleis om er de frescoschilderingen te bewonderen.

Domus Aurea Roma (3)
De plafondschilderingen in het Domus Aurea waren opmerkelijk goed bewaard en hebben de schilderkunst van de late Renaissance en het Maniërisme sterk beïnvloed. Il Sodoma en Rafaël versierden de stanzen in het Vaticaan met aan de grotten ontleende motieven. Enkele grotesken

Giorgio di Giovanni, grottesche della loggia del cortile di Palazzo Chigi-Saracini	Pinturicchio, plafond van de PiccolominiBibliogthek, Duomo, Siena	Il Sodoma, grotesque paintings in the Great Cloister, Abbey of Monte Oliveto Maggiore

Villa Foscari deta La Malcontenta	Plafonddecoratie door Giovanni da Udine van een van de drie bogen van de Loggia van Rafaël, Villa Madama, Rome	Giorgio di Giovanni, grottesche della loggia del cortile di Palazzo Chigi-Saracini a Siena

Giovanni da Udine, decoraties van de Loggeta van kardinaal Bibbiena (detail)
Ook in meubelkunst de boekdrukkunst werden grotesken veel gebruikt als versiering en omlijsting. Antwerpse prentkunstenaars als Hans Vredeman De Vries en Cornelis Floris introduceerden deze uitbundige en fantasierijke ornamentvorm in de Lage Landen in de 16de eeuw.

Italian Renaissance garden \| The Villa Madama, Rome,(1516)
Het vakantiehuis Podere Santa Pia bevindt zich in het zuiden van Toscane, in het hartje van de Toscaanse Maremma, op 30 km van Montalcino. Podere Santa Pia is is een prachtige voormalige klein kloosterboerderij uit de 19e eeuw. Het vakeantiehuis ligt op een heuvel, omgeven door wijngaarden, bossen van donzige eik en kurkeik, es en jeneverbesstruiken. Na een halve eeuw van verval werd het voormalige kleine klooster gerestaureerd tot een authentiekee vakantiewoning, met groot respect voor de originele Toscaanse stijl. De originele terracottavloeren, houten balken en typische arcade's ademen de sfeer van een voorbije tijd. Maar het eenvoudige interieur en de minimalistische ingrepen sluiten perfect aan bij de eenvoud van de Toscaanse landhuizen van weleer. Een mooie selectie hedendaagse grafiek van kunstenaars als Jürgen Partenheimer, Ronald Noorman, Philippe Vandenberg en Hanns Shimansky maken deze woning tot een hoogstaand vakantieverbijf, in de nog ongerepte Toscaanse Maremma. Case vacanza in Toscana \| Podere Santa Pia

Podere Santa Pia	Podere Santa Pia	Podere Santa Pia, vakantiehuisin de Toscaanse Maremma



Podere Santa Pia, met een weergaloos uitzicht op de rollende heuvels van de Valle d'Ombrone

[1] Photo by Carole Raddato, licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 2.0 Generic license. [2] De Nederlandse taal dankt de uitdrukking "grotesk" aan de uit hun proporties getrokken figuurtjes in deze decoratieve schilderingen. Dergelijke fabelachtige wezens kennen we reeds uit de Naturalis Historia, een bijzonder populair boek waarin Plinius de Oudere, de beroemde Romeinse auteur die omkwam bij de uitbarsting van de Vesuvius in 79 o.t., veel aandacht besteedt aan vreemde en wonderbaarlijke wezens. Hij beschrijft uit hun proporties getrokken figuurtjes die benen missen, drie borsten of lange oren hebben, of anderszins mismaakt of verwrongen zijn. [3] Photo by sébastien amiet;l, licensed under the Creative Commons Attribution 2.0 Generic license [4] Photo by Sailko, licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.
Dit artikel maakte zeer gedeeltelijk ook gebruik van het Wikipedia artikel Grotesken, die fragmenten zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen