Pieve di San Giovanni (Campiglia Marittima), Sator, il quadrato magico

De pieve di San Giovanni staat op een verhoogd plateau in het kerkhof van Campiglia Marittima. Het is een van de mooiste kerken van de Costa degli Etruschi. Het plein rond de mooi gerestaureerde kerk is het oude kerkhof van Campiglia Marittima. Het is een enorm met witte marmeren grafstenen geplaveid terras waarop zich een mooi uitzicht ontvouwt over de Val di Cornia.

L’epigrafe incisa sulla facciata della pieve di San Giovanni, a sinistra del portale, si limita a far emergere dall’anonimato il maestro Matteo; questi sarebbe stato coinvolto sia nella progettazione dell’intero edificio, che nel coordinamento del cantiere (hoc op(us) c(om)posuit), tanto che il suo nome compare nuovamente in un concio del transetto meridionale, al di sotto della copertura, abilmente inserito in una celebre frase di valenza magica:

sator arepo m(a)th(eu)s / te-net opera / rotas m(ille) c(entum) s(eptuagesimus) s(ecundum) v.//(p. 62).

Sotto il tetto del transetto sinistro si trova una lapide che reca incisa una formula magica, palindroma, che si legge nei due sensi:

sator arepo m(a)th(eu)s/ tenet opera/ rotas m(ille) c(entum) s(eptuagesimus) s(ecundum) v/

La frase è posta su tre righe. In altre chiese detta formula è scritta su cinque righe per cui risulta leggibile in tutti i sensi.[4]

De inscriptie draagt de beroemde formule Sator arepo tenet opera rotas, ook wel het magische vierkant genoemd, en die als een palindroom kan gelezen worden, d.w.z. een zin die identiek is ongeacht of hij van links naar rechts of van rechts naar links wordt gelezen. Naast de Sator formule lezen we ook een datum die kan worden geïnterpreteerd als 1172[3], en het monogram van de ambachtsman Matteo die zijn naam ook heeft achtergelaten in het epigraaf op de voorgevel.
De Sator, die we op vele plaatsen in Europa terugvinden[5], is een ware mythe geworden die wetenschappers en esoterici al jaren fascineert. Het magische vierkant is vooral bekend binnen de Kabbalistische traditie, en is later overgenomen door de christelijke esoterie en de alchemie.
Het oudste voorbeeld wordt aangetroffen op een graffito in Pompeï en dateert dus van vóór de fatale uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.o.t. Dit bewijst dat we vrijwel zeker met een vóór-christelijke formule te maken hebben. De formule komt voor op magische papyri, amuletten en medaillons, en naderhand ook in christelijke kringen tijdens middeleeuwen. Ook op de noordzijde van de kathedraal van Siena vinden we het magische vierkant terug.

 

Pieve di San Giovanni
Giorni e orari di apertura

martedì, mercoledì, giovedì, sabato, domenica: ore 8.00 – 11.50 e 14.00 – 16.50.
Orario estivo: durante il periodio di ora legale il cimitero prolunga l’apertura fino alle 17.50