Murlo, Poggio Civitate

Murlo

Het museum Antiquarium di Poggio Civitate is gevestigd in het Palazzo Vescovile, het oude bisschoppelijk paleis en in het aangrenzende gebouw. Hier worden talrijke archeologische vondsten bewaard. Naast de grafgiften van de necropolis van Poggio Aguzzo (7e eeuw v.o.t.), zien we er vooral voorwerpen die gevonden zijn in de Etruskische vindplaats Poggio Civitate, een van de belangrijkste Etruskische archeologische sites[4]. De opgravingen in de omgeving van Murlo concentreren zich op twee verschillende bouwfasen op de Poggio Civitate, tijdens de Oriëntaliserende periode (ca. 725 - 580 v.o.t.) en tijdens de Archaïsche periode (ca. 580 - 480 v.o.t.). Daarnaast werden er resten gevonden van nog oudere nederzettingen die teruggaan tot de IJzertijd, in de 10e eeuw v.o.t. De eerste opgraving in Poggio Civitate dateert van 1966 [5] [6].

Poggio Civitate

De naam Poggio Civitate is merkwaardig voor een dichtbebost gebied aan de rand van de Toscaanse Maremma. De naam komt al  al in de veertiende eeuw voor in Sienese eigendomsdocumenten, waar het Le Civitate wordt genoemd. Nog raadselachtiger is deze naam voor een onbewoonde heuveltop afgeleid lijkt van het Latijnse nominatief meervoud civitates. Poggio Civitate leek hierdoor eeuwenlang een onbewoond, ondoordringbaar bos dat bekend stond  als Berg van de Steden. Ook lokale verwijzingen naar de heuvel als Civita Magna (Grote Stad) en naar Piano del Tesoro (Plateau van de Schat), lijken te verwijzen naar betekenissen uit het verleden  en diepgewortelde lokale herinneringen aan de plaats[4].
Toen de legendarische Etruskische archeoloog Ranucchio Bianchi Bandinelli het gebied bezocht, liet de lokale bevolking hem terloops een reeks antiquiteiten zien die in de loop der jaren op de heuveltop waren gevonden en die leken te wijzen op het bestaan van een oude gemeenschap op die plaats . Pas toen de opgravingen in 1966 begonnen, werd de reden voor de ongebruikelijke en suggestieve toponiemen duidelijk. Poggio Civitate was in de jaren tussen de achtste en het einde van de zesde eeuw v.o.t. de locatie van een bloeiende gemeenschap[4].
Lokaal wordt het plateau ook de Piano del Tesoro genoemd.

De achtste tot en met de zesde eeuw v.o.t. zijn in Midden-Italië  jaren van opmerkelijke sociale en politieke dynamiek die resulteerden in de snelle vorming van stedelijke centra in Etrurië. [11] Het was een verstedelijking die de Griekse wereld tegelijkertijd doormaakte. De Etrusken waren het eerste volk in Italië dat steden stichtte of bestaande nederzettingen zoals Rome samenvoegde tot een stad. Etruskische steden in de buurt van Murlo waren Volterra, Populonia, Vetulonia en Roselle.
Het meesterschap van de Etrusken was overal zichtbaar: in hun giften aan de goden, in metaalbewerking en schilderkunst, in sculptuur en architectuur. Deze enorme rijkdom aan informatie maakt het mogelijkde Etruskische samenleving te bestuderen en te reconstrueren [12].

De archeologie stelt ons bovendien in staat nieuwe informatie te achterhalen over de oorsprong, formatie en manifestatie van hun culturele identiteit. De Etruskische samenleving blijkt steeds meer een ‘open’ en multiculturele maatschappij te zijn geweest, waarbij de zee niet de grens aangaf maar juist een verbindende rol speelde. Met andere culturen werd handel gedreven, groepen ambachtslieden en buitenlandse meesters in de kunsten werden binnengehaald en versmolten met de Etruskische gemeenschappen. Wel bleven de belangrijkste Etruskische families de elite vormen die de macht uitoefende in de stad en op het platteland, volgens strikte rituele wetten. De Etrusken waren onderdeel van een bruisende, creatieve en zich snel vernieuwende aristocratische wereld rondom de Middellandse Zee [12].

Gebouwen 7e eeuw v.o.t.

Traditioneel worden Etruskische gebouwen van de 7e eeuw v.o.t. omschreven als van een oriëntaliserende stijl. Dat had te maken met handelsroutes die het het Etruskische rijk verbond met Magna Graecia [9] en Klein-Azië. Talrijke Griekse vazen die in Poggio Civitate gevonden werden, wijzen op deze handelscontacten. In deze periode werden drie gebouwen neergezet in Poggio Civitate: 1° een landhuis met een grote keuken en een banketzaal, 2° een werkplaats die groter was dan het landhuis, bestemd voor ambachtslui, 3° een zuilengalerij.
Een toevallig ontstane brand heeft de drie gebouwen in de as gelegd.
Doordat er paniek uitbrak in de werkplaats, liepen de arbeiders over de zachte klei die diende om dakpannen te maken. Hun voetafdrukken zijn tot vandaag bewaard gebleven [6].
Naast een uitgebreid sculpturaal decoratief programma dat het terracotta dak van het gebouw versierde, werden op de vloer van het gebouw materialen teruggevonden die verwijzen naar het dagelijkse leven van aristocraten uit deze periode. Grote hoeveelheden kookgerei, enorme opslagvaten, een banketservies van geïmporteerde Grieks en lokaal geproduceerd aardewerk, inlegwerk van been, gewei en ivoor dat ooit meubels versierde, evenals talrijke persoonlijke siervoorwerpen voor dagelijks gebruik, werden gevonden op de vloer van het gebouw. Het Griekse aardewerk dat op de vloer van het gebouw is gevonden, geeft aan dat de verwoesting van het gebouw door brand plaatsvond rond het einde van de zevende eeuw v.o.t. [9]

Gebouwen 6e eeuw v.o.t.

De Etruskische bewoners hoogden het terrein met de uitgebrande ruïnes op tot een gelijk niveau. Een reusachtig vierkanten gebouw verrees bovenop. Deze Etruskische stijl wordt Archaïsch genoemd. Elke zijde van de vleugel was 60 m lang. Er was een grote binnenplaats met een gebouwtje dat geleek op een tempeltje. Naast het complex stonden twee verdedigingstorens en een verdedigingsmuur. Het gebouw was rijkelijk versierd met sfinxen, ruiterbeelden en andere terracotta beelden. Eén van deze beelden kreeg de bijnaam de Cowboy van Murlo. Talrijke bas-relïefs waren op de binnenplaats onder de daklijst bevestigd. Ze stelden ruiters en rijkelui aan de feestdis voor, maar ook jachtpartijen en wagenrennen. Volgens sommigen was Poggio Civitate een politiek centrum voor vergaderingen van patriciërs [7]. In Poggio Civitate werden ook versierde voorwerpen gevonden: sierspelden, juwelenkistjes en drinkbekers [6].

De Etruskische cultuur is de eerste grote beschaving in Italië. In hun bloeitijd (7e - 6e eeuw v.o.t.) vormden de Etrusken een van de hoogst ontwikkelde volken van de oudheid.
Het is onbekend hoe dit gebouwencomplex ten onder ging in de 2e helft van de 6e eeuw, en door wie het vernietigd werd. Wel is bekend dat terracotta beelden van het dak werden gegooid. De scherven werden in de buurt begraven. De muren werden in dezelfde periode ontmanteld [6].
De archeologische site van Poggio Civitate is uniek omdat de plek later nooit meer bebouwd werd, zoals dat meestal het geval was.

Recente opgravingen suggereren dat de Etruskische aanwezigheid in de regio voortduurde na de definitieve vernietiging van Poggio Civitate, maar ook dat de monumentale gebouwen van de site niet op zichzelf stonden. Ze kunnen eerder worden beschouwd als een kern van een bredere gemeenschap, met de elites van Poggio Civitate in het centrum van een verspreide bevolking die zich rond de heuvel verzamelde. Er zijn sporen van gemeenschappen teruggevonden in Vescovado di Murlo, Lupompesi, Castelnuovo Tancredi en Montepescini[5].
In Vescovado di Murlo werden in 1960 kamergraven gevonden uit de vierde tot derde eeuw en in 1970 werd tijdens de aanleg van wegen een Hellenistische keramiekoven ontdekt. in 2006 kregen graafmachines toestemming om het gebied rond de Hellenistische oven verder te verkennen. Er werden sporen teruggevonden van huisarchitectuur uit de tijd van de ovens, en bewijs van bewoning uit de tijd van ten minste de archaïsche bewoningsfase van Poggio Civitate [5].

Il Cappellone

De eerste verdieping van het archeologisch museum van Murlo herbergt talrijke vondsten die getuigen van uitzonderlijk vakmanschap. Allerlei gebruiksvoorwerpen illustreren aspecten van het dagelijks leven.
De tweede verdieping is gewijd aan de bekende overblijfselen van de architecturale decoratie van de prinselijke residentie. Hier zien we de reconstructie van een deel van het dak, met daarbovenop de buitengewone terracotta beelden, daterend uit het begin van de zesde eeuw v.o.t., en versierd met lange fries van kleitabletten. Tussen de beelden op de nok valt de beroemde Cappellone op, die het echte symbool van het museum en van Murlo is geworden. De grote terracotta figuur werd lang geïnterpreteerd als de afbeelding van een prins of voorouder van de prinselijke familie van Poggio Civitate.
De vreemde puntige en breedgerande hoofdtooi doet denken aan een Mexicaanse hoed waarvan geen gelijkaardige voorbeelden bekend zijn.
Edilberto Formigli  heeft gesuggereerd dat het om een genezer zou gaan, het ontbrekende attrubuut dat hij in handen houdt zou een draak geweest zijn, naar analogie met een gelijkende gouden fibula uit Cumae, en de graftombe in Sarteano.
Met de fresco's in het graf van de helse Quadriga in Sarteano, is de Cappellone een van de belangrijkste Etruskische ontdekkingen van de afgelopen decennia. [8]